Tajlandzki niszczyciel Phra Ruang, zdjęcie wykonano w 1955 r. Był okrętem typu R, który walczył w I wojnie światowej w służbie Royal Navy, zanim został sprzedany Królewskiej Marynarce Wojennej Tajlandii w 1920 r.
Cesarstwo Japonii i Królestwo Tajlandii (od 24 czerwca 1939 r.; wcześniej jako Królestwo Syjamu), z pozoru kompletnie odmienne kraje Dalekiego Wschodu, mają w swojej długiej i skomplikowanej historii jeden wspólny mianownik. W okresie XIX-wiecznej dynamicznej ekspansji imperiów kolonialnych nie straciły one swojej suwerenności i nawiązały relacje dyplomatyczne ze światowymi potęgami w ramach tzw. nierównych traktatów.
Podstawowy tajlandzki samolot myśliwski w 1941 r. – zakupiony w Stanach Zjednoczonych myśliwiec Curtiss Hawk III.
W sierpniu 1887 r. pomiędzy Japonią i Tajlandią doszło do podpisania Deklaracji o Przyjaźni i Handlu, dzięki czemu cesarz Meiji i król Chulalongkorn stali się ikonami dwóch modernizujących się narodów Azji Wschodniej1. W długotrwałym procesie westernizacji zdecydowanie przodowała Japonia, która wysłała nawet do Bangkoku kilkunastu własnych ekspertów z zamiarem wsparcia reformy systemu prawa, edukacji i hodowli jedwabników2. W okresie międzywojennym fakt ten powszechnie znany był zarówno w Japonii, jak i Tajlandii, dzięki czemu oba narody darzyły się wzajemnym szacunkiem, choć do 1932 r. nie było pomiędzy nimi większych powiązań politycznych i gospodarczych.
Rewolucja syjamska z 1932 r. doprowadziła do obalenia dotychczasowej monarchii absolutnej i ustanowiła monarchię konstytucyjną z pierwszą w dziejach kraju ustawą zasadniczą oraz dwuizbowym parlamentem. Poza pozytywnymi skutkami zmiana ta przyniosła także początek cywilno-wojskowej rywalizacji o wpływy w tajskim gabinecie. Chaos w stopniowo demokratyzującym się państwie wykorzystał pułkownik Phraya Phahol Pholphayuhasena, który 20 czerwca 1933 r. przeprowadził zamach stanu i wprowadził wojskową dyktaturę pod fasadą monarchii konstytucyjnej.
Japonia wsparła finansowo przewrót w Tajlandii i była pierwszym krajem, który uznał na arenie międzynarodowej nowy rząd. Relacje na szczeblu oficjalnym uległy wyraźnemu ociepleniu, co skutkowało m.in. tym, że tajlandzkie akademie oficerskie wysyłały do Japonii kadetów na szkolenia, zaś udział handlu zagranicznego z cesarstwem ustępował jedynie wymianie z Wielką Brytanią. W relacji brytyjskiego szefa dyplomacji w Tajlandii, Sir Josiah Crosby’ego, stosunek Tajów do Japończyków został opisany jako ambiwalentny – z jednej strony było w nim uznanie dla potencjału gospodarczego i militarnego Japonii, z drugiej jednak nieufność wobec imperialnych planów.
Istotnie, w japońskich planach strategicznych dotyczących Azji Południowo-Wschodniej w czasie wojny na Pacyfiku Tajlandia miała ogrywać szczególną rolę. Japończycy, przekonani o słuszności swojej dziejowej misji, brali pod uwagę ewentualny sprzeciw Tajów, zamierzali jednak złamać go siłą i doprowadzić do normalizacji stosunków poprzez zbrojną interwencję.
Korzeni japońskiej inwazji na Tajlandię można doszukiwać się w propagowanej przez Chigaku Tanakę doktrynie „zbierania ośmiu rogów świata pod jednym dachem” (jap. hakkō ichiu). Na początku XX wieku stała się ona motorem rozwijającego się nacjonalizmu i ideologii Pan-azjatyckiej, według której dziejową rolą Cesarstwa Japonii była dominacja nad pozostałymi narodami Azji Wschodniej. Opanowanie Korei i Mandżurii, jak również konflikt z Chinami zmusił japoński rząd do sformułowania nowych celów strategicznych.
