Pole walki w Ukrainie w znacznym stopniu należy do małych, lekkich, tanich i masowo stosowanych BSP kupowanych komercyjnie lub wykonywanych przez małe firmy z gotowych części na zamówienie wojska.
Ukraina wkroczyła w wojnę z Rosją mając w składzie Sił Powietrznych 383. Pułk Bezzałogowych Statków Powietrznych (BSP) stacjonujący w mieście Chmielnicki. Jednostka była wyposażona w operacyjno-taktyczne systemy rozpoznawcze BSP WR-2 Striż (z bezzałogowymi aparatami latającymi Tu-141) oraz taktyczne WR-3 Rejs (z aparatami latającymi Tu-143).
Oba systemy zostały opracowane w latach 70. ub. wieku w ZSRS i wprowadzono je do wyposażenia sowieckich sił zbrojnych. W latach 1979-1989 zbudowano 152 BSP Tu-141 dla systemu WR-2 oraz 950 BSP Tu-143 dla systemu WR-3 w latach 1973-1989. Płatowiec bezzałogowego aparatu latającego Tu-141 został opracowany na bazie Tu-143 poprzez jego geometryczne powiększenie. Systemy BSP WR-3 były eksportowane, zakupiły je Czechosłowacja, Rumunia i Bułgaria oraz Syria i Irak. Wykorzystał je bojowo Związek Sowiecki, w Afganistanie oraz Syria i Irak w konfliktach zbrojnych na Bliskim Wschodzie (debiut bojowy miał miejsce w 1982 r.).
Ukraiński BSP Tu-141 przygotowywany do startu z wyrzutni.Jest to system opracowany i wdrożony do użycia w latach 70. ub. wieku. W Ukrainie przetrwał do 2022 r.
Oba bezzałogowe statki powietrzne zbudowano w układzie aerodynamicznym „kaczka” ze skrzydłem w części tylnej i destabilizatorem w przedniej części kadłuba. Silnik znajdował się w tylnej części kadłuba, nad nim usterzenie pionowe, a przed usterzeniem chwyt powietrza. Napędem Tu-141 był turbinowy silnik odrzutowy KR-17A o ciągu maksymalnym 19,6 kN, natomiast w przypadku Tu-143 był to silnik TR3-117 o ciągu 6,3 kN. W przedniej części kadłuba umieszczono wyposażenie, w środkowej – zbiornik paliwa. Start odbywał się z mobilnej wyrzutni i był wspomagany prochowym przyspieszaczem rakietowym. Po wykonaniu zadania aparat lądował z użyciem dwóch spadochronów. Najpierw hamował za pomocą jednego, wykonując górkę, a następnie, za pomocą drugiego, opadał i lądował, wypuszczając płozy amortyzujące. W przypadku Tu-141 tuż przed przyziemieniem dodatkowo uruchamiany był hamujący silnik rakietowy.
Wyposażenie zadaniowe BSP Tu-141 obejmowało lotniczy aparat fotograficzny PA-4/90 do zdjęć panoramicznych i aparat fotograficzny A-86P do zdjęć perspektywicznych (wariant dzienny) lub skaner podczerwieni Zima z układem transmisji obrazu na stanowisko naziemne w czasie realnym (wariant nocny). W przypadku Tu-143 był to (alternatywnie) lotniczy aparat fotograficzny PA-1 do zdjęć panoramicznych, kamera telewizyjna Czybis-B z układem transmisji obrazu w czasie realnym na stanowisko naziemne lub aparatura rozpoznania radiacyjnego Sigma-R z układem transmisji danych w czasie realnym.
BSP Tu-141 był wyposażony w programowany automatyczny pokładowy system kierowania ABSU-141 składający się z pilota automatycznego AP-141, żyrokompasu, centrali danych aerodynamicznych, dopplerowskiego miernika prędkości podróżnej i kąta znoszenia DISS-7, wylicznika W-141, radiotechnicznego systemu bliskiej nawigacji, radiotechnicznego systemu dalekiej nawigacji oraz radiowysokościomierza A-032. Natomiast BSP Tu-143 był wyposażony w programowany automatyczny pokładowy system kierowania ABSU-143 składający się z pilota automatycznego AP-143, dopplerowskiego miernika prędkości podróżnej i kąta znoszenia DISS-7, wylicznika W-143, radiotechnicznego systemu bliskiej nawigacji oraz radiowysokościomierza A-032.
