Mercedes Benz Zetros to konstrukcja stale rozwijana. Wchodził na rynek jako proste podwozie taktyczne, a obecnie jego druga generacja jest dostępna w szeregu odmian, w tym jako transporter klasy HET.
Zestawy będą składać się z ciężkich uterenowionych ciągników siodłowo-balastowych Mercedes Benz Zetros 3348 AS 6×6 i naczep niskopodwoziowych Dobrowolski NC wz. 21. Zgodnie z wymaganiami zamawiającego, mają one pozwalać na transport czołgów podstawowych produkcji zachodniej i dysponować ładownością minimum 60 t. Dostawy przewidziano w latach 2023–2026.
Oferta konsorcjum została wybrana 2 sierpnia 2021 r. Okazała się lepsza niż konkurencyjna propozycja firmy Jelcz Sp. z o.o. Podpisanie umowy zostało jednak opóźnione ze względu na skargę Jelcza skierowaną do Krajowej Izby Odwoławczej. Ponieważ ostatecznie skarga ta została oddalona, możliwe stało się podpisanie kontraktu.
Mercedes Zetros to pojazd niezwykle ciekawy, w układzie konstrukcyjnym można rzec niszowy. W ciągu 15 lat swojej obecności rynkowej przebył bardzo długą drogę: od zaledwie dwóch wersji bazowych do całej gamy odmian, mogacych zaspokajać szerokie wymagania użytkowników, do tego dostępnych w kilku konfiguracjach układu napędowego. Przy czym jedno przez cały okres pozostaje niezmienne – zaledwie jeden rodzaj stosowanej kabiny.
Nowy zestaw do transportu ciężkiej techniki dla Sił Zbrojnych RP składający się z ciągnika Mercedes Benz Zetros 3348 AS 6×6 i naczepy niskopodwoziowej Dobrowolski NC wz. 21. Jego ładowność to ok. 65 000 kg, zatem może przewozić wszystkie ciężkie pojazdy wojskowe, w tym czołgi, znajdujące się obecnie w linii.
Rodzina Zetros zadebiutowała na paryskim salonie Eurosatory w 2008 r. Początkowo była reprezentowana jedynie przez dwa podwozia – dwuosiowe, 18-tonowe 1833 A 4×4 i trzyosiowe, 27-tonowe 2733 A 6×6, obydwa napędzane przez ten sam 326-konny (240 kW) silnik o maksymalnym momencie obrotowym 1300 Nm. Ponieważ parametry te dosyć szybko okazały się być niewystarczające, w kolejnych latach koncern wzbogacił gamę dostępnych silników o mocniejszy, 12-litrowy, 6-cylindrowy, rzędowy, proponowany w wydaniach o mocy maksymalnej 316,5 kW/430 KM i 2100 Nm momentu obrotowego lub 338,5 kW/460 KM i 2300 Nm. Innymi kluczowymi zmianami, wzbogacającymi tę serię po 2010 r., były m.in.: automatyczna skrzynia przekładniowa Allison oraz bliźniacze ogumienie na tylnym tandemie dla odmiany trzyosiowej, pozwalające na wzrost dopuszczalnej masy całkowitej (DMC) z 27 000 do 33 000–36 000 kg. Zaproponowano także ciągniki w układzie napędowym 6×4 i możliwość instalacji kabiny integralnie opancerzonej.
Ogólnie Zetros stanowi propozycję do wykonywania zadań wsparcia logistycznego i bojowego we wszystkich warunkach klimatycznych oraz terenowych. W realiach pola walki jego zalety jako pojazdu z klasyczną kabiną są oczywiste: pozycja kierowcy za przednią osią, zmniejszająca obciążenie wywołane drganiami i dzięki temu idealna do jazdy w terenie; bardziej równomierny rozkład nacisków na osie; mniejsze obciążenie udarowe dla osób przebywających w kabinie podczas pokonywania terenu; łatwiejszy dostęp do przedziału silnikowego; łatwe wsiadanie i wysiadanie; mniejsza ogólna wysokość całkowita auta i solidna konstrukcja.
Oprócz tego sama wszechstronność koncepcji Zetrosa umożliwia dostosowanie go do bardzo szerokiego zakresu warunków pracy i wymagań. Podstawowe cechy tej rodziny to wytrzymała konstrukcja i zastosowanie rozwiązań z systemu modułowego, w tym wielu głównych zespołów oraz wspólnych pozycji i komponentów. Taka integracja z logistyką części do ciężarówek Mercedes-Benz (ILS) upraszcza obsługę i zapewnia użytkownikowi wysoki poziom dostępności.