W listopadzie 1938 r. gabinet księcia Fumimaro Konoe ogłosił konieczność zaprowadzenia Nowego Porządku w Wielkiej Azji Wschodniej (jap. Daitōa Shin-chitsujo), który choć miał skupiać się na ściślejszym powiązaniu Cesarstwa Japonii, Cesarstwa Mandżurii i Republiki Chińskiej, pośrednio dotyczył także Tajlandii. Pomimo deklaracji o woli zachowania dobrych relacji z aliantami zachodnimi i innymi krajami w regionie, japońskie kręgi decyzyjne nie przewidywały istnienia drugiego całkowicie niezależnego ośrodka kształtowania polityki w Azji Wschodniej. Potwierdzeniem tego poglądu była ogłoszona publicznie w kwietniu 1940 r. koncepcja budowy Strefy Dobrobytu Wielkiej Azji Wschodniej (jap. Daitōa Kyōeiken).
Niebezpośrednio, lecz poprzez ogólne plany polityczno-gospodarcze, Japończycy zaznaczali, że obszar Azji Południowo-Wschodniej, w tym Tajlandia, powinny w przyszłości należeć do ich wyłącznej strefy wpływów.
Na płaszczyźnie taktycznej, zainteresowanie ścisłą współpracą z Tajlandią wiązało się z planami japońskiej armii, która rozważała opanowanie brytyjskich kolonii w Azji Południowo-Wschodniej – konkretnie Półwyspu Malajskiego, Singapuru i Birmy. Już podczas fazy przygotowawczej Japończycy doszli do wniosku, że operacje wymierzone w Brytyjczyków wymagają wykorzystania nie tylko indochińskich, ale także tajskich portów, lotnisk oraz sieci dróg lądowych. W wypadku otwartego sprzeciwu Tajlandii wobec udostępnienia obiektów militarnych i braku zgody na kontrolowany tranzyt wojsk na granicę birmańską, japońscy planiści liczyli się z koniecznością wydzielenia części sił do wymuszenia niezbędnych ustępstw. Regularna wojna z Tajlandią nie wchodziła jednak w rachubę, gdyż pochłonęłaby zbyt wiele zasobów, zaś japońskie uderzenie na brytyjskie kolonie straciłoby swój element zaskoczenia.
Japońskimi planami podporządkowania Tajlandii, niezależnie od środków, które zostaną zatwierdzone, była szczególnie zainteresowana III Rzesza posiadająca swoje placówki dyplomatyczne w Bangkoku i Tokio. Niemieccy decydenci widzieli w pacyfikacji Tajlandii szansę na odciągniecie części brytyjskich sił z Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu oraz powiązanie niemieckiego i japońskiego wysiłku wojennego przeciwko Imperium Brytyjskiemu.
W 1938 r. miejsce Pholphayuhasena na fotelu premiera zajął generał Plaek Phibunsongkhram (znany powszechnie jako Phibun), który wprowadził w Tajlandii dyktaturę wojskową wzorowaną na włoskim faszyzmie. Jego program polityczny przewidywał rewolucję kulturalną poprzez gwałtowną modernizację społeczeństwa, utworzenie nowoczesnego narodu tajskiego, ujednoliconego języka tajskiego, promowanie własnego przemysłu, rozwój sił zbrojnych oraz budowę mocarstwa regionalnego niezależnego od europejskich mocarstw kolonialnych. W czasie rządów Phibuna wrogiem wewnętrznym stała się liczna i bogata mniejszość chińska, którą porównano do „Żydów Dalekiego Wschodu”. 24 czerwca 1939 r., zgodnie z przyjętą politykę nacjonalizacji, zmieniono oficjalną nazwę kraju z Królestwo Syjamu na Królestwo Tajlandii, co oprócz stworzenia podstaw nowoczesnego narodu, miało podkreślić niezbywalne prawo do ziem zamieszkanych przez ponad 60-milionową tajską grupę etniczną zamieszkującą także Birmę, Laos, Kambodżę i Południowe Chiny.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
