Japońskie wojska przekraczają graniczną rzekę Shenzhen między Hongkongiem i Chinami; 8 grudnia 1941 r.

Brytyjska decyzja o obronie Hongkongu, brytyjskiej kolonii na wybrzeżu Chin, miała charakter polityczny. Bowiem w 1941 r. izolowana przez Japończyków posiadłość Imperium Brytyjskiego, nie miała szans odeprzeć ataku wroga. Uznano jednak, że oddanie go bez walki może osłabić wolę oporu Chińczyków będących w stanie wojny z Japonią od lata 1937 r. Poza tym byłby to cios dla wizerunku imperium w świecie.

Hongkong, niewielka brytyjska kolonia na wybrzeżu Chin, była w 1941 r. izolowana przez japońskie sił zbrojne, zarówno od strony lądu, jak i morza. Skoncentrowani na obronie przed niemiecką Trzecią Rzeszą Brytyjczycy, traktowali Daleki Wschód jako drugorzędny teatr działań wojennych. Dysponując ograniczonymi zasobami postanowili skupić się na obronie swych najcenniejszych azjatyckich posiadłości, Malajów i Indii. Niemniej jednak w Hongkongu pozostawiono kilkunastotysięczny garnizon, który miał stawiać opór jak najdłużej. Wojna z Japonią wybuchła w końcu roku, gdy obchodzono setną rocznicę, kiedy „Union Jack” po raz pierwszy załopotał na noszącej tę nazwę wyspie. Hongkong stał się zalążkiem większej posiadłości kolonialnej.

Port w Hongkongu z zakotwiczonymi brytyjskimi, francuskimi i amerykańskimi okrętami; 1936 r. Kolonia brytyjska, znana jako Hongkong składała się z półwyspu Koulun i wyspy Honkong.

Handlowy przyczółek

20 stycznia 1840 r. brytyjski minister spraw zagranicznych Henry John Temple, 3rd Viscount Palmerston upoważnił admirała George’a Elliota i jego kuzyna kapitana Charlesa Elliota do uzyskania jakiejś wyspy u wybrzeży Chin na port handlowy. Co ciekawe, w tym czasie trwała już I wojna opiumowa (1839-1842). Konflikt wybuchł, gdy władze Cesarstwa Chin próbowały powstrzymać import produkowanego w Indiach opium. Eksport ten przynosił wielkie zyski Brytyjczykom. Zalew chińskiego rynku narkotykiem był katastrofą społeczną i gospodarczą.

Okazja do wymuszenia na Chińczykach udostępnienia terytorium pojawiła się po wygranej przez Brytyjczyków drugiej bitwie pod Chuenpee. Wtedy opanowali oni chińskie forty na wyspach Chuenpee i Taikoktow, w cieśninie Humen, nazywanej przez Europejczyków Bocca Tigris lub Bogue. Cesarski urzędnik Qishan w ramach ugody pokojowej zaproponował Charlesowi Elliotowi wyspę Hongkong lub półwysep Koulun. Ten wybrał wyspę leżącą na południe od Zatoki Kantońskiej, będącej ujściem Rzeki Perłowej. Jej powierzchnia wynosiła około 75 km². W rejonie północno-wschodniego jej krańca, w przejściu Lye Mun, szerokość cieśniny oddzielającej wyspę od lądu stałego wynosi poniżej 900 m. Wyspa Hongkong jest górzysta, wzniesienia o wysokości do ponad 500 m. n.p.m. przecinają przełęcze, noszące lokalną nazwę „gap”.

20 stycznia 1841 r. podpisana została konwencja z Chuenpee przekazująca ją, wówczas tylko czasowo. Kapitan Edward Belcher wylądował 25 stycznia 1841 r., na wyspie Hongkong biorąc ją w posiadanie Imperium Brytyjskiego. Kolejne porażki zmusiły Chiny do podpisania 29 sierpnia 1842 r. jeszcze bardziej niekorzystnego dla nich traktatu pokojowego w Nankinie. Jednym z jego ustaleń było scedowanie Hongkongu z kilkoma małymi wysepkami „na wieczność” na rzecz Wielkiej Brytanii. Wtedy wyspa miała około 7,5 tys. mieszkańców. Po podpisaniu 18 października 1860 r. konwencji w Pekinie, kończącej II wojnę opiumową (1856-1860), w skład kolonii weszły półwysep Koulun (wydzierżawiony w marcu 1860 r.) oraz wyspa Stonecutters (chińska nazwa Ngong Shuen Chau). Chiny przekazały te tereny wraz z wyspą Hongkong na własność Wielkiej Brytanii.

W końcu XIX wieku Brytyjczycy wykorzystali osłabienie Cesarstwa Chin po klęsce w wojnie z Japonią (1894-1895). 9 czerwca 1898 r. w Pekinie podpisana została druga konwencja, na mocy której Wielka Brytania wydzierżawiła na 99 lat tereny na północ od Koulun po rzekę Shumchun i 235 wysp (największą była Lantau), określone, jako Nowe Terytoria. Powierzchnia jej chińskiej kolonii powiększyła się do 1064 km². Największymi miastami brytyjskiej kolonii były Koulon w południowo-zachodniej części półwyspu oraz Victoria na północno-zachodnim wybrzeżu wyspy Hongkong.