Niespotykana na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat skala zakupów nowego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, w tym wozów bojowych oraz pojazdów wojskowych, każe postawić wiele pytań związanych z ich wdrażaniem i późniejszym wsparciem eksploatacji. Na zdjęciu strzelanie z czołgów M1A2 SEPv2, wypożyczonych przez US Army do celów szkoleniowych, wykorzystywanych przez Akademię Abrams Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu.
Optymalne pozyskanie sprzętu wojskowego, jakim są także pojazdy specjalne, zwłaszcza wozy bojowe, jest złożonym procesem. Niemniej, przy nacechowanej dynamicznymi zmianami sytuacji międzynarodowej w obliczu konfliktu zbrojnego, proces taki musi odbiegać znacząco od analogicznego, realizowanego w warunkach stabilizacji. Przy przyjęciu jako dominującego kryterium szybkości wdrożenia do służby, proces nie będzie jednak optymalny. Taką sytuację można obserwować aktualnie, w obliczu wojny rosyjsko-ukraińskiej, gdzie strony jako priorytet traktują jak najszybsze pozyskanie sprzętu. Przy czym występuje akceptacja ryzyka niewykorzystania jego pełnego potencjału. Liczy się tu i teraz. Oczywiście, dotyka to przede wszystkim Sił Zbrojnych Ukrainy, które zostały zmuszone do obrony swojego kraju i szybkiego procesu wdrażania znacznej liczby typów nowego dla nich sprzętu.
W Siłach Zbrojnych RP także nastąpiło wyraźne przyspieszenie w obszarze rozbudowy potencjału w obliczu możliwego zagrożenia konfliktem Rosji z NATO. W jego ramach pozyskuje się w szybkim tempie także nowe wozy bojowe i pojazdy specjalistyczne. Niesie to jednak za sobą szereg wyzwań, których zasygnalizowaniu służy ten artykuł. Ich świadomość pozwoli być może na optymalne dla określonych warunków wykorzystanie potencjału bojowego pozyskiwanego sprzętu.
Okres ostatnich kilku lat charakteryzuje się zmianą priorytetów, jeśli chodzi o potencjał Wojsk Lądowych SZ RP. Zdecydowanie traci na znaczeniu jego rola w działaniach misyjno-ekspedycyjnych na rzecz wzmocnienia potencjału typowo obronnego. W zakresie wozów bojowych oznacza to większy nacisk na platformy charakteryzujące się wysokimi parametrami: mobilności, opancerzenia i siły ognia. Tym wymaganiom najlepiej odpowiadają czołgi podstawowe. Tracą na znaczeniu pojazdy minoodporne, przystosowane do transportu drogą lotniczą (mobilność strategiczna). Przy okazji odbywa się wzrost ilościowy potencjału, wyrażany liczbą egzemplarzy sprzętu. Jednak przyrost jakościowy jest w tym przypadku nieco problematyczny. Teoretycznie następuje, jednak w praktyce, z uwagi na presję czasu, podjęte decyzje co do konkretnych typów pozyskiwanego sprzętu w dalszej perspektywie mogą okazać się nieoptymalne.
Tylko czołgów Abrams – w wersjach M1A1 i M1A2 SEPv3 ma trafić do 2025 r. do pododdziałów Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych Wojsk Lądowych 366 egzemplarzy. Na zdjęciu czołgi M1A2 SEPv2 wykorzystywane przez Akademię Abrams.
Pozyskiwanie wozów bojowych, jak wspomniano, to złożony proces, dlatego jest też czasochłonny. W przypadku skracania typowych harmonogramów wzrasta ryzyko niewykorzystania pełnego potencjału bojowego planowanego do zakupu sprzętu. Obserwacja trwającego na Ukrainie konfliktu wykazuje, że straty wozów bojowych następują błyskawicznie, szybciej nawet niż zakładano w czasach Układu Warszawskiego, kiedy przeżywalność batalionu czołgów na polu walki określano na maksymalnie 48 godzin. Obecnie można szacować przebieg do uszkodzenia czołgu podczas walki na kilkadziesiąt kilometrów. Główne przyczyny strat, oprócz bezpośrednich trafień w wyniku działań przeciwnika, należy upatrywać w awariach wynikających z niewłaściwej eksploatacji i braku wystarczającego zabezpieczenia logistycznego.
W warunkach, nazwijmy je normalnych, proces pozyskiwania wozów bojowych i pojazdów wojskowych jest procesem długotrwałym, w zasadzie ciągłym. Odbywa się on zgodnie z założoną strategią. Proces ten może odbywać się na klika sposobów, z tym, że mogą być one prowadzone równolegle. Jedną z dróg jest opracowanie, rozwój i wdrożenie nowej konstrukcji. Jest to najdłuższa droga, która może trwać nawet 20 lat i niekonieczne zakończyć się sukcesem. Wspomniany okres dwóch dekad uwzględnia kompletne wdrożenie obejmujące nie tylko powstanie samego pojazdu od etapu wymagań operacyjnych, poprzez fazę badań i rozwoju, przygotowanie pełnej dokumentacji technicznej, uruchomienie produkcji, stworzenie systemu szkolenia i logistyki. Zdecydowanie krótszą drogą jest modernizacja, czyli wprowadzenie takich zmian do konstrukcji, wymiany systemów, które doprowadzą do poprawy charakterystyki taktyczno-technicznej. Modernizacja może wydłużyć okres eksploatacji nawet o 15 i więcej lat. Przy czym po tym okresie konieczna na ogół staje się kolejna. Dzieje się tak z uwagi na zestarzenie rozwiązań technicznych i technologii, zużycie eksploatacyjne oraz nieprzerwany rozwój w otoczeniu. Inną drogą poprawiającą potencjał bojowy jest modyfikacja. Ten zabieg możemy określić jako wymianę wybranych systemów na współczesne, znajdujące się w produkcji, bez znaczących zmian kluczowych parametrów charakterystyki taktyczno-technicznej. Modyfikacja wydłuża okres wykorzystania sprzętu o kilka lat (od czterech do sześciu). Zarówno podczas modernizacji i modyfikacji wykonuje się remont główny bądź przegląd najwyższego poziomu. Wreszcie mamy najszybszą drogę pozyskania nowego sprzętu, czyli zakup z rynku. Realizacja zakupu pozwala w okresie nawet kilku miesięcy wdrożyć nowe pojazdy do jednostek. Przy czym do wykorzystania ich pełnego potencjału może być niezbędne pokonanie licznych wyzwań, które zostaną omówione poniżej. Na potrzeby niniejszego wywodu niezbędne jest wprowadzenie nowego pojęcia – konsumpcja technologii.
Konsumpcja technologii to optymalne wykorzystanie wiedzy o nowym sprzęcie, umożliwiające pełne wykorzystanie jego potencjału, prawidłową eksploatację i dalszy rozwój.
