Dwa zmodernizowane przeciwlotnicze rakietowe wozy bojowe 9A33-2B w położeniu marszowym sfotografowane na terenie 2566. ZRREW w Borysowie.
Elementy składowe i amunicja zestawu zostały wdrożone do produkcji i służby liniowej w drugiej połowie lat 70. (wersja M2 w 1975 r., zaś M3 w 1980 r.), co oczywiście znalazło swe odbicie w zastosowanych rozwiązaniach i bazie elementowej wyposażenia elektronicznego. Niemniej, biorąc pod uwagę swoje zasadnicze charakterystyki – zasięg rażenia celów, zakres wysokości lotu zwalczanych środków napadu powietrznego, a także skuteczność oddziaływania amunicji na cel, zasadniczo nadal spełnia większość wymagań stawianych dziś przed środkami walki z samolotami i śmigłowcami. W miarę upływu czasu taktyka użycia środków napadu powietrznego systematycznie się zmienia, na współczesnym polu walki pojawiły się także nowe zagrożenia. Aby nadążyć za zmieniającym się teatrem działań zestaw był – w różnych krajach – kilkakrotnie modernizowany. Propozycje takie, obecnie ukierunkowane przede wszystkim na odbiorców zagranicznych, mają często szeroki zakres, szczególnie w przypadku wyposażenia elektronicznego. W ten sposób udało się, choćby częściowo, wyeliminować problemy wynikające z archaicznej z dzisiejszej perspektywy bazy elementowej. Wymiana elektroniki skutkuje głównie wzrostem niezawodności, ale wdrożono też takie rozwiązania, które przyczyniły się także do poprawy innych charakterystyk.
Nawet jednak te działania nie pozwoliły pozbyć się zasadniczych niedostatków zestawu, które dziś doprowadzają Osę do granicy (a u niektórych użytkowników nawet do jej przekroczenia) możliwości utrzymania w sprawności poszczególnych elementów zestawu, a tym samym i całości, niezależnie od bazowej wersji lub wariantu. Za największe z punktu widzenia użytkowników problemy zestawów rodziny 9K33M2/M3 i wchodzących w ich skład przeciwlotniczych rakietowych wozów bojowych (PRWB) 9A33BM2/M3 należy uznać krytyczny wiek amunicji – kierowanych pocisków rakietowych 9M33M2/M3, a także pojazdy bazowe podstawowych elementów zestawu – trzyosiowe specjalne podwozia pływające BAZ-5937 w przypadku PRWB i BAZ-5939 pojazdu transportowo-załadowczego 9T217B. W przypadku podwozi, które są wyspecjalizowanymi rozwiązaniami, opracowanymi z myślą o roli nośników uzbrojenia i pojazdów transportu oraz przeładunku rakiet, największym problemem jest faktyczny brak większości asortymentów części zamiennych, a także zaawansowany wiek i przestarzałość techniczna. Jeśli zaś chodzi o pociski kierowane 9M33M2/M3, to wielokrotnie przekroczono ustanowiony przez producenta resurs (o 15÷20 lat w stosunku do okresu przydatności do użycia ustanowionego przez producenta), a wiele z nadal używanych (głównie dotyczy to pocisków wersji M3, większość pocisków M2 została wycofana) stanowi poważniejsze zagrożenie dla użytkowników niż dla celów, które miałyby zwalczać. Także w ich przypadku czas i chemia są nieubłagane. Poza przestarzałą bazą elementową elektroniki, głównym problemem rakiet są procesy starzenia stałego paliwa rakietowego silnika i inne elementy pirotechniczne.
PRWB 9A33-2B w położeniu marszowym. Widoczne drzwi prowadzące do kabiny operatorów znajdującej się za kabiną kierowcy ciężarówki MAZ-6317.
