Jeden z prototypów lub wczesnych seryjnych J2M2 Raiden Model 11 z oznaczeniem YoC-104 z 301. Kōkūtai na przełomie 1943/44 r. W porównaniu z prototypami J2M1 samolot ma krótszą o 205 mm osłonę silnika, czterołopatowe śmigło i zmodyfikowaną osłonę kabiny, ale nie ma jeszcze oddzielnego wlotu powietrza do chłodnicy oleju pod silnikiem.

Samoloty myśliwskie Mitsubishi J2M Raiden pojawiły się w większej liczbie w jednostkach bojowych lotnictwa Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej w drugiej połowie 1944 r. Poza nielicznymi wyjątkami wykorzystywane były przede wszystkim do obrony macierzystych Wysp Japońskich przed nalotami amerykańskich bombowców ciężkich Boeing B-29 Superfortress. Były jednymi z niewielu typów japońskich myśliwców zdolnych do skutecznego atakowania Superfortec. Ich rzeczywiste sukcesy bojowe po weryfikacji okazały się jednak znacznie skromniejsze niż to wynikało ze zgłoszeń pilotów i wojennej propagandy.

Pierwszym pilotem Marynarki Wojennej, mającym okazję latać Raidenem, był taii (kpt. mar.) Mitsugi Kofukuda z Kūgishō Hikō Jikkenbu (Wydziału Prób w Locie Arsenału Kūgishō). W maju 1942 r. w Suzuce rozpoczął on próby w locie pierwszego prototypu J2M1. W lipcu dołączyli do niego inni piloci testowi z Hikō Jikkenbu – taii Motonari Suo i taii Takumi Hoashi, a także pilot Yokosuka Kōkūtai1 (Grupy Powietrznej Yokosuka) shōsa (kmdr ppor.) Kiyoto Hanamoto. Później uczestniczyli oni również w próbach ulepszonych wersji J2M2 i J2M3. 16 czerwca 1943 r. w wypadku drugiego egzemplarza J2M2 zginął taii Hoashi. Z kolei w maju 1944 r. do programu prób Raidena dołączył taii Shigehisa Yamamoto.

W wyniku przeprowadzonej reorganizacji 10 lipca 1944 r. Hikō Jikkenbu zakończył działalność. Testowanie prototypów powierzono nowo utworzonemu Wydziałowi Doświadczalnemu (Shinsabu) Grupy Powietrznej Yokosuka w bazie Oppama. Prowadzono tam próby w locie prototypów kolejnych wersji Raidena – J2M4 z turbosprężarką oraz ulepszonych J2M5 i J2M6. Uczestniczyli w nich przede wszystkim taii Kofukuda i taii Yamamoto, a także chūi (por. mar.) Torakichi Tanaka i hisōchō (chor. mar.) Yozaburo Toguchi. Ten ostatni miał nawet pewien udział w zestrzeleniu bombowca B-29 3 grudnia 1944 r. W kwietniu 1945 r., po nasileniu nalotów amerykańskiego lotnictwa pokładowego na japońskie lotniska w regionie Kantō, w tym także bazę Oppama, Yokosuka Kōkūtai Shinsabu został przeniesiony do nowej siedziby w Misawie w prefekturze Aomori, na północy Honsiu.

Yokosuka Kōkūtai

Była to najstarsza grupa lotnicza Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej. Została utworzona 1 kwietnia 1916 r. w bazie Oppama koło Yokosuki w prefekturze Kanagawa. Do końca drugiej wojny światowej pełniła funkcję głównie jednostki doświadczalnej i treningowej, ale uczestniczyła również w działaniach bojowych. Prowadzono w niej próby w locie nowych typów samolotów, wypracowywano zasady ich bojowego użycia oraz taktykę walki powietrznej, a także organizowano zaawansowane kursy szkoleniowe dla pilotów i nawigatorów. Doświadczeni piloci-instruktorzy grupy służyli jako piloci doświadczalni także w Kūgishō Hikō Jikkenbu.