Pierwszy z ciągników siodłowych z linii Zetros – typ 3643 AS 6×6 – kompletacyjnie opierał się na wariancie Zetros 2743 A/6×6/51, wprowadzonym do produkcji w połowie 2015 r., zachowując wysoki stopień logistycznego podobieństwa. Został pokazany po raz pierwszy na salonie Eurosatory w 2016 r. i zoptymalizowany do specyficznych wymagań operowania w warunkach pustynnych. W związku z tym skrócono w nim rozstaw osi 1–2, by poprawić wartość kąta rampowego i manewrowość. Do napędu służył 12-litrowy, rzędowy silnik OM457, z turbodoładowaniem i chłodzeniem powietrza doładowującego, w nastawie o mocy
315 kW/428 KM i momencie obrotowym 2100 Nm. Zgodnie z życzeniem odbiorcy jednostka ta spełniała wymagania normy czystości spalin Euro 3. Napęd przenosiła 16-biegowa, zsynchronizowana skrzynia przekładniowa G240 i dwubiegowa skrzynia rozdzielcza.
Litwa jako pierwsza z europejskich państw NATO zamówiła Zetrosa 3643 AS 6×6 w wariancie HET, tworząc zestawy transportowe z naczepami firmy Empl.
Układ napędowy dopełniały sprawdzone mosty planetarne, dwustopniowe – z redukcją w piastach kół i z blokadami mechanizmów różnicowych, do czego trzeba dodać blokady międzymostowe. W pełni mechaniczne zawieszenie bazowało na resorach piórowych, hamulce wszystkich osi były bębnowe, zbiornik paliwa miał pojemność 300 l, z kolei rama podwozia miała tradycyjny układ drabinowy z podłużnicami i poprzeczkami.
Na wszystkich kołach założono pojedyncze ogumienie: z przodu o rozmiarze 16.00R20, z tyłu 24.00R20,5. Montaż tak dużych opon był konieczny ze względu na chęć podniesienia prześwitu i poprawy wartości kątów natarcia oraz zejścia. Ponadto takie szersze opony redukują nacisk jednostkowy na grunt, co pozytywnie wpływa na zdolność jazdy w terenie, w tym po nawierzchniach piaszczystych. Ciągnik otrzymał również system dwóch wciągarek HPC i mógł tworzyć zestawy o DMC do 80 000 kg.
W 2018 r., ponownie na czerwcowym paryskim salonie zbrojeniowym Eurosatory, Mercedes kolejny raz ujawnił nowy ciągnik siodłowy rodziny Zetros – typ 3643 AS/6×6/48 – z napędem na wszystkie koła, ale w nieco innej konfiguracji niż dwa lata wcześniej. Pojazd dalej napędzał najmocniejszy wówczas silnik instalowany w tej rodzinie – 6-cylindrowy, rzędowy, 12-litrowy OM457 LA, o mocy maksymalnej 315 kW/428 KM i maksymalnym momencie obrotowym 2100 Nm.
Napęd przenosiła 16-biegowa, zsynchronizowana skrzynia przekładniowa G240, dwubiegowa skrzynia rozdzielcza Mercedes-Benz VG 2400 oraz sprawdzone planetarne mosty. Ten ciągnik siodłowy miał także krótszy rozstaw osi 1–2 niż odpowiadające mu podwozie, co przekłada się na lepsze wartości kątów zejścia i rampowego oraz redukcję promienia skrętu. Na kołach założono ogumienie o rozmiarze 14.00R20, z przodu pojedyncze, z tyłu podwójne, będące standardem w licznych zastosowaniach wojskowych i paramilitarnych. Pojazd dostał też system zdublowanych zbiorników paliwa – jeden o pojemności 400, drugi 500 l.
Łączną pojemność przekładała się na bardzo duży promień operacyjny, w tym w trudnym terenie i przy przemieszczaniu ciężkich ładunków. Tym bardziej, że
dopuszczalna masa całkowita zestawu mogła sięgać aż 116 000 kg, a naczepę łączyło się z ciągnikiem za pomocą wahliwego siodła do zastosowań terenowych.
Drugim z prezentowanych na Eurosatory 2018 ciągników siodłowych Zetros była wersja uterenowiona 3643 S/6×4/45. Ten tzw. ciągnik wsparcia
logistycznego, zdolny do poruszania się po nieutwardzonych nawierzchniach, w tym w terenie górzystym, został pozbawiony napędu na oś przednią. Ta nowa cecha powodowała, że jego układ napędowy obywał się bez skrzyni rozdzielczej i obejmował: rzędowy, 6-cylindrowy, 428-konny (315 kW) i 2100 Nm silnik OM457 LA, 16-biegową skrzynię przekładniową G240 oraz tylny napędowy tandem, złożony z planetarnych mostów o podwójnej redukcji.
