Zaloguj

PzKpfw IV wersje długolufowe

Na propagandowym niemieckim zdjęciu PzKpfw IV Ausf. F2 późniejszej produkcji, bez stelaża pod lufą, bowiem sama lufa doskonale odchylała antenę radiostacji.

Na propagandowym niemieckim zdjęciu PzKpfw IV Ausf. F2 późniejszej produkcji, bez stelaża pod lufą, bowiem sama lufa doskonale odchylała antenę radiostacji.

PanzerKampfwagen IV, który był podstawowym niemieckim czołgiem II wojny światowej, swój ostateczny kształt uzyskał w marcu 1942 r., kiedy zastosowano na nim armatę 7,5 cm Kampfwagenkanone 40 kal. 75 mm o znacznie dłuższej lufie, początkowo 43, a później 48 kalibrów. W tej odmianie zbudowano 7401 z 8508 PzKpfw IV, czyli zdecydowanie większą część całkowitej produkcji wozów bojowych tego typu. Z powodzeniem służyły one do końca wojny, nie ustępując czołgom aliantów, będąc ich równorzędnym przeciwnikiem. Chociaż planowano całkowite zastąpienie ich PzKpfw V Pantera, to jednak nigdy nie udało się tego zrealizować.

W swojej książce „Wspomnienia żołnierza” generał-pułkownik Heinz Guderian napisał, że wiosną 1941 r. radziecka delegacja odwiedziła niemieckie fabryki czołgów. Sam Adolf Hitler obiecał Rosjanom, że pokaże im wszystkie najnowsze konstrukcje. Obejrzeli m.in. PzKpfw IV, jako najcięższy niemiecki czołg. Podobno nie chcieli uwierzyć, że jest to najcięższy czołg produkowany w Niemczech i głośno wyrażali swoje niezadowolenie, że zaprzyjaźnione Niemcy ukrywają przed nimi swoje nowe opracowania, choć według Guderiana wszystko zostało im pokazane. To wywołało u Hitlera pewność, że w ZSRR są czołgi o większej masie, lepszej ochronie pancernej i z silniejszym uzbrojeniem.


PzKpfw IV Ausf. G, wóz z ósmej serii, czyli oryginalnie oznaczony G, z 19. DPanc. Widoczny nowy dwukomorowy hamulec wylotowy armaty, a ponadto nakładki poszerzające gąsienice, tzw. winterketten, stosowane na froncie wschodnim.

PzKpfw IV Ausf. G, wóz z ósmej serii, czyli oryginalnie oznaczony G, z 19. DPanc. Widoczny nowy dwukomorowy hamulec wylotowy armaty, a ponadto nakładki poszerzające gąsienice, tzw. winterketten, stosowane na froncie wschodnim.

Jednak Niemcy już wcześniej przewidywali wzrost odporności pojazdów pancernych i w 1937 r. rozpoczęli prace nad armatą przeciwpancerną kal. 50 mm. Była ona reakcją na nowe opracowania czołgów francuskich, gdzie postęp w budowie dobrze opancerzonych wozów bojowych był wyraźny. Było to słynne działo PaK 38 produkowane do 1944 r. i zbudowane w liczbie 9568 szt., w wersji holowanej, nie licząc armat w odmianie czołgowej KwK 38 (z lufą o długości 42 i 60 kalibrów). Działo to w wersji holowanej weszło do produkcji w czerwcu 1940 r. i latem pojawiło się w jednostkach. Za późno na kampanię francuską, ale w sam raz na operację „Barbarossa”, gdzie okazało się być jedynym działem przeciwpancernym zdolnym do niszczenia czołgów T-34
z rozsądnej odległości.


Pojawienie się prototypów radzieckich czołgów ciężkich SMK, T-100 i KW w Finlandii w grudniu 1939 r. tylko potwierdziło niemieckie przypuszczenia, że wkrótce i to działo kal. 50 mm będzie niewystarczające. Dlatego w tym samym czasie podjęto prace nad nową armatą przeciwpancerną kal. 75 mm, późniejszym działem PaK 40.

Już 31 maja 1941 r. w czasie konferencji u Hitlera w Berghof nakazano uzbrojenie czołgu PzKpfw IV w działko KwK 38 kal. 50 mm L/60, czyli o pełnej długości lufy, w przeciwieństwie do produkowanych już od blisko roku odmian PzKpfw III z armatą KwK 38 kal. 50 mm L/42 o skróconej lufie, które notabene też później okazały się nieskuteczne.


