Su-57 to najnowszy rosyjski myśliwiec, obecnie będący w eksploatacji próbnej w Siłach Powietrzno--Kosmicznych FR. Pod skrzydłem samolot niesie dwa pociski „powietrze-powietrze” R-77-1.
Samolot Su-57 to najnowszy myśliwiec, którego produkcja dopiero się rozkręca. Jak dotąd nie ma żadnej jednostki operacyjnej Su-57 i wszystkie dziewięć maszyn przekazanych dotąd Ministerstwu Obrony Federacji Rosyjskiej (najnowsze cztery w grudniu 2022 r.) znajduje się w ośrodku doświadczalnym w Achtubinsku i w ośrodku przeszkalania personelu latającego w Lipiecku. Począwszy od czerwca 2022 r. rosyjskie oficjalne osobistości kilkakrotnie informowały o użyciu Su-57 w Ukrainie, w tym z zastosowaniem nowego uzbrojenia wystrzeliwanego z komór wewnętrznych. Szef Połączonej Korporacji Lotniczej Jurij Slusar powiedział w sierpniu, że samolot uczestniczy w specjalnej operacji wojskowej i prezentuje się z jak najlepszej strony. Z pewnością Su-57 nie wlatywały nad wrogie terytorium Ukrainy i odpalały swoje pociski z nad własnego obszaru.
Najbardziej pełne informacje o cenie Su-57 pochodzą z prezentacji, jaką pokazano ministrowi obrony Siergiejowi Szojgu w czasie jego wizyty w zakładzie w Komsomolsku nad Amurem w sierpniu 2020 roku. Migawki z tej prezentacji pokazała rosyjska telewizja (po kilku dniach ten reportaż został usunięty). Według plakatu pokazanego Szojgu, cena samolotów partii wstępnej (czyli dwóch egzemplarzy zrobionych w 2019 i 2020 r.) wyniosła 4,7 mld rubli (z 20% VAT) za każdy. Dalej pokazano prognozę obniżenia ceny w toku produkcji zamówionej w czerwcu 2019 r. partii 76 myśliwców tego typu z dostawą do 2028 r.; pod koniec tego okresu, cena jednego egzemplarza Su-57 produkcji 2028 r. ma wynieść 3,192 mld rubli. Pamiętajmy przy tym, że jest to cena bieżącej produkcji, nieobejmująca kosztów prac badawczo--rozwojowych, ani przygotowania produkcji, które zostały opłacone wcześniej w oddzielnych kontraktach.
Śmigłowiec bojowy Ka-52 RF-91335 z 15. Brygady Lotnictwa Armijnego w Ostrowie, który został zestrzelony w grudniu ubiegłego roku nad obwodem zaporoskim w Ukrainie, podobno przez rosyjski system przeciwlotniczy Pancyr-S. Załoga zginęła.
Przy okazji pokazano sposoby osiągnięcia zmniejszenia ceny. Wykonanie pierwszego prototypu T-50 w 2010 r. wymagało 785 tys. roboczogodzin. Z każdym kolejnym samolotem nakład pracy był mniejszy i dla zrobionego w 2020 r. drugiego samolotu partii wstępnej (pierwszego Su-57 przekazanego Ministerstwu Obrony) wyniósł on 247 tys. roboczogodzin. W 2022-2023 roku pracochłonność wykonania jednego płatowca Su-57 ma zejść poniżej 200 tys., a pod koniec realizacji obecnego kontraktu, w 2028 r., zmniejszyć się do 146 tys. roboczogodzin. Dla porównania, wyprodukowanie jednego samolotu myśliwskiego Su-35S, również wytwarzanego w Komsomolsku nad Amurem, wymaga 120 tys. roboczogodzin (w warunkach produkcji 2020-2024 r.).
Samolot Ił-76 jest podstawowym, a właściwie jedynym używanym w znaczącej liczbie w Rosji dużym wojskowym transportowcem. W czasach ZSRR był on wytwarzany w zakładzie w Taszkiencie, Uzbekistan. W 2006 r. rząd rosyjski podjął decyzję o uruchomieniu produkcji ulepszonego modelu Ił-76MD-90A w Rosji, w zakładzie Awiastar-SP w Uljanowsku. Należy podkreślić, że nie jest to wznowienie produkcji, a rozpoczęcie produkcji zmodernizowanego samolotu niemal od podstaw w nowej lokalizacji; stare oprzyrządowanie produkcyjne pozostało w Taszkencie.