Pierwsze prototypy J2M1 trafiły do Yokosuka Kōkūtai w październiku 1942 r. Pilotami odpowiedzialnymi za ich próby i opracowanie procedur użycia zostali shōi (ppor. mar.) Ichirō Higashiyama i hisōchō (chor. mar.) Matsuo Hagiri. Z kolei ippisō (bsm.) Toshiyuki Ichiki pod nadzorem buntaichō (dowódcy hikō buntai2) taii Ayao Shirane wypracowywali zasady bojowego użycia J2M, w tym zwłaszcza taktykę walki z bombowcami. Nie obeszło się przy tym bez kilku wypadków i innych incydentów. Na przykład w styczniu 1943 r. jōhisō (st. bsm.) Kosaku Toyota przekroczył przy wyprowadzeniu ze stromego nurkowania przeciążenie g+6, ale mimo uszkodzenia statecznika poziomego zdołał bezpiecznie wylądować.

Wraz z otrzymaniem kolejnych Raidenów w maju 1944 r. w ramach Dywizjonu Myśliwskiego (Sentōki-tai) Grupy Powietrznej Yokosuka rozpoczęto tworzenie eskadry tych samolotów, nazwanej roboczo Raiden-tai. Jej buntaichō został taii Kazumasa Mitsumori. Dowódcą całego Sentōki-tai był w tym czasie doświadczony pilot shōsa (kmdr ppor.) Tadashi Nakajima. Docelowo w Sentōki-tai miało znaleźć się po 48 myśliwców typu kō (A6M Reisen) i otsu (J2M Raiden) oraz 12 typu hei (J1N Gekkō). Dywizjon nigdy nie otrzymał jednak etatowej liczby Raidenów i większość wyposażenia stanowiły Reiseny.

W czerwcu 1944 r., po amerykańskiej inwazji na Mariany, Yokosuka Kōkūtai została wyznaczona do udziału w operacji „A” (A-gō Sakusen). Większość sił grupy miała zostać przerzucona na Iwo Jimę, skąd zamierzano przeprowadzić wielką ofensywę przeciwko amerykańskim siłom inwazyjnym na Marianach. Niestety z powodu braku samolotów i wyszkolonych pilotów w tym czasie nie była gotowa nawet jedna buntai Raidenów (etatowo złożona z czterech shōtai3, czyli 16 maszyn). Wobec tego zrezygnowano z planu wysłania na Iwo Jimę Raidenów, a jedyną realną siłą myśliwską
grupy pozostały Reiseny.

Pod koniec czerwca i na początku lipca 1944 r., podczas kilku zażartych walk stoczonych z amerykańskim lotnictwem pokładowym nad Iwo Jimą, Yokosuka Kōkūtai Sentōki-tai poniósł ogromne straty. Zginęło 22 doświadczonych pilotów, a praktycznie wszystkie posiadane samoloty zostały stracone. Ocalały personel ewakuowano do Japonii samolotami transportowymi. Nieliczne Raideny pozostały w jednostce niemal do końca wojny. Uczestniczyły w kilku próbach przechwycenia amerykańskich bombowców i samolotów pokładowych atakujących region Kantō, ale począwszy od listopada 1944 r. głównym typem myśliwca przechwytującego Yokosuka Kōkūtai miał zostać Kawanishi N1K2-J Shiden kai.

381. Kōkūtai

Pierwszą bojową jednostką Raidenów została 381. Kōkūtai, sformowana 1 października 1943 r. w Tateyamie w prefekturze Chiba z zamiarem skierowania na południowy zachód obszaru opanowanego przez Japonię. Jej głównym zadaniem miała być obrona rafinerii ropy naftowej w rejonie Balikpapanu na Borneo, mających kluczowe znaczenie dla japońskiej gospodarki i sił zbrojnych. Planowany etatowy stan grupy miał wynosić 36 myśliwców. Dowódcą został taisa (kmdr) Katsuji Kondō (wkrótce zastąpiony przez taisa Daizō Nakajimę), a hikōtaichō (dowódcą hikōtai4) taii Takeo Kurosawa.

15 października piloci grupy rozpoczęli trening w bazie Oppama pod nadzorem buntaichō chūi (por. mar.) Sadao Ozaki. W tym czasie jednostka dysponowała tylko kilkoma seryjnymi egzemplarzami J2M2, a większość wyposażenia stanowiły Reiseny. Na początku listopada grupę przeniesiono do Toyohashi w prefekturze Aichi. W styczniu 1944 r. na stanie grupy znajdowało się 35 Reisenów i tylko 10 Raidenów, z czego jednorazowo gotowa do lotu była zaledwie połowa. Podczas szkolenia odnotowano bardzo dużo rozmaitych awarii i kilka wypadków. Na przykład 5 stycznia podczas ćwiczeń w strzelaniu J2M2 (nr ser. 2030) rozleciał się w powietrzu, najprawdopodobniej z powodu zmęczeniowego pęknięcia mocowania łoża silnika, wywołanego drganiami wału śmigła. Pilot nihisō (bsmt.) Michihito Yamanouchi zginął.

