Na przestrzeni niemal dwóch dekad najszerzej zakrojonym przedsięwzięciem realizowanym przez zakłady z Zielonki była modernizacja rakietowych zestawów przeciwlotniczych krótkiego zasięgu S-125M1 Newa-M1 do standardu Newa-SC. Łącznie, począwszy od drugiej połowy lat 90. do połowy drugiej dekady XXI w., dwóm etapom modernizacji poddano 17 zestawów Newa, które jeszcze niedawno stanowiły uzbrojenie sześciu dywizjonów rakietowych Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Sił Powietrznych.

Obchodzące jubileusz swego 70-lecia Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A., wchodzące od 2014 r. w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej, są doskonałym przykładem udanej transformacji podmiotu, którego głównym obszarem działalności przez kilkadziesiąt lat były przede wszystkim naprawy i remonty wojskowego sprzętu elektronicznego sowieckiej oraz rodzimej produkcji. Wyzwania, jakie stanęły przez Siłami Zbrojnymi RP i polskim przemysłem obronnym po wejściu naszego państwa do NATO, wymusiły ewolucyjne wprowadzanie zmian także w zakładach z podwarszawskiej Zielonki, co zaowocowało rozszerzeniem ich oferty. Ostatnie lata to z kolei okres przemian rewolucyjnych, dzięki którym dziś Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A. uzyskały zdolności do realizacji kompleksowego wsparcia eksploatacji złożonych systemów uzbrojenia rakietowego, uruchomiły produkcję wojskowych urządzeń elektronicznych na mocy porozumień offsetowych i umów biznesowych z partnerami zagranicznymi i przygotowują się do rozpoczęcia wytwarzania zespołów kierowanych pocisków rakietowych.

Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A. – 70 lat pracy na rzecz Wojska Polskiego

Co należy dobitnie podkreślić, na przestrzeni tych 70 lat imperatywem działalności Wojskowych Zakładów Elektronicznych S.A. – czy to jako jednostki wojskowej, czy później przedsiębiorstwa państwowego oraz spółki Skarbu Państwa – było i jest zapewnienie jak najwyższego poziomu gotowości bojowej Sił Zbrojnych RP poprzez utrzymanie w sprawności oraz modernizacje systemów uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Od kilkunastu lat zakłady z Zielonki dostarczają też – jako poddostawca – wyprodukowane przez siebie urządzenia oraz zespoły wytwórcom finalnym wozów bojowych i pojazdów wojskowych oraz systemów uzbrojenia rakietowego w kraju i za granicą. Zresztą obszar produkcji systematycznie przynosi spółce, zatrudniającej dziś ok. 350 wysoko wykwalifikowanych specjalistów, coraz większe wpływy, stąd też jego rola w działalności firmy rośnie i właśnie z nim związane są jej najnowsze inwestycje.

❚ Nieco historii
Za początek istnienia dzisiejszych Wojskowych Zakładów Elektronicznych S.A. przyjmuje się rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 0012/MON z 28 stycznia 1952 r., powołujący do życia Jednostkę Wojskową nr 3760, podporządkowaną Dowództwu Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. Zlokalizowana na warszawskim Służewcu, miała zajmować się naprawami i remontami sprzętu radiolokacyjnego, który coraz szerzej wkraczał do jednostek OPL.

W 1953 r. zmieniono podporządkowanie JW 3760 na Departament Uzbrojenia (potem Szefostwo Służby Uzbrojenia i Elektroniki) i nadano nazwę Centralne Warsztaty Remontowe Sprzętu Radiotechnicznego. W 1955 r. zmieniono ją z kolei na Centralne Warsztaty Remontowe Sprzętu Radiolokacyjnego, a w 1960 r. na Centralne Warsztaty Naprawcze Sprzętu Radiolokacyjnego. W czerwcu 1962 r. nastąpiło przeniesienie jednostki na teren w podwarszawskiej Zielonce, a w nowej lokalizacji m.in. na jej bazie utworzono Centrum Badań Uzbrojenia (od 1964 r. Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia) i Wojskowy Zakład Naprawczy Sprzętu Radioelektronicznego (od 1 sierpnia 1962 r.). Ten ostatni już w październiku 1964 r. przekształcono w przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Wojskowe Zakłady Elektroniczne (WZE). W 1974 r., wraz z utworzeniem tzw. wojskowych przedsiębiorstw remontowo-produkcyjnych, do których zaliczono także WZE, podległość zmieniono na Szefostwo Wojskowych Przedsiębiorstw Remontowo–Produkcyjnych.

