Filipińscy skauci szkolący się w Forcie McKinley w obsłudze armaty przeciwpancernej M3 kal. 37 mm. W latach 1940-1943 w Stanach Zjednoczonych wyprodukowano 18 702 działa tego typu.
Filipiny były politycznie i wojskowo powiązane ze Stanami Zjednoczonymi od 1898 r., kiedy Amerykanie przejęli je po zwycięstwie w wojnie z Hiszpanią. W 1934 r. Kongres USA i Zgromadzenie Filipińskie (Philippine Assembly) zaakceptowały ustawę o przyznaniu Filipinom niepodległości po 10-letnim okresie przejściowym. Filipińczycy przyjęli 23 marca 1935 r. konstytucję wzorowaną na amerykańskiej. Powstała Wspólnota Filipińska (Philippines Commonwealth), którą w 1941 r. zamieszkiwało około 17 mln ludzi.
Archipelag filipiński, rozciągający od Formozy (Tajwanu) na północy po Borneo na południu, tworzy ponad 7 tys. wysp i wysepek. Jednak zaledwie jedenaście z nich ma powierzchnię ponad 2600 km². Ze względu na strategiczne położenie wiadome było, że w razie wojny z Japonią Filipiny staną się jednym z pierwszych celów wrogiego ataku.
Największa wyspa archipelagu, mający około 110 000 km² Luzon ze stolicą kraju Manilą, był w zasięgu japońskich samolotów rozmieszczonych w Chinach i na Formozie. Problemem było duże oddalenie Filipin od terytorium kontynentalnego Stanów Zjednoczonych. W przypadku San Francisco na Zachodnim Wybrzeżu była to odległość ponad 10 000 km. Odległość uniemożliwiała w przypadku konfliktu zbrojnego na szybki przerzut sił wojskowych i zaopatrzenia. Sytuację Filipin dodatkowo pogarszało to, że w razie wojny z Japonią niedostępny stałby się najkrótszy szlak dostaw, bowiem przeciwnik kontrolował nie tylko Formozę, ale i archipelagi na wschód i południe od nich. W rękach japońskich były wyspy Bonin, Wulkaniczne, Marshalla, Mariany i Karoliny. To czy będzie możliwe zaopatrywanie Filipin w razie wojny zależało od tego czy Wielka Brytania utrzyma Malaje i Singapur, a Holandia swe Indie Wschodnie.
W razie agresji problemem była wielkość obszaru. Manewrowe działania obronne utrudniały nieliczne, słabej jakości drogi, bowiem transport na większości wysp opierał się na żegludze przybrzeżnej. Wyjątkiem był Luzon, gdzie sieć utwardzonych dróg była wystarczająca do zabezpieczenia działań militarnych na dużą skalę na części wyspy. Główne drogi Nr 1, Nr 3 i Nr 5 łączące stolicę z różnymi częściami wyspy miały nawierzchnie betonowe lub asfaltowe, ale poza okolicą Manili były jednopasmowe. Na Luzonie istniała w 1941 r. kolej żelazna. Manewrowym działaniom sprzyjała również równina rozciągająca się od Zatoki Manilskiej do Zatoki Lingayen, na północy Luzonu, którą od wschodu i zachodu otaczały góry.
Przez większość okresu międzywojennego Stany Zjednoczone utrzymywały niewielkie siły wojskowe na Filipinach, około 10 000 ludzi. Znaczącą ich część stanowili Filipińscy Skauci (Phillipine Scouts), ochotnicza formacja utworzona w 1901 r. Początkowo oficerami byli tylko Amerykanie, ale potem kadra oficerska była mieszana. Militarny charakter miała formacja uzbrojonej policji, Philippine Constabulary, utworzona również w 1901 r. i licząca w połowie lat 30. około 6000 ludzi zorganizowanych w cztery pułki. Od 1913 r. wojskowy garnizon archipelagu nosił nazwę Departament Filipiński (Phippine Departamet), na którego czele stał amerykański generał.
Duże zmiany w obronności Filipin zaczęły się w latach 30. XX wieku. Miejscowy parlament zaczął kreślić plany własnego systemu obronnego, natomiast filipiński prezydent-elekt Manuel L. Quezon zwrócił się o pomoc do Waszyngtonu w stworzeniu sił zbrojnych. Latem 1935 r. doradcą władz Filipin do spraw ich organizacji został gen. Douglas MacArthur, były szef sztabu US Army. 31 grudnia 1937 r. przeszedł na emeryturę w stopniu czterogwiazdkowego generała, ale niebawem został filipińskim marszałkiem polnym. Jako jednego ze swych asystentów MacArthur wybrał mjr. Dwighta D. Eisenhowera. Przyszły naczelny dowódca wojsk alianckich w Europie w okresie II wojny światowej opuścił zespół MacArthura w 1939 r.
Szczegółowy plan MacArthur opracował ze wsparciem komisji z Army War College. Podczas pokoju miały istnieć niewielkie czynne wojska lądowe. Jednocześnie wprowadzona miała być obowiązkowa służba zasadnicza, by stworzyć zasoby rezerw na czas mobilizacji. Przewidywano też utworzenie niewielkiego lotnictwa i marynarki wojennej. Ta ostatnia miała otrzymać kutry torpedowe, do przeciwdziałania desantom. Jeśli chodzi o uzbrojenie wojska miało być dostosowane do warunków terenowych i możliwości ekonomicznych Filipin.