Po zakończeniu szkolenia 381. Kōkūtai została podporządkowana dowództwu 23. Kōkū Sentai (flotylli powietrznej) ze składu 13. Kōkū Kantai (floty powietrznej). Między początkiem lutego a początkiem marca jednostkę, wyposażoną głównie w Reiseny Model 52 (A6M5), przebazowano via Davao na Filipinach do Balikpapanu na Borneo. Wydzielone formacje operowały także z Kendari oraz z bazy Raikan koło Makassaru na Celebesie, a czasowo również z Surabai, Tarakanu, Ambonu, Sorongu, Babo i innych baz w rejonie Moluków i Wysp Sundajskich.

1 kwietnia nastąpiła znaczna rozbudowa stanu liczebnego grupy i w ślad za tym reorganizacja jej struktury organizacyjnej. Myśliwce typu otsu zgrupowano w Sentō Dai-602 Hikōtai (602. Dywizjonie Myśliwskim) pod dowództwem taii (w maju awansowanego do stopnia shōsa) Kurosawy, myśliwce typu kō w 311. Sentō Hikōtai, a myśliwce nocne typu hei w 902. Sentō Hikōtai. Etatowy stan 602. Hikōtai miał wynosić 48 samolotów, ale z braku odpowiedniej liczby Raidenów wciąż były to głównie Reiseny. Dopiero w sierpniu sześć nowych Raidenów przeznaczonych dla 602. Hikōtai zostało dostarczonych do Manili, skąd na początku września buntaichō taii (kpt. mar.) Keijirō Hayashi przyprowadził je lotem do Balikpapanu. 1 września w 602. Hikōtai znajdowały się 32 Reiseny (w tym 15 sprawnych), dziewięć Raidenów (siedem sprawnych) i dwa Gekkō.

Na początku września amerykańskie bombowce Consolidated B-24 Liberator rozpoczęły naloty na Menado na Celebesie, a pod koniec września także na Balikpapan. 30 września, podczas odpierania pierwszego nalotu na Balikpapan, chūi (por. mar.) Keishichirō Hattori z 602. Hikōtai przechwycił na wysokości około 4000 m jednego Liberatora. Trafiony bombowiec został uznany za prawdopodobnie zestrzelony. Było to pierwsze zwycięstwo powietrzne odniesione w myśliwcu Raiden.

Do kolejnych nalotów na Balikpapan i starć w powietrzu doszło 3, 10 i 14 października, ale po stronie japońskiej w walkach uczestniczyły już tylko Reiseny. Po poniesieniu przez Amerykanów w dwóch pierwszych nalotach znacznych strat, począwszy od 10 października bombowcom zaczęła towarzyszyć eskorta myśliwców Lockheed P-38 Lightning i Republic P-47 Thunderbolt. Oznaczało to koniec udziału Gekkō w dziennych operacjach. Także Raideny nie zanotowały już więcej sukcesów. Pod koniec października część sił 381. Kōkūtai, w tym myśliwce Raiden, została przebazowana do Nichols Field na Luzonie w celu obrony Manili. Natomiast w połowie marca 1945 r. pozostała część grupy została wycofana do Singapuru. Tutaj jej zadaniem była ochrona baz i portów w Indochinach Francuskich oraz osłona szlaków żeglugowych i eskorta konwojów. Po przegranej kampanii filipińskiej resztę personelu 381. Kōkūtai ewakuowano z Filipin do Japonii.

Zasilona nowym sprzętem i personelem 381. Kōkūtai 6 maja przybyła ponownie do Singapuru, gdzie została podporządkowana 28. Kōkū Sentai z 13. Kōkū Kantai. W tym czasie w jej składzie znajdowały się najprawdopodobniej już tylko trzy Raideny (dwa J2M3 Model 21 i być może jeden J2M5 Model 33). W Singapurze jednostka pozostała do końca wojny. 381. Kōkūtai była jedyną grupą wyposażoną w myśliwce Raiden, która operowała tak daleko poza granicami Japonii.