4 października 2012 r. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej zamówiło 39 samolotów z dostawą w latach 2014-2020. Wartość kontraktu wynosiła 139,420 mld rubli, czyli średnio 3,575 miliarda rubli za sztukę. Cena była indeksowana wraz z inflacją i cena samolotu końcowej dostawy, 2020 roku, wynosiła 3,710 mld rubli (jak widać, indeksacja była niedostateczna, gdyż faktyczna inflacja w Rosji wynosiła przez te lata 5 do 12% rocznie). Ceny znamy ze spraw sądowych o niedotrzymanie terminów przez producenta, bowiem produkcja Ił-76MD-90A jest przykładem niedotrzymania wszystkich warunków kontraktu. W kwietniu 2017 r. rosyjskie Ministerstwo Obrony przyznało, że główną przyczyną opóźnienia jest duża awaryjność nowego wyposażenia samolotu, duża liczba zmian w konstrukcji samolotu wprowadzanych przez projektanta, biuro konstrukcyjne Iljuszyna, już w toku produkcji, a także dodatkowe wymagania wobec systemów samolotu, wprowadzane przez Ministerstwo Obrony. Kierownictwo zakładu Awiastar-SP skarżyło się na znaczny wzrost cen u poddostawców. Według prasy rosyjskiej, zakład dokładał około miliarda rubli do produkcji każdego samolotu, w związku z czym żądał renegocjacji kontraktu. W maju 2019 r. Ministerstwo Obrony wyraziło zgodę na zmianę warunków umowy; nowe warunki, w tym cena, nie są znane.
Ka-52 to obecnie podstawowy rosyjski śmigłowiec bojowy, bardzo intensywnie wykorzystywany w Ukrainie. Do końca stycznia 2023 r. Rosja straciła w Ukrainie sporo ponad 30 Ka-52, co stanowi około jednej czwartej całej floty około 140-145 śmigłowców, jakie Rosja miała przed inwazją. Do kosztów należałoby też doliczyć nieznaną liczbę śmigłowców, jakie wymagają remontu kapitalnego po okresie intensywnej eksploatacji przez prawie rok walk. Cenę Ka-52 można poznać z raportu finansowego jego producenta, zakładu Progress w Arsienjewie, za rok 2021. Według tego dokumentu, zakład dostarczył w 2021 r. rosyjskiemu Ministerstwu Obrony 12 śmigłowców i otrzymał za nie, zgodnie z kontraktem, 11,497 miliarda rubli, czyli 958 milionów za jeden śmigłowiec. Jednak koszty własne produkcji jednego śmigłowca były wyższe i wynosiły 1177 mln rubli, co oznacza, że wyprodukowanie jednego Ka-52 przynosiło zakładowi stratę w wysokości 219 mln rubli (wszystkie ceny bez VAT).
O dziwo, niższa cena płacona przez Ministerstwo Obrony, niż koszty produkcji, nie jest wcale wyjątkiem w Rosji. Przedsiębiorstwa się na to godzą, gdyż najczęściej jest to ich jedyna produkcja. Zauważmy też, że w Rosji, zakład uznany przez rząd za jedynego producenta jakieś towaru, nie może odmówić wykonania zamówienia, jeśli jest to zamówienie dla Ministerstwa Obrony. Przemysł rosyjski od dawna skarży się na politykę ministerstwa obrony, które wymusza obniżanie ceny. Na to nakłada się też zasada ustalania w kontraktach wieloletnich cen, nieuwzględniających realnej inflacji. Wszystko to razem powoduje, że faktycznie wiele zakładów sprzedaje swoją produkcję poniżej kosztów własnych. Później i tak straty są w jakiś sposób kompensowane przez państwo, które nie może dopuścić do bankructwa przedsiębiorstwa zbrojeniowego (na przykład, państwo spłaca kredyty zaciągnięte przez przedsiębiorstwa dla realizacji zamówień wojskowych). Jest to frustrujące i niezbyt logiczne, ale tak już jest.
Pełna wersja artykułu