W październiku 1982 r. zakłady uzyskały status przedsiębiorstwa przemysłu obronnego podlegającego Ministerstwu Obrony Narodowej. W okresie przemian ustrojowych na przełomie lat 80. i 90. Wojskowe Zakłady Elektroniczne nadal zajmowały się przede wszystkim naprawami oraz remontami sprzętu radiolokacyjnego, urządzeń rozpoznania oraz walki elektronicznej, akustycznego sprzętu rozpoznania pola walki, a także urządzeń dowodzenia, nawigacji i łączności. Był to sprzęt wyprodukowany w Związku Sowieckim i państwach Układu Warszawskiego (m.in. stacje radiolokacyjne i wysokościomierze: P-12, P-14F/5N84, P-15, P-18, P-19, P-37, P-40, 5N87, PRW-9, PRW-13, PRW-16 i PRW-17; stacje rozpoznania i walki elektronicznej: POST-3M, SPO-8, SPO-8M, SPN-30, SPN-40; stacje rozpoznania akustycznego: 1B17 i 1B19; radiolatarnie PAR-8SS, systemy nawigacji RSBN-4N), jak i polskiej konstrukcji oraz produkcji (m.in. odległościomierze rodziny NUR-31, wysokościomierze RW-31 i NUR-41, stacje radiolokacyjne wykrywania celów niskolecących RT-17, N-21 i N-22).

W nowych realiach, samodzielnie lub we współpracy ze szkolnictwem wyższym i instytutami naukowo-badawczymi oraz innymi podmiotami przemysłowymi, Wojskowe Zakłady Elektroniczne podjęły prace związane z modernizacją, a także samodzielnym rozwojem urządzeń rozpoznania elektronicznego. Na przełomie wieków opracowano i wdrożono modernizację stacji rozpoznania systemów radiolokacyjnych klasy ESM/ELINT (Electronic Support Measures/Electronic Intelligence) POST-3M/Lena do standardu POST-3MD/Lena-MD (modernizacji poddano sześć zestawów). Dokonano w niej wymiany wielu bloków elektroniki na wykonane na bazie współczesnej bazy elementowej, wprowadzono cyfrowe systemy analizowania danych, a także zmieniono zespół anten odbiorczych i pojazdy-nośniki elementów systemu. Dzięki temu udało się znacząco poprawić charakterystyki i niezawodność przestarzałego sprzętu sowieckiej produkcji. Na bazie tych doświadczeń podjęto się opracowania, wspólnie z Instytutem Radioelektroniki Wydziału Elektroniki Wojskowej Akademii Technicznej, i wykonania serii mobilnych stacji rozpoznania radioelektronicznego MSR-W z całkowicie cyfrową obróbką sygnału. Są one przeznaczone przede wszystkim do: do wykrywania pracy lotniczych stacji radiolokacyjnych obserwacji powierzchni ziemi, lotniczych radarów celowniczych i meteorologicznych, systemów nawigacyjnych, radiowysokościomierzy oraz interrogatorów systemu „swój-obcy”. MSR-W może nie tylko wykrywać fakt emisji, dokonywać klasyfikacji odebranych sygnałów, ale także identyfikować źródła emisji na podstawie charakterystyk ich pracy i porównywania tych informacji z zawartymi w bazach danych. Sześć takich stacji, w dwóch seriach, przekazano pododdziałom rozpoznania elektronicznego Sił Powietrznych w latach 2004–2006. W okresie 2014–2016 przeprowadzono ich remonty główne połączone z unifikacją i modernizacją (szerzej w WiT 4/2015).
Przy udziale WZE, we współpracy z Wydziałem Elektroniki Wojskowej Akademii Technicznej (WEL WAT) i zakładami WSK PZL-Świdnik, opracowano i zabudowano aparaturę rozpoznania elektronicznego klasy COMINT/ELINT (Communications Intelligence/Electronic Intelligence) na śmigłowcach rodziny W-3 Sokół. W ten sposób, pod koniec lat 90. i w połowie pierwszej dekady XXI wieku, wyposażono trzy wiropłaty: W-3RR Procjon-2 (prototyp), W-3WA ŚRR-10 Procjon-3 i Procjon-3/2, a także towarzyszącą im aparaturę naziemnego stanowiska rozpoznania radioelektronicznego (NSRR).

W 2004 i 2007 r. Wojskowe Zakłady Elektroniczne dostarczyły pododdziałom walki elektronicznej Wojsk Lądowych dwa zestawy zautomatyzowanego systemu rozpoznawczo-zakłócającego klasy ESM/ECM (Electronic Support Measures/Electronic Countermeasures) Przebiśnieg, powstałego we współpracy z WEL WAT i Hutą Stalowa Wola S.A. W skład każdego wchodzi siedem pojazdów na bazie gąsienicowych transporterów opancerzonych MT-LB.

