Para słowackich MiG-ów-29AS osłania samolot transportowy Alenia C-27J Spartan nad zachodnią Słowacją 9 lipca 2022 r. Był to jeden z ostatnich lotów operacyjnych maszyn tego typu we Vzdušnych silach Ozbrojených síl Slovenskej republiky.
W dniu 9 września 2022 r. o 10:28 czasu lokalnego nad długim na 2400 m betonowym pasie startowym nr 18/36 bazy Sliač-Tri Duby rozległ się ryk sześciu silników turboodrzutowych RD-33. Fala hałasu po chwili dotarła do oddalonego o niespełna 10 km miasta Zwoleń. Po upływie kilkunastu sekund od zwolnieniu hamulców trzy MiG-i-29AS wzniosły się w powietrze, skierowały ku Bańskiej Bystrzycy i szybko zniknęły z pola widzenia. Po chwili na pas startowy wykołował czwarty MiG-29AS i podążył za nimi.
Wspomniany klucz MiG-29 wykonał ostatni, pożegnalny lot na niebie Republiki Słowackiej. O 10:59 samoloty przeleciały nad obecnymi w bazie Sliač-Tri Duby przedstawicielami władz i dowództwa sił zbrojnych: ministrem obrony Jaroslavem Naďem, szefem Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Republiki Słowackiej gen. Danielem Zmekiem, dowódcą Sił Powietrznych SZ RS (Vzdušné sily Ozbrojených síl Slovenskej republiky, VS OS SR) gen. mjr. Róbertem Tóthem i innymi licznie zgromadzonymi oficjelami, a także personelem wszystkich jednostek 81. Skrzydła w Sliaču. O 11:02 wylądował ostatni z czterech samolotów. Trzy z nich przekołowały pod łukiem triumfalnym utworzonym ze strumieni wody z działek dwóch wozów bojowych lotniskowej straży pożarnej i zatrzymały na płaszczyźnie postojowej, a ich piloci wyłączyli silniki i opuścili kabiny. Za ofiarną służbę dla Republiki Słowackiej podziękowali im, a także personelowi obsługi naziemnej, minister Naď i generał Zmek, wręczając odznaczenia resortowe. Oficjalne wycofanie samolotów MiG-29 z uzbrojenia VS Os SR stało się faktem.
Minister obrony Jaroslav Naď już 25 lipca 2022 r. poinformował o planowanym wycofaniu z eksploatacji myśliwców MiG-29 wraz z końcem sierpnia tego roku. Jednocześnie ogłosił, że począwszy od 1 września, na okres około dwóch lat, niezbędne będzie zapewnienie obrony przestrzeni powietrznej nad Słowacją przez partnerów z NATO. Stosowne uzgodnienia poczyniono z Polską i Czechami, a 27 sierpnia 2022 r. Jaroslav Naď i Mariusz Błaszczak oraz minister obrony Republiki Czeskiej Jana Černochová podpisali umowę w sprawie wzajemnego zobowiązania do ochrony przestrzeni powietrznej Słowacji. Mają ją realizować pary dyżurne polskich F-16 Jastrząb i czeskich JAS-39 Gripen.
Okazją do ostatniej publicznej prezentacji słowackich MiG-ów-29 w locie były międzynarodowe pokazy lotnicze SIAF 2022, które odbyły się w dniach 27-28 sierpnia na lotnisku Kuchyňa-Malacky, położonym 35 km na północny zachód od Bratysławy. Na ekspozycji statycznej był jeden MiG-29AS, zaś w pokazach w locie brały udział cztery maszyny, które operowały z macierzystej bazy w Sliač-Tri Duby. Każdego z dwóch dni pokazów jedna z nich lądowała w Kuchyňe i wykonywała powolne kołowanie przed tysiącami zgromadzonych widzów.
Wprowadzenie myśliwców MiG-29 do uzbrojenia Lotnictwa Wojskowego i Obrony Powietrznej Kraju Czechosłowackiej Armii Ludowej (Vojenské letectvo a Protivzdušna obrana štátu Československej ľudovej armády) planowano od połowy lat 80. Samoloty MiG-21, które tworzyły trzon parku samolotów bojowych, przestały spełniać wymagania stawiane przez współczesne pole walki. Jedyny dostawca maszyn bojowych do państw Układu Warszawskiego, Związek Sowiecki, zaoferował swoim sojusznikom, w tym Czechosłowacji, samoloty MiG-29. Jako pierwszy, 18 jednomiejscowych MiG-29 (9-12) i dwa dwumiejscowe MiG-29UB (9-51), miał otrzymać 11. pułk lotnictwa myśliwskiego 3. Dywizji Obrony Powietrznej Kraju, stacjonujący na lotnisku w Žatcu w zachodnich Czechach. W 1988 r. podjęto decyzję o zakupie w latach 1991-1995 kolejnych 48 maszyn tego typu. Do roku 1995 planowano pełne przezbrojenie 11. plm. Jako kolejny MiG-i-29 miał otrzymać 8. plm z Mošnova 2. Dywizji OPK z dowództwem w Brnie na Morawach. Każda jednostka miała dysponować 24 bojowymi MiG-ami-29 i trzema szkolno-treningowymi MiG--ami-29UB. Pozostałych 12 MiG-ów-29 i dwa MiG-i-29UB miał przejąć 9. plm 1. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego 10. Armii Lotniczej z Běchyne. Przemiany polityczne w Europie Środkowej, rozpad Układu Warszawskiego, a potem także państwa czechosłowackiego sprawiły, że planów tych w pełni nie zrealizowano.