Jeśli jednak pominąć te dwa zasadnicze problemy, to sam zestaw nadal dysponuje znaczącym potencjałem bojowym, a także podatnością modernizacyjną, pozwalającą na jego dalszą eksploatację. Ten fakt, a także relatywna prostota techniczna elementów tworzących zestaw, sprawiła, że kilka firm w różnych krajach (także Wojskowe Zakłady Uzbrojenia S.A. z Grudziądza) poszukują dróg do przedłużenia życia operacyjnego Os. Jedną z najnowszych propozycji w tej sferze jest oferta modernizacji przeciwlotniczych rakietowych wozów bojowych (PRWB) 9K33M2 Osa-AK i 9K33M3 Osa-AKM do standardu oznaczonego 9A33-2B, zaprezentowana po raz pierwszy publicznie, wraz ze zmodernizowanym pojazdem transportowo-załadowczym 9T217-1B, na wystawie MILEX-2019 w Mińsku w maju tego roku (WiT 6 i 7/2019). Jej autorami są specjaliści z białoruskiego przedsiębiorstwa 2566. Zakłady Remontowe Sprzętu Radioelektronicznego (2566. Zawod po riemontu radioeliektronnowo woorużenija, 2566. ZRREW) z Borysowa. W ekspozycji 2566. ZRREW podczas MILEX-u można było zapoznać się również z dwoma zespołami przeciwlotniczego pocisku kierowanego 9M33M3U, na przykładzie których pokazano opanowanie przez firmę nowych rozwiązań i technologii związanych z procesem naprawy oraz przedłużenia resursu rakiet 9M33M2/M3.
Powstały siłami 2566. ZRREW PRWB 9A33-2B to głęboko zmodernizowany wóz 9A33BM2/BM3. W ramach modernizacji z oryginału wykorzystano tylko te zespoły i elementy, które są przydatne do nowych zadań, jakie ma obecnie realizować zestaw. Osa została opracowana do bezpośredniej obrony kolumn sprzętu pancernego i zmechanizowanego przed atakami z powietrza, stąd konstrukcja jej komponentów bojowych oraz bezpośredniego zabezpieczenia działań musiała uwzględniać poruszanie się w szyku przemieszczających się wojsk, a więc zapewniać odpowiednią mobilność taktyczną. Według obecnej koncepcji, zmodernizowana Osa miałaby być zestawem przeciwlotniczym krótkiego
zasięgu ochrony obiektowej (lotnisk, obiektów magazynowych, infrastruktury krytycznej), niemniej dysponującym zdolnością szybkiej zmiany stanowiska. Stąd też jedną z najważniejszych wprowadzonych w konstrukcji PRWB 9A33-2B zmian w porównaniu z oryginałem jest zastąpienie specjalnego nośnika nowym – trzyosiowym podwoziem samochodu ciężarowego MAZ-6317 w układzie 6×6. Ceną była utrata możliwości samodzielnego pokonywania przeszkód wodnych i pogorszenie innych charakterystyk terenowych, ale za to radykalnie uproszczono konstrukcję, a także zredukowano koszty obsługi i napraw całego zespołu podwozia. Z kolei dzięki zastosowaniu nowych rozwiązań i bazy elementowej w wyposażeniu elektronicznym udało się znacząco poprawić charakterystyki bojowe i użytkowe. Przykładowo, zastosowanie cyfrowej aparatury określania współrzędnych celu i generowania sygnałów sterujących pociskami wyraźnie poprawiło prawdopodobieństwo zniszczenia celu. Nowe wyposażenie elektroniczne zwiększa dokładność śledzenia celów powietrznych (określania ich współrzędnych w przestrzeni) i naprowadzania na nie pocisków kierowanych, redukuje niestabilność sygnałów i wpływa na stabilizację toru lotu pocisku. Zastąpienie oryginalnych zespołów odbiorczych stacji radiolokacyjnych nową aparaturą o większej czułości zwiększyło zasięgi wykrycia i śledzenia celów. Zmienione algorytmy pracy w trybie selekcji celów ruchomych SDC (ros. Sieliekcija dwiżuszczichsja cieliej, ang. Moving Target Indication, MTI) zapewniły wzrost zasięgu wykrycia i śledzenia celów niskolecących, a także wykorzystujących pasywne zakłócenia elektroniczne.
Modernizacja obejmuje także zmiany w optoelektronicznej aparaturze śledzenia celów 9Sz38-2, co z kolei pozytywnie wpływa na możliwość przetrwania na współczesnym polu walki, ponieważ rozszerza zakres wykorzystania przez PRWB trybu w pełni pasywnego podczas pracy bojowej.
