Rozstawiony w terenie polski komplet radiolokacyjny Jawor-Bogota. Z prawej odległosciomierz Jawor, z lewej zas wysokościomierz Bogota. W srodku – samochod z kabina operatorska.

Tytuł może przydługi, ale lista spraw do opisania całkiem spora. To historia rozpoczynająca się stworzeniem systemu obserwacyjno-meldunkowego na obszarze kraju, do którego stopniowo włączano kolejne posterunki radiotechniczne wyposażone w stacje radiolokacyjne. Później doszły do tego środki rozpoznania i walki radioelektronicznej, aż wreszcie wszystko zaczęto łączyć kolejnymi typami zautomatyzowanych systemów dowodzenia i kierowania. Spójny opis całości zagadnienia utrudnia fakt ciągłych zmian organizacyjnych. Bataliony, pułki, potem brygady i bataliony, do tego podział na rodzaje sił zbrojnych. Wiele jednostek i dużo sprzętu do opisania.

Tworzenie systemu obserwacyjno-meldunkowego rozpoczęto na podstawie rozkazu ministra Obrony Narodowej z 10 stycznia 1949 r. Głównym organizatorem miał być Sztab Generalny WP poprzez Inspektorat OPL, wchodzący w skład Głównego Inspektoratu Artylerii WP. Następnie minister Obrony Narodowej rozkazem z 12 kwietnia 1949 r. polecił szefowi Sztabu Generalnego WP sformować do 31 maja 1949 r. Grupę Organizacyjno-Przygotowawczą Dowództwa Obrony Przeciwlotniczej. Utworzona Grupa do października 1949 r. opracowała koncepcję systemu obserwacyjno-meldunkowego na obszarze kraju. W podwarszawskich Pyrach zorganizowano Główny Posterunek Obserwacji Wzrokowej, który rozpoczął działalność 1 grudnia 1949 r. Na bazie pułków artylerii przeciwlotniczej 84., 86. i 88. (w Brzegu, Koszalinie i Poznaniu) zorganizowano trzy rejonowe posterunki obserwacyjno-meldunkowe.
Na mocy rozkazu ministra Obrony Narodowej z 27 lutego 1950 r. Grupa Organizacyjno-Przygotowawcza Dowództwa Obrony Przeciwlotniczej została rozformowana, a w jej miejsce utworzono Dowództwo Obrony Przeciwlotniczej. Jednocześnie Główny Posterunek Obserwacji Wzrokowej przekształcono w Główny Posterunek Obserwacyjno-Meldunkowy. W lipcu 1951 r. Dowództwo Obrony Przeciwlotniczej przeformowano w Dowództwo Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. Fundamentem tworzonego od podstaw systemu obserwacyjno-meldunkowego na obszarze kraju były trzy bataliony obserwacyjno-meldunkowe. Ich dyslokacja miała zapewnić rozpoznanie przestrzeni powietrznej na kierunkach: północnym, północno-zachodnim, zachodnim, południowo-zachodnim i południowym.
Minister Obrony Narodowej 29 marca 1950 r. wydał rozkaz o sformowaniu na bazie 1. okręgowego batalionu łączności w Legionowie 49. samodzielnego batalionu obserwacyjno-meldunkowego (sbobs-meld). W celu ułatwienia dowodzenia tworzonym w północno-zachodniej części Polski batalionem, w lipcu 1950 r. sztab batalionu przeniesiono do Wałcza. Trzy kompanie obserwacyjno-meldunkowe (kobs-meld) batalionu tworzyły linię 45 posterunków, obejmując odcinek 600 km wzdłuż granicy morskiej i części lądowej północno-zachodniej. Rozmieszczenie kobs-meld było następujące: 1. w Pucku tworzyła 15 posterunków, obejmując obszar od Braniewa do Łeby; 2. w Koszalinie organizowała sieć posterunków w sektorze Jeziorno-Łebsko-Międzyzdroje; 3. w Szczecinie wystawiła również 15 posterunków na odcinku Międzyzdroje-Cedynia. W skład 49. sbobs-meld weszła również kompania szkolna, będąca zalążkiem kolejnego samodzielnego batalionu obserwacyjno-meldunkowego. Batalion utworzył w ten sposób pierwszą rubież rozpoznania przestrzeni powietrznej Polski z posterunków obserwacji wzrokowej wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego i na kierunku północno-zachodnim: od Braniewa, poprzez Międzyzdroje, do Cedyni. Batalion osiągnął gotowość bojową 15 października 1950 r.
W sierpniu 1950 r. rozpoczęto formowanie w Lesznie 31. sbobs-meld. Bazą była kompania szkolna 49. batalionu. Kompanie 31. sbobs-meld rozmieszczono odpowiednio: 1. w Szczecinie, 2. w Krośnie Odrzańskim i 3. we Wrocławiu. Posterunki batalionu utworzyły rubież dozorowania wzdłuż zachodniej i południowo-zachodniej granicy, od Wolina do Paczkowa. W maju 1951 r. obydwa bataliony zostały powiększone o kolejne kompanie i utworzyły drugą linię posterunków obserwacyjno-meldunkowych: 49. batalion na rubieży Olsztyn-Chojnice-Wałcz, a 31. batalion na rubieży Świebodzin-Legnica-Strzelce.
W marcu 1951 r. w Chorzowie na bazie 2. kompanii 31. sbobs-meld rozpoczęto formowanie 25. samodzielnego batalionu obserwacyjno-meldunkowego. Zadaniem batalionu była obserwacja przestrzeni powietrznej wzdłuż południowej granicy kraju, od Koźla do Ustrzyk Dolnych. Kompanie rozmieszczono następująco: 1. w Koźlu, 2. w Pszczynie, 3. w Nowym Targu i 4. w Jaśle. Sztab batalionu przenoszono kolejno do Gliwic, do Bytomia i Zabrza. Wiosną 1952 r. batalion posiadał 60 posterunków obserwacji wzrokowej, osiągnął gotowość bojową i został włączony do systemu obserwacyjno-meldunkowego. Uzupełnieniem formowanego systemu było utworzenie w 1952 r. 5. samodzielnej kompanii obserwacyjno-meldunkowej w Łowiczu. Wkrótce kompanię przeniesiono do Warszawy, wokół której rozwinęła 15 posterunków obserwacji wzrokowej.
W rezultacie znacznego wysiłku organizacyjnego i ekonomicznego, w latach 1950-52, utworzono system, który był w Siłach Zbrojnych PRL podstawowym elementem wykrywania i powiadamiania o sytuacji w przestrzeni powietrznej Polski. System ten dysponował podwójną linią posterunków wzdłuż morskiej i zachodniej granicy kraju oraz jedną linią wzdłuż granicy południowej i wokół Warszawy. Łącznie system obejmował około 150 posterunków obserwacyjno-meldunkowych i 16 posterunków zbierania i opracowania informacji na stanowiskach dowodzenia (SD) kompanii i batalionów.
System obserwacyjno-meldunkowy w swoim pierwotnym kształcie przetrwał do połowy 1952 r. Potem przystąpiono do jego rozbudowy i polepszania efektywności działania, poprzez sukcesywne wprowadzanie do ugrupowania posterunków radiotechnicznych. Celem było zbudowanie w okresie kilku lat systemu rozpoznania powietrznego opartego na radiolokacji. Nastąpiło to w 1957 r., wraz z rozformowaniem ostatniej kompanii obserwacyjno-meldunkowej. Od tego czasu funkcjonowały już wyłącznie jednostki radiotechniczne.