21 grudnia 1935 r. filipińskie Zgromadzenie Narodowe przyjęło ustawę o obronie narodowej, która wprowadziła obowiązek służby wojskowej dla wszystkich mężczyzn w wieku 21-51 lat. Dokument zakładał stworzenie 10-tysięcznej armii czynnej zorganizowanej w dwie regularne dywizje. W 1936 r. utworzono 1. Dywizję mającą jeden pułk piechoty oraz niewielkie pododdziały łączności i kawalerii. Powstała w tym samym roku 2. Dywizja składała się z czterech pułków Philippine Constabulary.
Filipiny podzielono na 10 okręgów wojskowych, te zaś dzieliły się na prowincje. Każdy okręg miał w razie mobilizacji wystawić najpierw jedną rezerwową dywizję w sile około 7500 żołnierzy, a później jeszcze trzy następne. Okręgi Wojskowe na Filipinach:
1. Okręg Wojskowy: Baguino, Luzon (północna część Luzonu);
2. Okręg Wojskowy: Tarlac, Luzon (północno-środkowa równina Luzonu, Zatoka Lingayen);
3. Okręg Wojskowy: San Fernando, Luzon (południowo-środkowy Luzon, w tym Bataan, Zambales);
4. Okręg Wojskowy: Lipa, Luzon
(Manila i prowincja Batangas na Luzonie, wyspy Mindoro i Palawan);
5. Okręg Wojskowy: Daraga, Luzon (wschodni i południowo-wschodni Luzon, wyspa Catanduanes);
6. Okręg Wojskowy: Iloilo, Panay (wyspy Panay, Tablas, Masbate);
7. Okręg Wojskowy: Bacolod, Negros (wyspa Negros);
8. Okręg Wojskowy: Cebu City, Cebu (wyspy Bohol i Cebu);
9. Okręg Wojskowy: Tacloban, Leyte (wyspy Leyte i Samar);
10. Okręg Wojskowy: Dansalan, Mindanao (wyspa Mindanao).
Ustawa wprowadziła regularne szkolenie rezerwistów, które miało trwać 5,5 miesiąca. Przewidywano, że co roku przeszkolonych będzie dwa razy po 20 tys. poborowych. W 1946 r. przeszkolonych wojskowo miało być 400 tys. Filipińczyków. Ustawa dzieliła rezerwistów na trzy grupy, zależnie od ich wieku. Pierwszą rezerwę (first reserve) tworzyli mężczyźni w wieku 22-31 lat, którzy odbyli szkolenie wojskowe. Do pozostałych dwóch grup należeli mężczyźni w wieku 32-41 i 42-51 lat. Co więcej ustawa z 1935 r. przewidywała szkolenie uczącej się młodzieży w wieku 10-20 lat. Pierwszych 20 tys. poborowych powołano do służby 1 stycznia 1937 r.
Piechurów szkolono w ośrodkach rozrzuconych po całym kraju. Natomiast personel artylerii polowej tylko w Forcie Stotsenburg koło Angles, około 80 km na północ od Manili. Żołnierzy artylerii nadbrzeżnej szkolono tam oraz na wyspie Grande w Zatoce Subic. W innych specjalnościach filipińscy poborowi zdobywali wiedzę w Forcie William McKinley, leżącym na południe od Manili. Pomimo problemów z brakiem sprzętu, poligonów oraz barierą językową (tylko około jednej czwartej Filipińczyków znało angielski) do końca 1939 r. udało wyszkolić 4800 miejscowych oficerów i 104 000 rezerwistów.
Wyselekcjonowani spośród tych ostatnich przechodzili 6-miesięczne kursy podoficerskie, a najlepszych kierowano do szkoły oficerskiej utworzonej w Baguio na Luzonie. Ośrodki szkolenia oficerów rezerwy utworzono przy college’ach i uniwersytecie. Niestety w dużej części była to statystyczna fikcja, bo wielu z owych rezerwistów nie oddała podczas szkolenia nawet jednego strzału, ani z karabinu, a tym bardziej z działa.
Pomimo podjętej w latach 30. XX wieku decyzji o mechanizacji jednostek kawalerii US Army ze względu na warunki terenowe zdecydowała się zachować na Filipinach klasyczny 26. pułk kawalerii.
Zalążkiem marynarki wojennej był Patrol Przybrzeżny (Offshore Patrol). Zaplanowano wyposażenie go do 1946 r. w 36 kutrów torpedowych opartych o brytyjski projekt. Jednostki miały mieć 19,8 m długości i 4 m szerokości. Planowano dać im uzbrojenie w postaci dwóch wyrzutni torped, działka przeciwlotnicze małego kalibru i bomby głębinowe do zwalczania okrętów podwodnych. Trzy 12-cylindrowe silniki miały zapewnić im prędkość 41 węzłów. Jednak cały plan załamał się w 1939 r. po wybuchu wojny w Europie. Filipińczycy nie mogąc liczyć na kutry torpedowe z Wielkiej Brytanii, zdecydowali się budować je w kraju, montując importowane silniki.