301. Kōkūtai

Grupa została utworzona 5 listopada 1943 r. w bazie Oppama z części personelu oddelegowanego z Yokosuka Kōkūtai. Według początkowych planów miała zostać wyposażona w Raideny i skierowana na południowy wschód opanowanego przez Japończyków obszaru, do nękanego przez amerykańskie bombowce Rabaulu na Nowej Brytanii. Jej dowódcą (kōkūtaichō) został chūsa (kmdr por.) Katsutoshi Yagi, hikōtaichō – taii (kpt mar.) Iyozō Fujita (as z 11 zwycięstwami na koncie), a dwoma buntaichō – chūi (por. mar.) Kunio Iwashita i chūi Katsumi Kōda.

Początkowo grupa była podporządkowana Bazie Marynarki Wojennej w Yokosuce (Yokosuka Chinjufu), ale 1 lutego 1944 r. otrzymała przydział do 26. Kōkū Sentai, a 20 lutego do 22. Kōkū Sentai ze składu najpierw 4. Kōkū Kantai, a od 4 marca 14. Kōkū Kantai. Na początku lutego na stanie grupy znajdowały się zaledwie cztery Raideny, a resztę wyposażenia stanowiły myśliwce A6M Reisen. Od 15 lutego do jednostki zaczęły napływać samoloty J2M2 Model 11. 1 marca grupa miała już 13 Raidenów, w tym trzy prototypy J2M1, co pozwoliło na przyspieszenie szkolenia pilotów.
4 marca w 301. Kōkūtai wyodrębniono dwa dywizjony – Raideny zgrupowano w 601. Hikōtai pod dowództwem taii Fujity, a Reiseny w 316. Hikōtai. Planowany etatowy stan każdego dywizjonu miał wynosić po 48 samolotów, ale 1 kwietnia w 601. Hikōtai znajdowało się tylko 21 Raidenów (w tym 14 sprawnych), a 1 maja łączny stan obu hikōtai wynosił nieco ponad 60 maszyn (40 sprawnych).

Narada przed lotem pilotów 352. Kōkūtai. Jednostka powstała 10 sierpnia 1944 r. z Sasebo Kōkūtai/Ōmura Hakentai z zadaniem obrony Nagasaki i baz Marynarki Wojennej w Ōmurze i Sasebo. W tle J2M3 Raiden Model 21, którym wiosną 1945 r. latał buntaichō chūi (por. mar.) Yoshihiro Aoki.

W tym czasie, w związku z postępami alianckiej ofensywy na południowo-zachodnim Pacyfiku, plan przerzucenia jednostki do Rabaulu stał się nieaktualny. W tej sytuacji 5 maja grupę podporządkowano dowództwu 1. Kōkū Kantai, z zamiarem przebazowania na atol Truk. 27 maja, w związku z operacją „Kon” (odbicie Biak), 301. Kōkūtai postanowiono jednak skierować na Nową Gwineę. Dwa dni później 49 Raidenów z 601. Hikōtai oraz 20 Reisenów z 316. Hikōtai przeleciało do bazy Tateyama, oczekując na dalsze rozkazy. Na początku czerwca pozostała część 316. Hikōtai została przebazowana na Iwo Jimę. Tutaj 15 czerwca dywizjon poniósł ciężkie straty w walkach z amerykańskim lotnictwem pokładowym, wobec czego – a także w związku z mobilizacją wszystkich dostępnych sił do udziału w operacji „A” – postanowiono przerzucić na Iwo Jimę także 601. Hikōtai.

Niestety dywizjon Raidenów został uziemiony w Tateyamie z powodu fatalnej pogody. Wykorzystując nieplanowaną przerwę, zdecydowano się przezbroić go w sprawdzone Reiseny, ponieważ Raideny sprawiały mnóstwo problemów zarówno pilotom, jak i obsłudze naziemnej. Po otrzymaniu Reisenów 601. Hikōtai został przerzucony na Iwo Jimę w dwóch turach 21 i 25 czerwca. W wyniku zażartych walk z myśliwcami Grumman F6F Hellcat 3 i 4 lipca stracono 20 samolotów, a wiele innych zostało uszkodzonych ogniem przeciwlotniczym okrętów US Navy. Ocalały personel ewakuowano do Japonii samolotami transportowymi. 10 lipca 301. Kōkūtai została rozwiązana.