Jeszcze w 1988 r. wybrano grupę pilotów i techników obsługi naziemnej do przeszkolenia na nowy typ samolotu. Pomiędzy 9 stycznia a 7 kwietnia 1989 r. grupę 15 pilotów i 21 techników specjalności silnikowej i płatowcowej, pod dowództwem ppłk. pil. Václava Vaška (były dowódca 11. plm, wówczas oficer Wydziału Lotnictwa Myśliwskiego 3. Dywizji OPK), przeszła szkolenie na lotnisku Ługowaja w Kazachstanie. Z kolei w Lotniczej Szkole Technicznej we Frunze (Biszkek) w Azerbejdżanie równolegle przeszkolono 24 techników specjalności: wyposażenie elektryczne i specjalne, uzbrojenie, wyposażenie radiotechniczne i radiowe. Koszt szkolenia wyniósł 80 mln koron czechosłowackich. Jeden pilot i jeden technik szkolenia nie ukończyli.
Pierwszy MiG-29 – maszyna w wersji UB (4401) – wylądował w Žatcu 10 kwietnia 1989 r. Po cztery jednomiejscowe MiG-i-29 przyleciały 27 czerwca (7501, 7702, 8003, 8304) i 28 czerwca (8605, 8906, 9207, 9308). Drugi MiG-29UB (4402) dotarł 1 lipca tego samego roku. Kolejne cztery MiG-i-29 (3709, 3810, 3911, 4012) dostarczono 11 stycznia 1990 r., a 17 kwietnia przyleciało sześć pozostałych maszyn (5113, 5414, 5515, 5616, 5817, 5918) pierwszej, i jak się miało okazać ostatniej, partii. Pierwszy lot na MiG-29UB (4401) pod czechosłowackim niebem wykonali 26 czerwca 1989 r. ppłk Vašek i płk Oldřich Velechrach, dowódca 11. plm. W lipcu 1989 r. rozpoczęto loty treningowe przeszkolonych pilotów pod kierunkiem ppłk. Vaška. Kolejnych 10 pilotów mających uzyskać uprawnienia do wykonywania lotów na MiG-ach-29 skupiono w 2. eskadrze 11. plm. Ich szkolenie rozpoczęto w lutym 1990 r. Dalszych pięciu pilotów przeszkolono w 11.plm w 1991 r.
Pomiędzy 18 maja a 2 czerwca 1990 r. sześć MiG-ów-29 i siedmiu pilotów, dowodzonych przez ppłk. Vaška, wykonało strzelania bojowe z wykorzystaniem działek oraz pocisków kierowanych R-27R i R-60MK do celów powietrznych Ła-17MM na poligonie pod Astrachaniem w ZSRS. Do dyżurów bojowych w ramach Jednolitego Systemu Obrony Powietrznej Układu Warszawskiego czechosłowackie MiG-29 włączono latem 1990 r., po ukończeniu przez pierwszych pilotów podstawowego szkolenia w zakresie przechwytywania celów powietrznych w nocy.
MiG-29AS (6425) sfotografowany 22 lipca 2015 r. w locie nad południową Słowacją. Maszyna jest uzbrojona w cztery pociski „powietrze-powietrze” R-73E i ma dwa dodatkowe zbiorniki paliwa po 1150 litrów każdy.
Początkowo wydzielono do tych zadań jednego pilota i zmianę techników do przygotowania dwóch maszyn, z których jedna traktowana była jako zapasowa. Samoloty utrzymywane były w 5-minutowym trybie przygotowania nawigacyjnego i mogły wystartować w czasie do ośmiu minut po ogłoszeniu alarmu, niezależnie od pory dnia. Ich uzbrojenie stanowiły: pojedynczy pocisk „powietrze-powietrze” średniego zasięgu R-27R, dwa pociski „powietrze-powietrze” bliskiego zasięgu R-60MK i 30 mm działko z zapasem amunicji 150 nabojów.
Czechosłowackie MiG-i-29 po raz pierwszy zaprezentowano publicznie podczas XIX. Dnia Lotniczego tygodnika „Květy” w Prostějovie 8 września 1990 r. Maszynę pilotował ppłk Vašek. Wkrótce pokaz powtórzono podczas Dnia Lotnictwa Wojskowego na praskim lotnisku Kbely 15 września 1990 r. Na przestrzeni następnych dwóch lat MiG-i-29 z czechosłowackimi znakami uczestniczyły w licznych publicznych pokazach, w tym także zagranicznych – na Węgrzech, w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Holandii. Specjalnie z myślą o prezentacji najnowszych maszyn w kraju i zagranicą utworzono zespół pokazowy Dowództwa Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej Czechosłowackiej Republiki Federacyjnej pod dowództwem ppłk. Vaška, wkrótce awansowanego na pułkownika. Poza nim w skład zespołu wchodzili: pplk Häckel, mjr Tichý i mjr Hlava.
Pełna wersja artykułu
