Samolot F-35 staje się standardem w Sojuszu Północnoatlantyckim – ostatnio decyzję o zakupie podjęły Kanada
i Niemcy, co doprowadzi do pełnej interoperacyjności Sojuszniczych Sił Powietrznych NATO.
Założenia programu Joint Strike Fighter (JSF) upubliczniono w połowie lat dziewięćdziesiątych. Program zakładał kilka unikalnych rozwiązań jak na tamte lata. Miała to być konstrukcja bazowa dla samolotów w wersjach dla trzech rodzajów sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych, budowana w kooperacji z partnerami zagranicznymi, z atrybutami platformy 5. generacji oraz wytwarzana w cenie samolotów 4. generacji. W październiku 2001 r. Departament Obrony USA ogłosił zwycięzcę w konkursie i powierzył korporacji Lockheed Martin zbudowanie demonstratora technologii. Oblot odbył się 15 grudnia 2006 r. US Air Force ogłosiły wstępną gotowość operacyjną samolotów F-35A 2 sierpnia 2016 r. z ponad trzyletnim opóźnieniem w stosunku do swoich planów (planowano osiągnięcie wstępnej gotowości na marzec 2013 r.). Stany Zjednoczone zamierzają zakupić 2456 egzemplarzy F-35 a całkowity koszt programu wyniesie 397,8 miliarda USD1. Program samolotu F-35 pozostaje najdroższym programem zbrojeniowym w historii Departamentu Obrony USA.
Spotkanie robocze w biurze F-35 Joint Program Office Attache Obrony Ambasady Polski w USA gen. dyw. pil. C. Wiśniewskiego z Szefem programu generałem E. Flickiem.
Od lat 90. utrzymuje się trend zmniejszania ilości platform lotniczych w siłach zbrojnych Stanów Zjednoczonych. Około połowa z nich to zasoby z okresu I wojny w Zatoce Perskiej (operacja „Desert Storm”, 1991 r.). Średni wiek samolotów US Air Force zbliża się do 30 lat. Tylko 20% samolotów USAF można zaliczyć do zdolnych do penetracji i operowania w przestrzeni anti access aerial denial – A2AD2 (platformy zbudowane w technologii stealth, ze zintegrowanymi systemami walki elektronicznej i wymiany informacji). Technologia utrudnionej wykrywalności udowodniła swoją efektywność już w latach dziewięćdziesiątych. Podczas operacji „Desert Storm” 20 samolotów F-117 zdołało zaatakować 28 znajdujących się w różnych miejscach obiektów uderzeń. Podczas tej samej fazy operacji, lotnictwo amerykańskie potrzebowało 40 samolotów, aby zaatakować pojedynczy obiekt maszynami 3. i 4. generacji. Spowodowane to było koniecznością tworzenia dużego ugrupowania samolotów zdolnego do pokonania zintegrowanej obrony powietrznej Iraku.
Projekt samolotu stealth był początkowo rozwijany przez agencję zaawansowanych projektów badawczych w obszarze obronności DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) i nie wzbudzał entuzjazmu w kręgach dowódczych Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych. Na wzrastające nasycenie pola walki środkami przeciwlotniczymi US Air Force planowały zwiększenie ilości platform walki elektronicznej oraz pocisków przeciwradiolokacyjnych. Eksperci z agencji DARPA postawili na zupełnie inne rozwiązanie problemu zdolności do penetrowania zaawansowanych systemów obrony powietrznej. Poszukiwania te doprowadziły do rozwinięcia technologii stealth i zmuszenia USAF do zmiany paradygmatu prowadzenia operacji powietrznych. W związku z dużymi kosztami nowych platform stealth oraz dużymi zasobami samolotów taktycznych starszych generacji Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych wypracowały doktrynę w której samoloty 4. i 5. generacji realizują zadania wspólnie, przy zachowaniu różnego wysiłku w konkretnym etapie walki o kontrolę przestrzeni powietrznej.