Kiedy w czerwcu 1941 r. przyszła pora na pierwsze refleksje z konfrontacji z czołgami radzieckimi, w pierwszym odruchu także i PzKpfw III miały zostać przezbrojone w „pełnowymiarową” odmianę armaty przeciwpancernej PaK 38, która w wersji czołgowej nosiła oznaczenie KwK 38, czyli taką samą, jaką miesiąc wcześniej nakazano wprowadzić na PzKpfw IV. Można się tylko zastanowić, jaki sens miało mieć produkowanie dwóch różnych typów czołgów z tym samym uzbrojeniem, podobną masą i zbliżonym opancerzeniem, ich przeznaczenie też nie mogło być zatem różne, jak to pierwotnie zakładano. Był to jednak desperacki krok zmierzający do wzrostu skuteczności Panzerwaffe, a fakt że wozy te produkowano w różnych zakładach sprawiał, że chciano po prostu utrzymać dotychczasowe tempo produkcji. Przestawienie się na produkcję odmiennego typu, zmiana zamówień u poddostawców, kooperantów, przeszkolenie personelu w produkcji i montażu nowego typu, to wszystko musiałoby spowodować opóźnienia i zachwianie się harmonogramu dostaw czołgów do jednostek.

Jednocześnie postanowiono jak najszybciej wypróbować PzKpfw IV uzbrojony w działo kal. 50 mm, prosząc firmę Krupp o przyśpieszenie prac w stosunku do pierwotnego terminu 15 listopada 1941 r. Udało się to faktycznie zrobić w bardzo szybkim tempie, bowiem pierwsze strzelania z armaty kal. 50 mm z eksperymentalnie przebudowanego PzKpfw IV Ausf. D przeprowadzono już 1 sierpnia 1941 r. Wyniki prób były pomyślne i zakładano, że do wczesnej wiosny zakłady Nibelungwerk są w stanie dostarczyć 80 PzKpfw IV uzbrojonych w armatę kal. 50 mm. Dyrektor tych zakładów dr Oskar Hacker poinformował o tym macierzyste zakłady Krupp w sierpniu 1941 r., pod warunkiem, że decyzja o uruchomieniu tej produkcji zostanie podjęta do końca sierpnia.


Warto wiedzieć, że w owym okresie produkcja PzKpfw IV była poszerzana, a do jego wytwarzania włączano nowe zakłady. Oprócz głównego producenta Krupp-Gruson AG w Magdeburgu-Bückau, do produkcji „czwórek” przygotowano dwa inne zakłady. Pierwszym z nich był Vomag AG w Plauen, miasteczku położonym w południowo zachodniej części późniejszej Niemieckiej Republiki Demokratycznej, blisko granicy z Czechami (najbliższe duże miasto to Karlove Vary). Zakłady powstały jako Vogtländische Maschinenfabrik J. C. & H. Dietrich w 1881 r. i zajmowały się produkcją maszyn włókienniczych, a później też obrabiarek i innych maszyn. Nazwa zakładu nawiązywała do krainy Saksonii, znanej jako Vogtland, późniejszy zaś Vomag to skrót od Vogtländische Maschinenfabrik AG, po przekształceniach własnościowych (zakład w 1932 r. zbankrutował i uległ restrukturyzacji, ale już u progu wieku stał się spółką akcyjną A.G. – Aktiengesellschaft).

PzKpfw IV Ausf. G z nieustalonej jednostki na froncie wschodnim; zima 1942/43 r. Widoczny kamuflaż zimowy naniesiony łatwo zmywalnym wapnem.

PzKpfw IV Ausf. G z nieustalonej jednostki na froncie wschodnim; zima 1942/43 r. Widoczny kamuflaż zimowy naniesiony łatwo zmywalnym wapnem.

W czasie I wojny światowej zakład zajął się produkcją ciężarówek dla wojska, tworząc oddział VOMAG Lastkraftwagen GmbH w Monachium. Początkowo w latach 20. produkcja ciężarówek rosła, ale potem pojawiły się oznaki kryzysu. Firma została uratowana po dojściu Hitlera do władzy, dzięki dużym zamówieniom od wojska na różnorodny sprzęt, w tym samochody i ciężarówki. Przez całą II wojnę światową produkcja ciężarówek stanowiła połowę dochodów firmy, ale zamówienia były stosunkowo niewielkie i nie pozwalały firmie na szybki rozwój. Jednak od 1940 r. firmę wprzęgnięto w remonty uszkodzonych czołgów, do Plauen trafiło sporo wozów uszkodzonych w kampanii francuskiej 1940 r. Zaczęto zatem rozwijać tu potencjał do produkcji części zamiennych do pojazdów bojowych, a także zapoznać załogę zakładów z konstrukcją i specyfiką budowy czołgów. Sprowadzono specjalne narzędzia i maszyny, poważnie angażując się w prace remontowe. Nowe zaangażowanie, a później produkcja czołgów spowodowała, że zakład w Plauen zaczęto w 1940 r. rozbudowywać, zakupiono nowe tereny i wzniesiono nowe budynki. Zaplecze do produkcji czołgów znacznie wzrosło.


