Połączona eskadra lotnictwa myśliwskiego ze Wschodniego OW (Su-35S z 22. plm w Centralnaja Ugłowaja i 23. plm w Dziomgi oraz Su-30SM z 120. splm w Domna) została w lutym przebazowana do Baranowicz na Białoruś. Ten Su-35S pochodzi z Dziomgi.

Minęły trzy miesiące oporu Ukrainy przeciwko rosyjskiej agresji. Rosja nie osiągnęła żadnego z zaplanowanych celów i obecnie wojna przekształciła się z błyskawicznej ekspedycji w długotrwałe i krwawe walki pozycyjne. Rosyjskie siły powietrzne nie zdołały opanować przestrzeni powietrznej nad Ukrainą i wciąż ponoszą straty. Rosja stosuje przeciwko Ukrainie swoje najnowsze uzbrojenie lotnicze, ale i tak większą część uderzeń wykonuje zwykłymi bombami i rakietami niekierowanymi.

Federacja Rosyjska jest podzielona na pięć okręgów wojskowych. Lotnictwo operacyjno-taktyczne i armijne oraz środki obrony powietrznej stacjonujące na terenie Okręgu Wojskowego (OW) są połączone w Armię Sił Powietrznych i Obrony Powietrznej (SP i OP). Ukraina bezpośrednio graniczy z dwoma rosyjskimi okręgami wojskowymi, Południowym OW z 4. Armią SP i OP oraz Zachodnim OW z 6. Armią SP i OP. Siły powietrzne Rosji są skoncentrowane w pobliżu granic zachodnich, w Europie. Dwa sąsiadujące z Ukrainą okręgi wojskowe, choć zajmują około 10% powierzchni kraju, mają u siebie 60% lotnictwa wojskowego Rosji. Dalej na wschód są nieliczne wojskowe jednostki lotnicze rozciągnięte wzdłuż granicy południowej Rosji. Kolejna większa koncentracja jest dopiero na dalekim wschodzie, na wybrzeżu Pacyfiku. W centralnej Rosji są tysiące kilometrów kwadratowych bez stałych baz lotniczych.

Stacjonująca w Południowym Okręgu Wojskowym 4. Armia SP i OP jest najsilniejszą z pięciu armii lotnictwa taktycznego w Rosji. W jej składzie jest osiem pułków operacyjno--taktycznych samolotów bojowych oraz jedna brygada i trzy pułki śmigłowców. Niemal wszystkie te jednostki stacjonują nie dalej niż 250-300 km od granicy z Ukrainą; w większej odległości (600 km) jest jedynie baza Budionnowsk z pułkiem szturmowców Su-25 i pułkiem śmigłowców. Oprócz Sił Powietrzno-Kosmicznych, w Południowym OW jest także lotnictwo Floty Czarnomorskiej, stacjonujące na Krymie, w tym pułk w Saki z myśliwcami wielozadaniowymi Su-30SM oraz samolotami bombowymi Su-24M i rozpoznawczymi Su--24MR.

Rosyjska Flota Czarnomorska, w tym lotnictwo, stacjonowała na Krymie przed 2014 r., na podstawie umowy między Ukrainą i Rosją. Pozostawienie po 1991 r. rosyjskiego 15-tysięcznego kontyngentu wojskowego na ukraińskim Krymie stało się zalążkiem późniejszych kłopotów Ukrainy i zajęcia Krymu przez Rosję w lutym-marcu 2014 r.

Pułk lotnictwa operacyjno-taktycznego w Rosji składa się z dwóch lub trzech eskadr lotniczych, etatowo po 10-14 samolotów w każdej, zależnie od typu; faktyczne liczby samolotów mogą się różnić od etatu. Pułk lotnictwa armijnego ma etatowo trzy eskadry po 12-16 śmigłowców. Skład jest mieszany, dwie eskadry śmigłowców bojowych (Ka-52, Mi-28N, Mi-35M) i jedna eskadra śmigłowców transportowych (Mi-8), lub odwrotnie. Brygada lotnictwa armijnego ma po dwie eskadry śmigłowców bojowych i śmigłowców transportowych, a także klucz śmigłowców ciężkich Mi-26.

