Najważniejsza premiera wystawy Partner-2021 – prototyp kołowego bojowego wozu piechoty Lazanski 8×8. Jego nazwa upamiętnia zmarłego w 2021 r. znanego dziennikarza, a ostatnio ambasadora Republiki Serbskiej w Federacji Rosyjskiej Miroslava Lazanskiego.
Tradycyjnie wystawa Partner stanowi odzwierciedlenie kondycji, w jakiej znajduje się serbski przemysł obronny, w tym przede wszystkim przedsiębiorstwo Jugoimport SDPR, współorganizator wystawy, a także jej bezpośredni organizator firma Beogradski Sajam. Należy także uwzględnić niemal ogólnoświatowe restrykcje związane z pandemią COVID-19, które wpłynęły m.in. na zmianę terminu przedsięwzięcia. Początkowo bowiem Partner-2021 miał odbyć się w pierwszej połowie roku, ale zrezygnowano z tego ze względów epidemiologicznych. Ostatecznie przesunięto go tak, by korelował z dwudniową konferencją z okazji 60-lecia powstania Ruchu Państw Niezaangażowanych, w którym Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii w okresie zimnej wojny odgrywała znaczącą rolę.
Prototyp kołowego bojowego wozu piechoty Lazanski 8×8 został zaprezentowany z rosyjską wieżą zdalnie sterowaną AU-220M z 57 mm armatą automatyczną.
Na szczęście te perturbacje nie wpłynęły na merytoryczną stronę wystawy, dzięki czemu Partner-2021 nie zawiódł oczekiwań wystawców i widzów. Nie zabrakło i nowości „w metalu“, i w postaci multimedialnych prezentacji, niespodzianek oraz oczywiście możliwości wzbogacenia wcześniej posiadanych informacji. Łącznie w przedsięwzięciu wzięło udział 132 wystawców, z czego 36 zagranicznych z 16 państw, wśród których były m.in.: Austria, Chińska Republika Ludowa, Federacja Rosyjska, Dania, Kanada, Francja, Niemcy i Włochy.
Duże zainteresowanie belgradzkimi wystawami uzbrojenia i sprzętu wojskowego wynika z ogromnej, nieproporcjonalnej do wielkości państwa oraz jego sił zbrojnych, aktywności serbskich firm w obszarze zaawansowanych rozwiązań i technologii militarnych. Oczywiście, część z realizowanych projektów jest związanych z dążeniem do uzyskania nowych zdolności przez Siły Zbrojne Republiki Serbii (serb. Vojska Srbije, VS), ale większość ma stać się kluczem otwierającym drzwi potencjalnych odbiorców zagranicznych, także na drodze implementacji nowych rozwiązań przy okazji odsprzedaży nadwyżek uzbrojenia i sprzętu z własnych arsenałów. A trzeba przyznać, że Serbia, a wcześniej jej poprzedniczka, była Jugosławia, ma w sferze eksportu uzbrojenia, głównie do tzw. państw trzeciego świata, duże doświadczenie, wsparte licznymi rynkowymi sukcesami. Godne odnotowania w tym obszarze jest to, że serbski przemysł obronny przeszedł w ostatnich latach od oferowania modernizacji czy przebudów typów uzbrojenia i sprzętu znanych od lat do opracowywania zupełnie nowej techniki (w bardzo szerokim zakresie kategorii). Poza podmiotami państwowymi, jak belgradzki Wojskowy Instytut Techniczny (serb. Vojnotehnički Institut, VTI), aktywność przejawiają także podmioty prywatne, a także o mieszanym kapitale, jak najważniejszy w Serbii gracz na rynku uzbrojenia i sprzętu wojskowego Jugoimport SDPR, w którego strukturze właścicielskiej przeważają firmy państwowe, ale zarządzany jest jak przedsiębiorstwo prywatne. Należy podkreślić, że zarówno w obszarze modernizacji uzbrojenia i sprzętu, jak i opracowywaniu jego nowych wzorów serbski przemysł aktywnie współpracuje z partnerami z Rosji, Białorusi czy Ukrainy. Znaczenie tej współpracy wydaje się systematycznie rosnąć, co przynosi obopólne korzyści partnerom, choćby w obszarze wsparcia eksportu. Serbia nie odżegnuje się bynajmniej od kontaktów z firmami zachodnimi, czego przykładem jest intensyfikacja w ostatnich latach współpracy z podmiotami z Francji, o czym bliżej w kolejnej części artykułu.