Jeszcze na początku nowego stulecia, we współpracy WAT i Wojskowych Zakładów Elektronicznych, powstał system rozpoznania radioelektronicznego klasy ESM/ELINT Regulus, który opracowano na zlecenie cywilnych służb specjalnych i dostarczono w 2003 r., zaś pod koniec dekady, stanowiący jego rozwój, mobilny zestaw rejestracji i analizy sygnałów radiolokacyjnych MZRiASR dla wojska (trzy zestawy). Pojazdami bazowymi systemu są samochody osobowo-terenowe Land Rover Defender 110.

Najszerzej zakrojonym przedsięwzięciem dotyczącym modernizacji, a potem wsparcia eksploatacji złożonego systemu uzbrojenia, w którym uczestniczyły Wojskowe Zakłady Elektroniczne, była modernizacja rakietowych zestawów przeciwlotniczych krótkiego zasięgu S-125M1 Newa-M1 do standardu Newa-SC (S – samobieżna, C – cyfrowa). Za opracowanie koncepcji i projektu modernizacji, której celem było: zwiększenie skuteczności ogniowej poprzez wymianę części aparatury na nowoczesną i wprowadzenie wielu bloków elektroniki hybrydowej bądź cyfrowej, poprawienie mobilności (wyrzutnie na podwoziach czołgów T-55, kabina KDN SC i kolumna antenowa KA SC na podwoziu kołowym MAZ-543), zmiana trybu bojowego wykorzystania i eksploatacji, ułatwienie procesu szkolenia poprzez wprowadzenie symulatorów, zastosowanie klimatyzacji w pomieszczeniach pracy bojowej, zastosowanie rejestratorów cyfrowych i zmniejszenie liczebności oraz zmiana struktury baterii, odpowiadały komórki Wydziału Elektromechanicznego (obecnie Wydział Mechatroniki) WAT, zaś za przeprowadzenie modernizacji zakłady z Zielonki i 1. Baza Materiałowo-Techniczna z Torunia.

Łącznie, począwszy od drugiej połowy lat 90. do połowy drugiej dekady XXI w., dwóm etapom modernizacji poddano łącznie 17 zestawów S-125M1 Newa-M1, które jeszcze niedawno stanowiły uzbrojenie sześciu dywizjonów rakietowych Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Sił Powietrznych. WZE zrealizowały także modernizację (w przypadku niektórych dwuetapową) stacji radiolokacyjnych P-18 (Laura), wchodzących w skład zestawów Newa-SC jako środki wykrywania celów (szerzej w WiT 2/2017).

Poza realizacją prac modernizacyjnych, zakłady z Zielonki są odpowiedzialne za wsparcie eksploatacji zestawów Newa-SC. Ostatnią umowę dotyczącą ich serwisu w latach 2021–2023 zawarto z 12. Wojskowym Oddziałem Gospodarczym z Torunia w styczniu 2021 r.

1 stycznia 2008 r. nastąpiła kolejna zmiana statusu przedsiębiorstwa, które zostało przekształcone w spółkę Skarbu Państwa i od tego czasu nosi nazwę Wojskowe Zakłady Elektroniczne Spółka Akcyjna, przy zachowaniu podległości MON jako organowi założycielskiemu.

❚ Nowe wyzwania
Zarząd firmy doskonale zdawał sobie sprawę, że kontynuacja dotychczasowego głównego profilu działalności nie będzie w dalszej perspektywie możliwa. Nieperspektywiczny sprzęt wcześniej czy później musiał zniknąć z jednostek, serwis nowych polskich urządzeń zazwyczaj przejęli ich producenci, a sprzęt zachodni dopiero co zaczął wchodzić do wyposażenia Sił Zbrojnych RP. Pierwszą próbą znalezienia innego obszaru działalności było podjęcie starań związanych z uruchomieniem serwisu złożonych systemów elektronicznych zachodniej produkcji, które po wejściu Polski do NATO zaczęły trafiać do eksploatacji w rosnącej liczbie. Dotyczyło to także montażu specjalistycznych urządzeń elektronicznych i elektromechanicznych oraz produkcji ich zespołów w ramach coraz liczniejszych projektów offsetowych i umów biznesowych z partnerami zagranicznymi. Takie podejście dawało nadzieje na rozwój potencjału zakładów, zwiększenie zatrudnienia i wzrost obrotów, także dzięki eksportowi. Jak się okazało, ówczesne analizy sytuacji rynkowej były słuszne, a podjęte działania związane z rozszerzeniem profilu działalności dały wymierne rezultaty. Z perspektywy roku 70-lecia firmy można stwierdzić, że wobec nowych uwarunkowań ekonomicznych, dzięki współpracy z zagranicznymi partnerami, Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A. znalazły nowe drogi rozwoju, które pozostaną filarem ich działalności zapewne w perspektywie kolejnych wielu lat.