W sąsiednim Zachodnim OW Rosji stacjonuje 6. Armia SP i OP. Najsilniejszą lotniczą jednostką uderzeniową w pobliżu Ukrainy jest 47. pułk lotnictwa bombowego w Woroneżu, 180 km od granicy z Ukrainą, z dwiema eskadrami samolotów myśliwsko-bombowych Su-34. Oprócz tego jest pułk myśliwców wielozadaniowych Su-30SM w Kursku (110 km), eskadra samolotów rozpoznawczych Su-24MR w Szatałowo (250 km) oraz pułk śmigłowców bojowych i transportowych w Wiaźmie (330 km od Ukrainy). Zachodni OW rozciąga się daleko na północ, aż do granicy z Finlandią i pozostałe jego jednostki lotnicze znajdują się już w odległości 600 km i więcej od Ukrainy.

Do Zachodniego OW należy także lotnictwo Floty Bałtyckiej z trzema jednostkami w Czerniachowsku (Su-24M, Su-30SM), Czkałowsku (Su-27) i Donskoje (śmigłowce) w Obwodzie Kaliningradzkim. Jest to jednak poza rozpatrywanym przez nas regionem. Oprócz lotnictwa operacyjno-taktycznego i armijnego, Rosja ma w Europie środki innych dowództw, które nie są podporządkowane okręgom wojskowym.

Dowództwo Lotnictwa Dalekiego Zasięgu (ADD) ma w Europie 121. pułk ciężkiego lotnictwa bombowego z 16 bombowcami strategicznymi Tu-160 i około 20 Tu-95MS w Engelsie (to niecałe 500 km od granicy z Ukrainą), a także 52. pułk z około 20 bombowcami ciężkimi Tu-22M3 w Szajkowce (200 km). Jest jeszcze jeden pułk bombowców Tu-22M3 w Oleniegorsku, daleko na północy, 2000 km od granic Ukrainy. Bombowce strategiczne Tu-160 i Tu-95MS z Engelsa wykonywały w 2015 r. uderzenia pociskami samosterującymi Ch-555 i Ch-101 przeciwko celom w Syrii. Pułk Tu-22M3 z Szajkowki uczestniczył w bombardowaniach Gruzji w sierpniu 2008 roku. Tu-22M3 są także od 2015 r. sporadycznie rozmieszczane w Syrii, ostatnio w czerwcu 2021 r. i w lutym 2022 r.
W grudniu ub. roku w składzie ADD powstała nowa jednostka, pułk samolotów uderzeniowych MiG-31K i MiG-31I systemu Kindżał, rozlokowany w Sawaslejce koło Niżnego Nowgorodu, niecałe 700 km od Ukrainy.

Dowództwo Wojskowego Lotnictwa Transportowego (WTA) ma za zadanie obsługiwanie wojsk powietrzno-desantowych. Dowództwo ma siedem pułków z ponad 100 samolotami ciężkimi Ił-76 wspartymi przez niewielką liczbę superciężkich An-124. Wszystkie siedem pułków jest rozlokowanych w europejskiej części Rosji, m.in. Twerze, Iwanowo, Pskowie, Sieszczy, Orenburgu, Uljanowsku i Taganrogu; nie ma ani jednego pułku w Azji. Niespodziewane przerzucenie ponad 2000-osobowego kontyngentu do Kazachstanu, po zamieszkach w tym kraju w styczniu 2022 r., pokazało, że Rosjanie są w stanie szybko uruchomić WTA i w niewiele godzin przystąpić do przerzutu wojska.

Zdjęcie z lotniska w Woroneżu z kwietnia 2022 r. pokazuje, że nadal Rosja polega głównie na uzbrojeniu niekierowanym.