Początkowo w latach 1940-1941 r. produkowano tu ciężkie półgąsienicowe ciągniki artyleryjskie SdKfz 9, ale już pod koniec 1941 r. w firmie tej zbudowano 40 pierwszych wozów PzKpfw IV Ausf. F. Produkcja czołgów tej wersji była kontynuowana w pierwszych miesiącach 1942 r. i zakład ten dostarczył jeszcze 25 wozów PzKpfw IV Ausf F z krótkolufową armatą kal. 75 mm L/24. Wiosną 1942 r. produkcję przestawiono na wersję nazywaną początkowo F2 z działem KwK 40 kal. 75 mm L/43. Później (w czerwcu 1942 r.) zaliczono te pojazdy do wersji Ausf G, łącznie Vomag zbudował do końca 1942 r. 212 wozów takiej wersji. W 1943 r. budowano tu wyłącznie wozy w wersji Ausf. G i Ausf. H z działem (w obu przypadkach) KwK 40 kal. 75 mm L/48, czyli o nieco dłuższej lufie, w 1943 r. zakłady Vomag zbudowały 817 wozów tego typu. W 1944 r. kontynuowano produkcję PzKpfw IV Ausf H, dostarczając jeszcze 100 czołgów tego typu oraz 180 PzKpfw IV Ausf. J.

Od października 1943 r. w zakładach Vomag zaczęto produkować niszczyciele czołgów Jagdpanzer IV, których to do marca 1945 r. (kiedy to bombardowanie USAAF praktycznie zmiotło wytwórnię z powierzchni ziemi) zakład zbudował 1714 sztuk Jagdpanzer IV w dwóch głównych odmianach (z działem kal. 75 mm L/48 i L/70). Ciekawe, że zakład miał część hal produkcyjnych po jednej stronie rzeki Elster, ale czołgi wytwarzano głównie w części po zachodniej stronie rzeki, budując specjalnie osłonięty most kolejowy do transportu czołgów i części pomiędzy różnymi częściami zakładu.


Po II wojnie światowej VOMAG produkował wózki ręczne, artykuły gospodarstwa domowego, taczki i inne przedmioty codziennego użytku. W 1946 r. firma została zamknięta, a wszystkie maszyny zdemontowane i wywiezione do ZSRR. Sale zostały wysadzone w powietrze. W 1948 r. na wolnym terenie założono państwową firmę Maschinenfabrik Vogtland, która w 1953 r. została przemianowana na VEB Werkzeugmaschinenfabrik Vogtland, ale to już inna historia, produkowano tu różne maszyny i narzędzia.

Drugim dużym producentem czołgów PzKpfw IV stał się zakład nazywany Nibelungenwerk lub zamiennie Nibelungenwerke (czyli zakład bądź zakłady) zbudowany w Sankt Valentin, ok 20 km na wschód od Linzu w Austrii, nad górnym Dunajem. Po aneksji Austrii, w miasteczku tym postanowiono zbudować zakład zbrojeniowy, należący do koncernu Reichswerke Hermann Göring AG, którego właścicielem był marszałek Rzeszy, jednocześnie stojący na czele Planu Czteroletniego, do którego wpisał budowę zakładu jego firmy za państwowe pieniądze. W ramach poszerzania możliwości produkcji zbrojeniowej Rzeszy oczywiście. Jednocześnie od końca 1939 r. powstawały w ramach tego planu dwa powiązane ze sobą zakłady: stalownia stanowiąca część firmy Eisenwerke Oberdonau (stalownie górnego Dunaju) w Linzu, także należąca do koncernu Reichswerke Hermann Göring AG oraz zakład maszynowy Nibelungenwerk w Sankt Valentin, mający prowadzić produkcję i montaż końcowy czołgów. Zakład w pełni ukończono i otwarto w 1942 r., ale już we wrześniu 1940 r. w ramach szkolenia załogi, podjęto tu remonty i naprawy czołgów PzKpfw III. Później przyszła pora na produkcję kół nośnych dla zakładów Krupp Grunson, a następnie innych części. Kiedy zakład został ukończony miał siedem wielkich hal betonowych (120 x 60 m) i dwie wielkie hale metalowe (120 x 120 m). Produkcję pomagali uruchomić specjaliści ściągnięci z zakładów Steyr-Daimler-Puch z miasta Steyr w Austrii.