W latach 90. pojawiło się nowe wyzwanie wraz ze wzrastającymi zasięgami nowoczesnych systemów przeciwlotniczych. W trakcie przeprowadzanych gier wojennych i ćwiczeń okazało się, że systemy antydostępowe A2AD mają zasadniczy wpływ nie tylko na realizację zadań ofensywnych przez lotnictwo ale także powodują degradację zdolności defensywnych w domenie powietrznej. Tego typu analizy spowodowały gwałtowny wzrost zapotrzebowania na samoloty taktyczne budowane w technologii stealth i ostateczną decyzję Departamentu Obrony USA o zakupie aż 2456 egzemplarzy F-35 w różnych wariantach. Podobną decyzję podjęło też kilku sojuszników USA z NATO całkowicie rezygnując z eksploatacji maszyn 4. generacji w przyszłości (Norwegia, Holandia, Belgia i Dania).
Samoloty F-35A przeszły już chrzest bojowy. 34 Eskadra Lotnictwa Taktycznego USAF realizowała zadania na Bliskim Wschodzie w okresie od października 2019 do czerwca 2020 r. W związku z ograniczonym oddziaływaniem przeciwnika, trudno jest wyciągnąć daleko idące wnioski z tego zaangażowania. Ciekawe wnioski wynikają natomiast z ocen udziału F-35 w ćwiczeniach „Red Flag”. Podczas pierwszego udziału samolotów 5. generacji w tych ćwiczeniach, organizatorzy ocenili, że F-35 osiągnęły 20-krotną przewagę w symulowanych zestrzeleniach nad maszynami 4. generacji. Piloci F-35 Sił Powietrznych Republiki Włoskiej ocenili, że podczas zrealizowanych 16 misji ofensywnych, w walce o przewagę w powietrzu wykryli i zneutralizowali więcej niż 100 zestawów przeciwlotniczych pocisków rakietowych bez straty własnych samolotów.
Opinie pilotów co do zdolności tej platformy są dość jednoznaczne. John Venable, ekspert Heritage Foundation oraz były pilot F-16 przeprowadził badanie ankietowe personelu latającego który przeszkolił się na F-353. Ankietowani piloci (30) wskazali na dominację F-35 nad wszystkimi innymi platformami (F-15C, F-15E, F-16C, A-10) zarówno w aspekcie manewrowania jak i efektywności użycia sensorów. Tylko w kilku przypadkach piloci samolotów dedykowanych do specyficznej misji wskazali na ich niewielką przewagę nad F-35. W ocenie zbiorczej wszystkich pilotów tylko w jednym aspekcie na 25 badanych, piloci nie wybrali F-35 jako preferowanej platformy do realizacji konkretnego zadania. Choć taktyka i szczegółowe zdolności tej platformy pozostają tajne to niektóre opisane aspekty zdają się być przełomowe. Jednym z takich obszarów jest zdolność do wykonywania zadań Suppression of Enemy Air Defenses (SEAD). Dotychczas zadania obezwładnienia obrony przeciwlotniczej przeciwnika w USAF wykonywały samoloty F-16CJ Wild Weasel.
Do skutecznego ataku na pojedynczy zestaw systemu przeciwlotniczego potrzebowano czterech samolotów wyposażonych w zasobniki HTS (High-speed anti-radiation missile Targeting System). Samoloty wykonywały lot w odpowiednim ugrupowaniu, a elektronika w zasobnikach wymieniała się informacjami o namierzanych stacjach radiolokacyjnych. W przypadku dłuższej pracy naziemnych radiolokatorów, zasobniki HTS na bazie interpolacji danych mogą wypracować dane o położeniu radarów, przesłać je do głowic pocisków AGM-88 HARM i wykonać na nie atak kinetyczny. Pojedynczy samolot F-35 może wykonać to samo zadanie samodzielnie wykorzystując trzy systemy pokładowe: lokalizator emiterów (Advanced Emitter Location – AEL), zaawansowany geolokator (Enhanced Geolocation – EGL) oraz identyfikator zagrożenia (Threat Identification – ID).
