Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski przy wraku bezzałogowca Shahed-131/Gieran’-1.

W styczniowym numerze „Wojska i Techniki” opublikowany został materiał prezentujący użycie w wojnie na Ukrainie uderzeniowych bezzałogowców Shahed-131 i Shahed-136, zakupionych przez Rosję w Iranie i nazwanych Gieran’. W tym artykule skupimy się na aspektach technicznych budowy i zastosowania Gieraniów/Shahedów.

Czy w ukraińskie cele uderzają irańskie Shahedy czy rosyjskie Gieranie? To pytanie bardzo często przychodzi na myśl w kontekście użycia bezzałogowców irańskiej produkcji na Ukrainie. Jak powinniśmy to opisywać?

❚ Irańskie Shahedy czy rosyjskie Gieranie?

Informacja mówiąca o irańskich bezzałogowcach niszczących ukraińskie obiekty wskazuje na co najmniej pośrednie zaangażowanie Iranu w wojnę, a tak przecież nie jest. Iran dostarcza broń jednej z walczących stron, podobnie jak Polska i inne państwa NATO przekazują broń Ukrainie. Bez względu jednak na to, czy bezzałogowce zostały wyprodukowane w Iranie i zakupione przez Rosję, czy też wyprodukowane już w Rosji, należy przyjąć, że to… rosyjskie Gieranie. Chociażby na tej samej zasadzie, na jakiej w polskich mediach pisze się o polskich F-16C/D Block 52+ Jastrząb, chociaż wyprodukowano je w Stanach Zjednoczonych, a ich oficjalna, amerykańska nazwa to Fighting Falcon (Walczący Sokół). Skoro amerykańskie F-16 zakupione przez Polskę i służące w naszych Siłach Powietrznych określa się w relacjach jako polskie F-16 Jastrząb, to na tej samej zasadzie irańskiej produkcji bezpilotowe Shahed-131/136, zakupione przez Rosję, nazwane Gieraniami i używane przez Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej należy nazywać rosyjskimi Gieraniami.

❚ Raporty i analizy

Szczegółowa i powszechnie dostępna wiedza na temat konstrukcji oraz wyposażenia obydwu bezzałogowców opiera się przede wszystkim na dwóch raportach. Pierwszy, przedstawiony w 2020 r. Radzie Bezpieczeństwa ONZ, sporządził zespół ekspertów, powołany do zbadania sprawy zaangażowania Iranu w ataki na saudyjskie instalacje naftowe w maju i wrześniu 2019 r. W raporcie zawarto wnioski z analizy szczątków aparatów znalezionych w miejscach ataków i opisano budowę dwóch typów bezzałogowców w nich użytych, w tym jednego ze skrzydłem delta, określanego mianem „Delta-design UAV” (później zidentyfikowanych jako Shahed-131).

Drugi z raportów jest bardziej tajemniczy. Dostępny jest tylko w wersji ukraińskojęzycznej – „IRN-05 (Шахед-131) БЛА Технічний звіт” i zawiera bardzo szczegółowy opis Shaheda-131. Pojawił się w Internecie ok. 22 września ub.r., a więc nieco ponad tydzień od rozpoczęcia masowego zastosowania Gieraniów na Ukrainie i prawie jednocześnie z pierwszym odnotowanym przypadkiem użycia tam aparatu Gieran’-1/Shahed-131. Nie mógł więc zostać przygotowany przez ukraińskie służby. Użyte w nim oznaczenie bezzałogowca – IRN-05 (Iranian typ 05) – wskazuje, że został przygotowany zanim jeszcze poznano irańską nazwę aparatu. Jak ustalili internauci, pierwotny plik docx, z którego we wrześniu 2022 r. powstał, upubliczniony w sieci plik w formacie pdf, pochodził z lipca 2021 r. Prawdopodobnie był nim raport sporządzony przez amerykańskie CENTCOM (US Central Command). Bazuje on na analizie komponentów praktycznie kompletnego Shaheda-131, znalezionego (?) prawdopodobnie na pustyni w Syrii lub Iraku, który z powodu awarii bądź uszkodzeń nie doleciał do celu. W ukraińskojęzycznej wersji raportu, oprócz oznaczenia IRN-05, dodatkowo użyto nazwy Shahed-131, a więc dane w nim zawarte dopisano po upublicznieniu tejże nazwy.

Szczątki bezzałogowców Gieran’ znajdowane na Ukrainie, a czasami prawie całe aparaty z niewielkimi lub średnimi uszkodzeniami, są skrupulatnie zbierane i analizowane przez specjalistów, ale jak dotąd strona ukraińska nie ujawniła rezultatów tych badań w postaci szczegółowych raportów. Jedynym opublikowanym dokumentem, powstałym prawdopodobnie częściowo na podstawie analiz szczątków bezzałogowców użytych przeciwko Ukrainie jest, wydana w październiku 2022 r., instrukcja – „Методичні рекомендації для підрозділів щодо боротьби з безпілотними літальними апаратами іранського виробництва Shahed-136 (Gieran’-2)”, czyli „Zalecenia metodyczne dla jednostek do zwalczania bezzałogowych statków powietrznych produkcji irańskiej Shahed-136 (Geran’-2)". Jednak dane w niej zawarte nie wnoszą nowych informacji odnośnie konstrukcji aparatów ani ich rzeczywistych osiągów.

Co pewien czas w przekazach telewizyjnych i w Internecie pojawiają się reportaże z miejsca, gdzie bezzałogowce są gromadzone i badane. Ukraińscy specjaliści analizujący elementy rosyjskich Gieraniów w zasadzie potwierdzają informacje o Shahedzie-131 zawarte w wymienionych wcześniej raportach, a ponadto uzupełniają nieco wiedzę o aparatach Gieran’-2.

Czytaj pełną wersję artykułu