Najważniejszym wydarzeniem ubiegłorocznego Partnera była z pewnością pierwsza publiczna prezentacja najnowszego dzieła serbskich konstruktorów pojazdów opancerzonych – kołowego bojowego wozu piechoty Lazanski 8×8. W uroczystości, która odbyła się drugiego dnia imprezy, wziął udział prezydent Republiki Serbii Aleksandar Vučić.
Pojazd otrzymał nazwę na cześć zmarłego w ubiegłym roku ambasadora Republiki Serbii w Federacji Rosyjskiej Miroslava Lazanskiego (1950–2021), wcześniej znanego dziennikarza, w tym korespondenta wojennego, a także pisarza, którego kariera rozpoczęła się jeszcze w SFRJ. Chociaż serbskie media twierdzą, że Lazanski stanowi kolejne ogniwo w rozwoju kołowego transportera opancerzonego Lazar III, wprowadzonego do uzbrojenia VS w 2018 r., to faktycznie – poza ogólnym układem konstrukcyjnym – pojazdy te nie mają ze sobą wiele wspólnego. Lazanskiego można bez żadnej przesady uznać za nową konstrukcję i zdecydowanie najbardziej zaawansowany pojazd w swej klasie zaprezentowany dotąd przez serbski przemysł, choć nie można zapominać, że na razie wóz jest w fazie rozwoju, a prezentowany jest jego funkcjonalny demonstrator/prototyp.
Układ pojazdu jest klasyczny dla współczesnych wozów tej klasy – przedział napędowy znajduje się z prawej strony przedniej części kadłuba, obok przedziału kierowania, w którym mieszczą się siedziska kierowcy i dowódcy. W środkowej i tylnej części jest przedział bojowy i desantowy. Do tego ostatniego dostęp zapewnia rampa w tylnej ścianie kadłuba i para włazów w stropie.
Lazanski 8×8 to kołowy bojowy wóz piechoty, który można zaliczyć do kategorii ciężkich – jego masa bojowa może wynosić od 26 do 36 t (w zależności od konfiguracji). Ma długość 8 m, szerokość 3,2 m i wysokość do stropu kadłuba 2,6 m. Napęd stanowi turbodoładowany silnik wysokoprężny Caterpillar C13 o mocy 530 kW/720 KM, przekazujący moment obrotowy poprzez automatyczną hydromechaniczną sześciostopniową skrzynię biegów Allison 4000SP na dwustopniową skrzynię rozdzielczą Katsa i mechanizmy różnicowe o stałym zblokowaniu. W konstrukcji podwozia wykorzystano mosty napędowe firmy Sisu z elektropneumatycznymi zaworami. Układ zawieszenia z hydraulicznymi amortyzatorami gazowymi został specjalnie opracowany z myślą o pojeździe Lazanski 8×8 i jest wyposażony w układ elektronicznego sterowania prześwitem (Height Management System), zapewniający zachowanie optymalnych charakterystyk jezdnych wozu także po zwiększeniu jego odporności balistycznej (do poziomu 5/6 STANAG 4569A) i utrzymanie nośności umożliwiającej instalację ciężkiej wieży z uzbrojeniem. Pojazd bazowo ma 4. poziom odporności balistycznej wg STANAG 4569A, zaś odporność przeciwminowa jest deklarowana na poziomie 4a/4b wg STANAG 4569B. Taka właśnie konfiguracja została, wg Jugoimportu SDPR, przetestowana.