W 1946 r. filipińskie lotnictwo miało mieć m.in. około setki bombowców. Pierwsze lotnisko filipińskiej armii zbudowane zostało na przedmieściach Manili. Początkowo Filipińczycy mieli tylko trzy maszyny szkolne. Zaawansowane szkolenie personel lotniczy przechodził w Stanach Zjednoczonych. Do 1940 r. Korpus Lotniczy Armii Filipińskiej miał około 40 samolotów i setkę wyszkolonych pilotów.
Plan rozbudowy armii filipińskiej nie został zrealizowany ze względu na rozwój sytuacji międzynarodowej. Po 22 lipca 1941 r., gdy Japończycy zajęli bazy morskie i lotnicze na południu Francuskich Indochin, wybuch wojny na Dalekim Wschodzie był bardzo wysoce prawdopodobny. Cztery dni później emerytowany 61-letni generał MacArthur został powołany do czynnej służby w stopniu generała majora (następnego dnia był awansowany na generała porucznika) i objął dowództwo nowo utworzonych Sił Armii USA na Dalekim Wschodzie (United States Army Forces in the Far East, USAFFE), w składzie których znalazły się wszystkie wojska na Filipinach. Kwestia bliskiej współpracy między Departamentem Filipińskim a armią Wspólnoty Filipińskiej, która była długo problemem natury formalnej, przestała istnieć.
W momencie objęcia dowództwa MacArthurowi podlegało 22 532 wojskowych US Army, w tym 11 972 filipińskich skautów. Spośród 1340 oficerów, 775 było rezerwistami powołanymi do czynnej służby. W pułkach piechoty służyło 7293 żołnierzy.
Największą jednostką była Dywizja Filipińska dowodzona przez gen. mjr. Jonathana M. Wainwrighta. Liczyła ona 31 lipca 1941 r. 10 473 żołnierzy. Jej trzon stanowiły trzy pułki piechoty. Jeden z nich, 31. pułk piechoty stacjonujący w Manili, był jedyną jednostką dywizji, w której służyli tylko Amerykanie. W pozostałych dominowali Filipińczycy. 1. batalion (bez jednej kompanii) 45. pp był w Port of Limay na południowo-wschodnim wybrzeżu Półwyspu Bataan. W rejonie portu w Manili był rozmieszczony 12. pułk kwatermistrzowski. Reszta jednostek Dywizji Filipińskiej stacjonowała w Forcie Stotsenburg.
Poza piechotą w jej składzie były dwa pułki artylerii polowej (pap): 24. pap miał dwa dywizjony z armatami polowymi 75 mm przewożonymi na ciężarówkach, natomiast w 23. pap był tylko jeden dywizjon z armatami górskimi 2,95 cala (75 mm). W każdym dywizjonie były tylko dwie baterie, mające po cztery działa. Amerykanom na Filipinach brakowało pojazdów mechanicznych. Niedostatki występowały też m.in. w sprzęcie saperskim, łączności, a nawet biurowym. Nie było hełmów.
Poza dywizją inną regularną jednostką wojsk lądowych na Filipinach w 1941 r. był nowo aktywowany 43. pp w Zamboanga na Mindanao. W lipcu był to słaby batalion mający 313 żołnierzy. 26. pułk kawalerii tworzyły dwa szwadrony (54 oficerów oraz 784 podoficerów i szeregowych). Jego większość stacjonowała w Forcie Stotsenburg. Tylko Oddział F był w Nichols Field na południe od Manili. Poza kawalerzystami w Forcie Stotsenburg były dwa pułki artylerii polowej: 86. pap (388 ludzi) i 88. pap (518 ludzi).4Dowództwo Obrony Portów w Zatokach Manilskiej i Subic (Harbor Defenses of Manila and Subic Bays) znajdowało się Forcie Mills na wyspie Corregidor i miało cztery pułki artylerii nadbrzeżnej w pięciu fortach, na pięciu wyspach. W Zatoce Manilskiej poza Fortem Mills były jeszcze Fort Frank na wyspie Carabao, Fort Hughes na wyspie Caballo i Fort Drum na El Fraile. W Zatoce Subic znajdował się Fort Wint na wyspie Grande.
Amerykański Departament Wojny pierwszy plan wzmocnienia sił US Army na Filipinach przedstawił 14 sierpnia 1941 r. Następnego dnia rozkazem generała MacArthura do amerykańskiego lotnictwa włączono Korpus Lotniczy Armii Filipińskiej (około 500 wojskowych i sprzęt). 16 sierpnia 1941 r. generał otrzymał informację, że między 27 sierpnia a 5 września z San Francisco odpłyną na Filipiny dodatkowe jednostki. Największą był 200. pułk artylerii nadbrzeżnej (przeciwlotniczy) liczący 1757 żołnierzy. Jego uzbrojenie składało się z 12 armat 76,2 mm, 24 armat 37 mm i 24 karabinów maszynowych 12,7 mm.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