W składzie WTA jest także eskadra samolotów wczesnego ostrzegania A-50 w Iwanowo, jedyna eskadra samolotów tego przeznaczenia w Rosji. A-50 uczestniczą we wszystkich dużych ćwiczeniach armii rosyjskiej, a także są używane przez Rosjan podczas operacji w Syrii. Specyficznym sprzętem jest samolot walki elektronicznej Ił-22PP przeznaczony do zakłócania radarów systemu obrony przeciwlotniczej. Są tylko trzy takie samoloty, wszystkie przydzielone do 117. pułku WTA w Orenburgu. Są one bardzo aktywnie używane; uczestniczą w większości dużych ćwiczeń lotnictwa rosyjskiego, były też w Syrii. W czasie poprzedniego zaostrzenia sytuacji wokół Ukrainy rok temu, w kwietniu 2021 r., Ił-22PP zostały przez Rosjan przebazowane na lotnisko Belbek na Krymie.

Dodatkowe siły przerzucone w pobliże Ukrainy przed inwazją

Lotnictwo z Zachodniego i Południowego OW zaatakowało Ukrainę z terytorium Rosji. Jednakże do Kijowa, który był pierwszym i najważniejszym celem Rosjan, bliżej jest z terenu Białorusi. Władze Białorusi przez dłuższy czas zachowywały dystans wobec konfliktu rosyjsko-ukraińskiego; na przykład, nie uznały zajęcia Krymu w 2014 r. Jednakże po zdławieniu protestów opozycji po wyborach latem 2020 r., władza w Mińsku stała się całkowicie zależna od Rosji i udostępniła siłom rosyjskim terytorium Białorusi.

Rosja i Białoruś zaplanowały na 10-20 lutego duże wspólne ćwiczenia wojskowe „Sojusznicza Determinacja 2022” (Sojuznaja Reszimost), pod pretekstem udziału w których Rosja przerzuciła na Białoruś znaczne siły wojskowe z Centralnego i Wschodniego OW. Na lotnisko Łuniniec na Białorusi, 50 km od granicy z Ukrainą, nieczynne od dłuższego czasu, przybyło ponad 30 rosyjskich szturmowców Su-25SM. Samoloty pochodziły ze Wschodniego OW, z 18. plsz w Czernigowce, 200 km od wybrzeża Pacyfiku, oraz z 266. samodzielnego pułku lotnictwa szturmowego w Domnie, 300 km za jeziorem Bajkał. W ostatnich dniach stycznia 2022 r. na lotnisko w Baranowiczach na Białorusi przybyło 12 rosyjskich myśliwców Su-35S i kilka Su-30SM, również ze Wschodniego OW. Su-35S pochodziły z 22. plm w Dziomgi i 23. plm w Centralnaja Ugłowaja, zaś Su-30SM – ze 120. samodzielnego pułku lotnictwa myśliwskiego w Domnie. W Białorusi zorganizowano je w mieszaną grupę lotniczą.

Na lotnisku w Lidzie rozmieszczono śmigłowce Mi-8, Mi-24 i Mi-26 z 17. Brygady Lotnictwa Armijnego (BrLA) z Kamieńska Uralskiego (Centralny OW) wzmocnione przez eskadrę śmigłowców bojowych Ka-52 z 319. samodzielnego pułku śmigłowców z Czernigowki (Wschodni OW). Właśnie ta brygada z Lidy dostała potem najważniejsze zadanie pierwszego dnia wojny – zajęcie lotniska w Hostomelu pod Kijowem. Na lotniska w Zjabrawce, Mozyrzu, Maczuliszczach i inne na Białorusi przerzucono także eskadry śmigłowców z 18. BrLA w Chabarowsku i ze 112. samodzielnego pułku śmigłowców w Czycie (Wschodni OW). Wcześniej zapowiadano, że siły rosyjskie zostaną wycofane z Białorusi po zakończeniu ćwiczeń, ale ostatniego ich dnia, 20 lutego, minister obrony Białorusi Wiktor Chrenin ogłosił, że prezydenci obu państw postanowili kontynuować sprawdzenie sił reagowania Państwa Związkowego.

Po wycofaniu się Rosjan spod Kijowa, samoloty i śmigłowce z Białorusi przerzucono na teren Rosji, w pobliże Donbasu. Na przykład, Su-25 z Łunińca przebazowano do Buturlinowki, a grupa Su-35S i Su-30SM z Baranowicz przeniosła się do Woroneża.