14 lipca rosyjska Zjednoczona Korporacja Silnikowa poinformowała o dostarczeniu Indiom dwóch silników odrzutowych AL-55I. Silniki te posłużą do dokończenia certyfikacji w locie samolotów szkolno-treningowych HJT-36 Sitara. Jest to też kolejny krok na drodze do rozpoczęcia licencyjnej produkcji AL-55I w Indiach, jak również rozpoczęcia seryjnej produkcji samego HJT-36.

Komunikat Zjednoczonej Korporacji Silnikowej (ODK – Objediniennaja dwigatielestroitielnaja korporacyja, część państwowej korporacji Rostiech) cytuje słowa zastępcy dyrektora generalnego i konstruktora generalnego ODK Jurija Szmotina o tym, że przed dostawą stronie indyjskiej obu silników zaliczyły one naziemne próby stanowiskowe, co obserwowali przedstawiciele indyjskiego przedsiębiorstwa HAL (Hindustan Aeronautics Limited) – odbiorcy silników. Oba AL-55I posłużą do dokończenia certyfikacji w locie indyjskiego samolotu szkolno treningowego HAL HJT-36 Sitara, który tym samym będzie miał okazję potwierdzić zgodność swoich charakterystyk taktyczno-technicznych z wymaganiami Indyjskich Sił Powietrznych, czyli docelowego użytkownika HJT-36. Oba silniki reprezentują standard o podwyższonym resursie i do takowego poziomu ODK może doprowadzić pozostałe 16 sztuk AL-55I dotąd dostarczonych Indiom. Szmotin wspomina też o zaawansowaniu przygotowań do rozpoczęcia licencyjnej produkcji AL-55I w Indiach.

HJT-36 ze starym ogonem, zdjęcie z 2007 r. Fot. Sergej Kriwczikow

Za rozwój i produkcję dwuprzepływowego silnika turboodrzutowego AL-55 odpowiadają spółki ODK-Saturn i ODK-UMPO (Ufimskoje motorostroitielnoje proizwodstwiennoje objedinienije). Dotąd silniki AL-55 posłużył za napęd samolotu szkolno-treningowego MiG-AT (dawny rywal samolotu Jak-130 w rosyjskim programie UTS). Wersja AL-55I (I jak Indie) powstała na indyjskie zamówienie i za indyjskie pieniądze od początku jako napęd jednosilnikowego HJT-36. W 2009 r. ODK zakończyło badania odbiorcze trzech prototypowych egzemplarzy AL-55I dla HAL. Prace konstruktorskie (rozwojowe) silnika ukończono jeszcze w sierpniu 2010 r. W tymże roku ODK-Saturn zmodernizował silnik, obniżając jego masę o ponad 50 kg. W 2011 r. ODK-Saturn dostarczył Indiom pierwszą partię 10 AL-55I, które posłużyły do dokończenia certyfikacji, w tym badań w locie ówczesnej wersji HJT-36. Po uzyskaniu przez silniki indyjskiego certyfikatu, ODK-Saturn podpisał umowę na dostarczenie Indyjskim Siłom Powietrznym 10 seryjnych AL-55I do samolotów HJT-36. Od 2010 r. trwa w Indiach organizacja licencyjnej produkcji (najpewniej chodzi o montaż końcowy z dostarczanych z Rosji części) tych silników. Ale strona indyjska dotąd nie osiągnęła gotowości do rozpoczęcia wytwarzania AL-55I, na co pewnie mają wpływ wieloletnie opóźnienia programu samego HJT-36. W lutym 2015 r. ówczesny dyrektor generalny ODK Władisław Masałow zapowiedział uruchomienie produkcji AL-55I w Indiach w 2016 r. W lutym tego roku ODK informowało, że HJT-36 z nowym silnikiem niedługo ukończy indyjską certyfikację. Gdy silnik w toku eksploatacji potwierdzi swój resurs, wówczas w Indiach ma rozpocząć się jego licencyjny montaż. Przez te 10 lat rozwoju ODK-Saturn sukcesywnie zwiększał resurs silnika od 100 godzin początkowo do 1200 godzin obecnie (docelowy wymóg indyjski, formalnie oba teraz dostarczone egzemplarze mają potwierdzony resurs 300 godzin) – w tym czasie, w toku swoich badań egzemplarz AL-55I przepracował ponad 5000 motogodzin na naziemnym stanowisku badawczym i zaliczył 4500 pełnych cykli swojej pracy. Poza tym silnik przebadano w różnych warunkach pogodowych. Sprawdzono także odporność AL-55I na kontakt z ciałami obcymi (ptaki, grad itp.). Maksymalna siła ciągu AL-55I wynosi 1760 kG (17,3 kN). Silnik nie ma dopalacza.

Obecna wersja płatowca HJT-36. Fot. HAL

Natomiast rozwój rodzimego indyjskiego samolotu szkolno-treningowego HJT-36 Sitara zaczął się jeszcze w 1999 r. Opracowanie HJT-36 wynikało z potrzeby zastąpienia przestarzałych i wyeksploatowanych indyjskich odrzutowców szkolnych HAL HJT-16 Kiran, które de facto wypadły już z indyjskiego systemu szkolenia pilotów wojskowych, choć formalnie jeszcze nie zostały wycofane. Oblot prototypu HJT-36 nastąpił w marcu 2003 r. Pierwsze dwa prototypy zbudowano z francuskimi silnikami SNECMA Turbomeca Larzac, których ciąg okazał się niewystarczający (HJT-36 to samolot jednosilnikowy, co jest rzadkością w przypadku maszyn szkolno-treningowych). Stąd decyzja o zamówieniu AL-55I. W dotychczasowej historii rozwoju HJT-36 jeden samolot został poważnie uszkodzony, a w 2011 r. utracono jeden z prototypów. Złe dotychczasowe własności pilotażowe HJT-36 zmusiły HAL trzy lata temu do przebudowy płatowca (z zagraniczną pomocą), w rezultacie czego powstał prototyp HJT-36 z nowym ogonem (oblot w kwietniu 2019 r.). Wzmiankuje się o zamówieniu 70 seryjnych HJT-36 przez Indyjskie Siły Powietrzne. Problemy z HJT-36 zmusiły Indie do zakupu i licencyjnego montażu przez HAL brytyjskich samolotów szkolno-treningowych BAE Systems Hawk Mk 132, które de facto są podstawowym szkolnym odrzutowcem Indii (ponad 100 sztuk, anonsowane są zamówienia kolejnych).

HJT-36 ma być częścią lotniczego indyjskiego systemu szkoleniowego, którego drugim składnikiem ma być turbośmigłowy samolot HAL HTT-40 (jako następca starych samolotów HAL HPT-32 Deepak). Jednak dotąd powstały tylko dwa prototypy HHT-40 (oblot w maju 2016 r.). Z tego powodu Indie kupiły 75 szwajcarskich samolotów Pilatus PC-7 Mk II. Dopiero w sierpniu 2020 r. indyjska Rada Zakupów Obronnych zaaprobowała zamówienie 106 HTT-40, a w 2021 r. Indyjskie Siły Powietrzne przesłały HAL zapytanie o warunki zakupu 70 HTT-40 z opcją na 38 kolejnych.