Inna szczególna cecha tej kompletacji to budżetowe ogumienie o rozmiarze 13R22.5 – z tyłu podwójne, dwa zbiorniki paliwa – jeden o pojemności 400 l, drugi 300, dwa koła zapasowe na specjalnych stelażach za kabiną i podniesiony punkt połączenia sprzęgła z naczepą. Poza tym odmianę tę wyróżniały: rozstaw osi 1–2 skrócony do 4450 mm, standardowy rozstaw osi 2–3 1450 mm, co skutkuje poprawą manewrowości, oraz ogólnie polepszona ekonomika. Sprawdzona koncepcja z klasyczną kabiną oznaczała bowiem również bezpieczniejsze i bardziej przyjazne dla kierowcy prowadzenie, w tym na zjazdach, podczas gdy powszechnie dostępne opony przyczyniają się do redukcji nakładów eksploatacyjnych.
Dzięki wprowadzeniu trzyosiowego modelu w układzie 6×4 rodzina Zetros nie tylko się powiększyła i we flotach przewozowych mogła wypełniać dodatkowe zadania. Użytkownicy zyskali tu głównie na redukcji kosztów logistycznych i szkoleń.
W lutym 2021 r., tym razem na salonie IDEX 2021 w Abu Zabi, swoją oficjalną premierę miał zaś Zetros 2045 4×4 – przedstawiciel drugiej generacji tej serii, cechujący się elementami poprawionymi tam, gdzie było to konieczne, przy pozostawieniu bez zmian dotychczasowej koncepcji budowy. Doszło m.in. do wzrostu dopuszczalnej masy całkowitej i wprowadzenia szerszej palety silników, czemu towarzyszyło wiele innych istotnych usprawnień.
Przede wszystkim druga generacja tej ciężarówki, opracowana z myślą o trwałości i łatwości obsługi, została dostosowana do wymagań rynków poza Europą. Dlatego z jednej strony premierowy Zetros nadal oferuje specyficzne koncepcyjne zalety kompletacji z kabiną za silnikiem, jak: zredukowana wysokość, większa łatwość opancerzania, lepszy rozkład nacisków na osie czy lepsza zdolność do pokonywania trudnego terenu, w połączeniu z wytrzymałością w każdym terenie i z mocniejszymi silnikami.
Wszystkie nowe samochody z gamy Zetros mogą napędzać mocne, 6-cylindrowe silniki rzędowe o pojemności 12,8 l. W Zetrosie występują one z pięcioma poziomami mocy maksymalnych: w przypadku odmian Euro 3 są to: 265 kW/360 KM, 310 kW/421 KM i 350 kW/476 KM, zaś w Euro 5 330 KW/449 KM i 375 kW/510 KM. Ponieważ układ napędowy jest mocniejszy i jednocześnie składający się z większych podzespołów, w podwoziach musiano zwiększyć rozstaw osi o 300 mm.
Nową generację Zetrosa zapoczątkował na rynku model trzyosiowy z napędem na wszystkie koła, spełniający normę emisji spalin Euro 3. W następnych miesiącach doszły kolejne odmiany dwu- i trzyosiowe w układach napędowych: 4×4, 4×2, 6×4, 6×6, spełniające normy emisji spalin Euro 3 i Euro 5. Kolejną ważną zaletę stanowi wybór z tyłu opon pojedynczych lub bliźniaczych oraz pewnych elementów w układzie napędowym, jak automatyczna skrzynia przekładniowa, co ma wyrażać dopasowanie tego produktu do rosnących wymagań w zakresie masy całkowitej i osiągów.
W przypadku wersji trzyosiowej wzmocnione elementy układu napędowego oznaczają, że dopuszczalna masa całkowita zestawu może wzrosnąć: dla zestawu przyczepowego – podwozie i przyczepa do 80 000 kg, dla zestawu naczepowego – ciągnik oraz naczepa do 120 000 kg. Dopuszczalna masa całkowita konfiguracji solo wzrosła z kolei do 40 000 kg. W kwestii modeli dwuosiowych, to ich osiągi także wzrosły. Oprócz silników o wyższych mocach dotyczy to DMC, wzrastającej do 19 500–20 000 kg.
Poza tym, wraz z dużym prześwitem, mocnymi silnikami, opcją stałego napędu na wszystkie koła i planetarnymi osiami z redukcją w piastach kół oraz z blokadami mechanizmów różnicowych, jest zapewniona wysoka mobilność i duża trwałość.
Przy tym z zewnątrz zmiany są praktycznie niewidoczne. Jedną z najbardziej zauważalnych jest wprowadzenie na przedniej atrapie wlotu powietrza stylizowanego napisu Zetros, tuż nad znakiem firmowym koncernu. Do tego dochodzą zmodernizowane wnętrze kabiny i inne optymalizacje.
Zobacz więcej materiałów w pełnym wydaniu artykułu w wersji elektronicznej >>