Pierwsze trzy wozy PzKpfw IV Ausf F z armatą kal. 75 mm L/24 zbudowano tu jeszcze w grudniu 1941 r., ale główna produkcja ruszyła z początkiem 1942 r. Powstało tu jeszcze 11 wozów z armatą o krótkiej lufie, a następnie w ciągu 1942 r. zbudowano 176 czołgów PzKpfw IV Ausf G z armatą kal. 75 mm L/43 i jedno podwozie, dostarczone do Vomaga w celu przebudowy na działo samobieżne. W kolejnym 1943 r. austriacki zakład stał się głównym producentem PzKpfw IV, powstało tu już 1376 wozów w wersjach G i H, a ponadto 40 podwozi, 10 pod zabudowę jako Sturmpanzer IV Brummbär, a 30 jako Sturmgeschütz IV. W 1944 r., kiedy produkcja PzKpfw IV została już zakończona w głównych zakładach Krupp Grunson, Vomag zbudował 280 PzKpfw IV Ausf H i J, ale później „czwórki” były już wytwarzane tylko w Nibelungenwerk, gdzie zbudowano łącznie (w 1944 r.) 2845 PzKpfw IV (1462 PzKpfw IV Ausf. H i 1383 PzKpfw IV Ausf. J).

I wreszcie w 1945 r. wszystkie PzKpfw IV powstały w tymże zakładzie – 409 PzKpfw IV Ausf. J. Dodatkowo w 1944 r. zbudowano w Nibelungenwerk 258 podwozi pod Sturmpanzer IV Brummbär i 207 podwozi dla firmy Alket pod zabudowę jako Jagdpanzer IV/70(A). W 1945 r. też powstało tu 71 podwozi pod zabudowę jako Jagdpanzer IV/70(A). Łącznie zbudowano więc w Nibelungenwerk 4786 czołgów PzKpfw IV oraz 576 podwozi pod zabudowę jako działa samobieżne. W Austrii powstała więc ponad połowa wszystkich zbudowanych PzKpfw IV. Vomag zbudował jedynie 1374 czołgów PzKpfw IV oraz jedno podwozie pod zabudowę jako działo samobieżne Hummel, Krupp Grunson zaś dostarczył 2365 czołgi PzKpfw IV oraz 24 podwozia pod zabudowę jako mosty towarzyszące (22) i prototypy dział samobieżnych (2). Daje to razem 8525 czołgów PzKpfw IV (w tym 17 dowódczych PzBeWg IV Ausf. J), a wraz z podwoziami powstałymi pod zabudowę w tych trzech wymienionych zakładach, jest to łącznie 9126 podwozia czołgowe. Dodajmy, że dochodzą do tego pojazdy zbudowane na podwoziach PzKpfw IV które od podstaw powstawały jako pojazdy specjalne, jak budowane w Vomag niszczyciele czołgów Jagdpanzer IV, budowane tam od początku do końca, w przeciwieństwie do berlińskiej firmy Alket, która wytwarzała nadbudowy i montowała je na dostarczone z zewnątrz podwozia.


Mając na uwadze fakt włączenia do produkcji nowych zakładów łatwo zrozumieć, dlaczego od 1942 r. nastąpił gwałtowny rozwój produkcji wozów tego typu. W poszczególnych latach „czwórek” zbudowano: w 1937 r. – 13, w 1938 r. – 102, w 1939 r. – 153, w 1940 r. – 278 i w 1941 r. – 437. I począwszy od 1942 r. produkcja została podwojona, osiągając 977 sztuk w tymże roku (124 pojazdów z krótką lufą i 853 pojazdów z długą lufą), później zaś poszła już tysiącami: 3014 w 1943 r. i 3125 w 1944 r. no i jeszcze 409 od stycznia do kwietnia 1945 r., razem 8508 (nie licząc 17 dowódczych PzBeWg IV Ausf. J).

 

Przemysł zbrojeniowy

 ZOBACZ WSZYSTKIE

WOJSKA LĄDOWE

 ZOBACZ WSZYSTKIE

Wozy bojowe
Artyleria lądowa
Radiolokacja
Dowodzenie i łączność

Siły Powietrzne

 ZOBACZ WSZYSTKIE

Samoloty i śmigłowce
Uzbrojenie lotnicze
Bezzałogowce
Kosmos

MARYNARKA WOJENNA

 ZOBACZ WSZYSTKIE

Okręty współczesne
Okręty historyczne
Statki i żaglowce
Starcia morskie

HISTORIA I POLITYKA

 ZOBACZ WSZYSTKIE

Historia uzbrojenia
Wojny i konflikty
Współczesne pole walki
Bezpieczeństwo
bookusertagcrosslistfunnelsort-amount-asc