Oczywiście w PRWB 9A33-2B zadbano także o poprawę warunków pracy obsługi. Lepsza jest ergonomia stanowisk bojowych, które przeniesiono do oddzielnego kontenera, dysponującego większą przestrzenią wewnętrzną niż przedział roboczy we wnętrzu podwozia BAZ-5937. W kontenerze operatorskim, poza trzema stanowiskami pracy, umieszczono także nowe stanowisko dowódcy zmiany bojowej, które umożliwia kierowanie działaniami obsługi stanowisk bojowych i zapewnia podgląd informacji zobrazowanej na wyświetlaczach zautomatyzowanych stanowisk operatorskich. Wyposażenie PRWB wzbogacono o aparaturę kontroli funkcjonalnej z wbudowanym trenażerem-imitatorem, co poprawia możliwość oceny wykonywanych przez obsługę czynności, a także ułatwia proces szkolenia. Podczas szkolenia operatorów można obecnie imitować także działania w warunkach zastosowania przez przeciwnika kompleksowych zakłóceń radioelektronicznych, a imitowana sytuacja powietrzna może być tworzona na bazie realnego terenu i wycinka przestrzeni powietrznej. Aparatura szkoleniowa zintegrowana z wyposażeniem wykorzystywanym do pracy bojowej zapewnia: autonomiczne szkolenie operatorów zmiany bojowej, wypracowanie algorytmu czynności bojowych od chwili wykrycia celu aż do trafienia pocisku kierowanego w cel (włącznie z imitacją procesu naprowadzania pocisku na cel), a także imitowanie aktywnych i pasywnych zakłóceń elektronicznych. Nowością jest także aparatura do rejestracji i automatycznej oceny czynności obsługi podczas szkolenia, a także oceny rezultatów przeprowadzonych strzelań.
Konstruktorom udało się uzyskać wzrost odporności aparatury zmodernizowanego PRWB i całego zestawu na przeciwdziałanie nowoczesnych środków walki radioelektronicznej. Pomaga w tym m.in.: zastosowanie cyfrowej aparatury selekcji celów ruchomych SDC/MTI, wprowadzenie nowego optoelektronicznego systemu wykrywania i automatycznego śledzenia celów powietrznych, mogącego pracować w dzień i w nocy, wreszcie zastosowanie nowych algorytmów programowych do ochrony przed celowymi zakłóceniami (maskującymi, niesynchronicznymi i odwodzącymi).
W porównaniu z oryginalnym PRWB w zmodernizowanym 9A33-2B udało się uprościć obsługę, skrócić czas niezbędnych prac obsługowo-
-serwisowych, a to wpłynęło na niższe obciążenie załogi pojazdu. Przyczyniło się do tego m.in.: radykalne zmniejszenie liczby punktów strojenia i ręcznego wprowadzania parametrów, wprowadzenie algorytmu zautomatyzowanej kontroli stanu technicznego poszczególnych systemów włącznie z wyświetleniem informacji o usterce do poziomu elementu wymiennego (moduł, płytka drukowana). Rozwiązania konstrukcyjne nowej aparatury w PRWB 9A33-2B umożliwiają szybką wymianę wadliwych bloków, modułów czy płytek bez konieczności demontażu innych elementów aparatury, prac przygotowawczych i skomplikowanych regulacji, wymagających specjalnego wyposażenia oraz przyrządów. Oprogramowanie wyposażenia bojowego PRWB 9A33-2B zostało zabezpieczone przed cyberatakami i wprowadzaniem nieusankcjonowanych przez producenta zmian w okresie eksploatacji. Współczesna, sprawdzona i niezawodna baza elementowa zastosowana w nowych zespołach i blokach zmodernizowanego PRWB w radykalny sposób wpłynęła na poprawienie zarówno współczynnika średniego czasu pomiędzy usterkami (MTBF) samych urządzeń, jak i PRWB w całości, obniżenie nakładów na obsługę i zapewnienie technicznej oraz funkcjonalnej żywotności podczas dalszej eksploatacji (co najmniej 10 lat). Zastosowanie współczesnej bazy elementowej i technologii wykonania urządzeń zapewnia także łatwy bieżący dostęp do części zamiennych oraz narzędzi, czy też utworzenie niezbędnych zapasów części na planowany czas eksploatacji. Łatwiejsze jest także skompletowanie odpowiedniego oprzyrządowania kontrolno-pomiarowego i naprawczego oraz dokumentacji technicznej i eksploatacyjnej w zakładach obsługowo-remontowych. Nie można także w sferze niezawodności pominąć zastosowania seryjnego podwozia kołowego o zwiększonej mobilności terenowej, wykorzystującego zasadnicze zespoły z rynku komercyjnego.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