Dane taktyczno-techniczne Tu-141 (w nawiasie – Tu-143) przedstawiały się następująco: rozpiętość – 3,875 (2,250) m, powierzchnia nośna – 10,0 (2,9) m², długość – 14,330 (8,060) m, masa startowa – 5370 (1230) kg, prędkość lotu – 930-1110 (875-950) km/h, przedział wysokości lotu – 300-6000 (100-1000) m, typowa wysokość lotu – 300 (200) m, zasięg 905-965 (170-180) km, głębokość bojowego zastosowania od linii styczności bojowej wojsk – 200-300 (70-80) km, długotrwałość lotu – 55-60 (12-13) minut.
Ukraina używała swoich BSP do rozpoznania nad Donbasem w latach 2014-2022. Pierwszego sierpnia 2014 r. jeden z Tu-143 został zestrzelony pod Szachtiorskiem na wschód od Doniecka. Ponownie bezzałogowców użyto na początku pełnoskalowego konfliktu rosyjsko-ukraińskiego w 2022 r. Jeden z Tu-141 został zestrzelony pod Kurskiem 26 lutego 2022 r. Zbiegło się to mniej więcej w czasie z uderzeniem 19. Brygady Rakietowej Ukrainy taktycznym pociskiem balistycznym Toczka-U na lotnisko Millerowo, w czasie którego zniszczono myśliwiec Su-30SM z rozmieszczonego na nim 31. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego. Pod Kurskiem znajduje się lotnisko wojskowe Chalino, może więc właśnie ono było obiektem rozpoznania Tu-141? Jest wielce prawdopodobne, że lotnisko Millerowo również zostało rozpoznane przez ukraiński bezzałogowiec tego typu kilka godzin przed atakiem, ponieważ Su-30SM rażono na centralnej płaszczyźnie postojowej, na której samoloty znajdują się tylko w czasie wykonywania lotów.
Po zestrzeleniu bezzałogowego statku powietrznego Tu-141 nad Krymem oraz po przypadkowym locie innego ukraińskiego Tu-141 do Zagrzebia (Chorwacja), gdzie bezzałogowiec ten na szczęście swoim upadkiem po wyczerpaniu paliwa nie spowodował większych szkód, oba typy aparatów latających wykorzystywane przez 383. Pułk BSP oraz przez samodzielną wówczas 321. Eskadrę BSP z Rauchowki pod Odessą, zostały wycofane ze służby. Jak się jednak okazało, nie całkowicie.
Aparaty te zaczęto bowiem przerabiać na kierowane pociski skrzydlate. Już wcześniej były one modyfikowane przez dodanie w układzie nawigacyjnym odbiornika GPS. Jesienią 2022 r. wymieniono ich wyposażenie rozpoznawcze na ładunek bojowy, którym była lotnicza bomba odłamkowo-burząca OFAB-100-120. Pierwszy raz Tu-141 w nowej roli zostały użyte do ataku na bazę lotniczą Engels w Rosji w nocy z 5 na 6 grudnia 2022 r., gdzie skutecznie uszkodziły dwa strategiczne samoloty bombowe – nosiciele pocisków samosterujących Tu-95MS. Na tyle poważnie, że bombowce te przypuszczalnie nie wrócą do służby. Niedługo potem zaatakowano lotniska samolotów bombowych dalekiego zasięgu Tu-22M3, Szajkowka i Riazań; w obu przypadkach poważnie uszkadzając po jednym bombowcu. Ukraińcy używali bezzałogowców Tu-141 przerobionych na kierowane pociski skrzydlate do różnych ataków do momentu wyczerpania się ich zapasu, choć więcej takich spektakularnych akcji już nie odnotowano. Tymczasem do gry wszedł nowy nabytek Sił Powietrznych Ukrainy, operacyjno-taktyczny system rozpoznawczo-uderzeniowy BSP Bayraktar TB2.
Pierwszy system BSP Bayraktar TB2 wprowadzono do wyposażenia 383. Pułku Bezzałogowych Statków Powietrznych we wrześniu 2019 r. Wtedy też zakończyło się w Turcji szkolenie około 30 członków ukraińskiego personelu w zakresie obsługi systemu tego typu. Pierwsze bezzałogowe aparaty latające dostarczono Ukrainie 26 września. Od marca 2021 r. używano ich do rozpoznania pozycji prorosyjskich separatystów we wschodniej Ukrainie.
Zobacz więcej materiałów w pełnym wydaniu artykułu w wersji elektronicznej >>
