Zaloguj

Ewolucja przeciwlotniczego Tora

Tor-M1 na nosniku GM-5922, antena SOC gotowa do pracy, antena SN w polozeniu marszowym

Tor-M1 na nosniku GM-5922, antena SOC gotowa do pracy, antena SN w polozeniu marszowym

Historia powstania i rozwoju przeciwlotniczego zestawu rakietowego 9K330 Tor (pol. torus) jest pod wieloma względami nietypowa. Choć prace nad nim rozpoczęto jeszcze w 1975 r., a miał on stać się następcą „dywizyjnego” zestawu Osa, produkowanego seryjnie od 1972 r., to do służby wszedł dopiero w 1986 r. Tych kilkanaście lat prac zaowocowało jednak powstaniem systemu uzbrojenia, który wówczas nie miał sobie równych na świecie.

Zestaw 9K33 Osa był na początku lat 70. konstrukcją niezwykle nowatorską i bardzo zaawansowaną, niemającą odpowiednika w armiach NATO (w latach 50. i 60. Amerykanie nie poradzili sobie z podobnym w założeniu zestawem Mauler, którego rozwój wstrzymano na etapie badań prototypów w 1965 r.). Główną nowością i nową jakością w obronie przeciwlotniczej wojsk lądowych było rozmieszczenie stacji radiolokacyjnych wykrywania celów, naprowadzania rakiet i samych wyrzutni na jednym pojeździe – przeciwlotniczym rakietowym wozie bojowym. W ten sposób powstała konstrukcja autonomiczna – każdy pojazd mógł działać całkowicie samodzielnie, a do obezwładnienia baterii nie wystarczyło zniszczenie jej stacji naprowadzania rakiet (jak w systemach 2K11 Krug i 2K12 Kub). Ilość kanałów celu była równa ilości wyrzutni w baterii. Na dodatek jej nośnik – kołowy pojazd terenowy BAZ-5937 w układzie 6×6 – zapewniał pracę systemów elektronicznych w ruchu, a więc także wykrywanie i śledzenie celów oraz odpalanie pocisków podczas jazdy. Na dodatek pływał i mógł prowadzić ogień z wody (choć były wtedy problemy ze statecznością). Był także przystosowany do transportu lotniczego na pokładzie ciężkich samolotów transportowych An-22.
Mimo kilkakrotnej modernizacji Osy, zwiększającej m.in. liczbę gotowych do użycia rakiet 9M33 z czterech do sześciu, uznano za celowe opracowanie nowego zestawu przeciwlotniczego dla dywizyjnych pułków przeciwlotniczych. Oczekiwano zwiększenia osiągów pocisków (zasięgu, wysokości, prędkości i skuteczności rażenia celu) oraz dalszego wzrostu liczby gotowych do użycia rakiet na każdej wyrzutni. Zestaw miał funkcjonować w strukturze zautomatyzowanego systemu dowodzenia i transmisji danych, który dziś można byłoby nazwać sieciocentrycznym.

Od Osy do Tora

Początkowo konstruktorzy rozważali dalszą – znacznie głębszą – modernizację Osy. Okazało się jednak, że nowe pociski kierowane będą cięższe od dotychczasowych i nawet rozmieszczenie ich na wyrzutni 9A33BM w niezmienionej liczbie sześciu przeciąży nośnik, który utraci na skutek tego zdolność pływania. Zwiększenie liczby rakiet do ośmiu tylko pogłębiłoby problem. Dlatego postanowiono opracować nie tylko nowe pociski, ale i zupełnie nową wyrzutnię, wykorzystującą nowy nośnik. Pracę badawczo-rozwojową nad nowym zestawem zainicjowała decyzja Rady Ministrów ZSRR i Komitetu Centralnego KPZR z 4 lutego 1975 r., a jego założenia doprecyzowało Postanowienie Ministra Przemysłu Radiotechnicznego nr 206 z 21 kwietnia 1975 r.
Początkowo rozważano możliwość zastosowania nowego, większego, również pływającego nośnika kołowego z Briańskich Zakładów Samochodowych – BAZ-a-6944 w układzie 8×8, ale szybko uznano, że tak duży pojazd, konstruowany jako nośnik wyrzutni 9P71 systemu rakietowego „ziemia–ziemia” 9K714 Oka, komplikowałby działanie baterii w pobliżu linii frontu. Dla zapewnienia oczekiwanych charakterystyk w terenie wojskowi nalegali na zastosowanie nośnika gąsienicowego. Jego opracowanie zlecono konstruktorom z Mińskich Zakładów Przemysłu Ciągnikowego (Minskij traktornyj zawod, MTZ), jako konstrukcji bazowej dla elementów różnych zestawów przeciwlotniczych: 2S6 Tunguska, 9K37 Buk i 9K330 Tor, choć ostatecznie do każdego z nich skonstruowano nieco inny pojazd. Wyrzutnię 9A330 na nośniku GM-355 z MTZ projektowano w moskiewskim NIEMI (Naukowo-Badawczy Instytut Elektromechaniki) Ministerstwa Przemysłu Radiotechnicznego pod kierunkiem Josifa Drize. Naprowadzany radiokomendowo pocisk kierowany 9M330 powstawał z kolei w MKB (Biuro Konstrukcyjne Budowy Maszyn) Fakieł z podmoskiewskich Chimek, pod kierunkiem Piotra Gruszina.
W porównaniu z wcześniejszymi podobnymi konstrukcjami nowa wyrzutnia miała szereg nowatorskich rozwiązań. Większość jej komponentów rozmieszczono w masywnej obrotowej wieży, w której osi znalazł się przedział do ośmiu, ustawionych pionowo, pocisków. W przedniej części wieży zamontowano ruchomą w płaszczyźnie pionowej ścianową antenę stacji radiolokacyjnej śledzenia celów i naprowadzania rakiet oraz sprzężoną z nią aparaturę optoelektroniczną. W tylnej części wieży znalazła się stabilizowana, obrotowa, paraboliczna antena stacji radiolokacyjnej wykrywania celów, zintegrowana z anteną systemu identyfikacji „swój–obcy”. W położeniu marszowym zespół antenowy stacji wykrywania celów był składany.
Nośnik – pojazd gąsienicowy GM-355 o masie własnej 24 t także cechował się wieloma nowoczesnymi rozwiązaniami. Wprowadzono w nim hydromechaniczny układ przeniesienia mocy GMP, zainstalowano dodatkowy silnik turbinowy 9I56, napędzającą na postoju prądnice zasilające aparaturę pokładową przy wyłączonym silniku głównym W-46-2S1. Zawieszenie pojazdu było hydropneumatyczne, z regulowanym w zakresie od 180÷580 mm prześwitem. To ostatnie rozwiązanie zapewniało doskonałą amortyzację i płynność ruchu w terenie, a jednocześnie ułatwiało strategiczny transport lotniczy i kolejowy. Przedział załogi był, podobnie jak w Osie, dostępny dzięki dwóm włazom w przedniej części stropu kadłuba. Kompletny pojazd z załadowanym kompletem rakiet ważył 32 t.

Przemysł zbrojeniowy

 ZOBACZ WSZYSTKIE

WOJSKA LĄDOWE

 ZOBACZ WSZYSTKIE

Wozy bojowe
Artyleria lądowa
Radiolokacja
Dowodzenie i łączność

Siły Powietrzne

 ZOBACZ WSZYSTKIE

Samoloty i śmigłowce
Uzbrojenie lotnicze
Bezzałogowce
Kosmos

MARYNARKA WOJENNA

 ZOBACZ WSZYSTKIE

Okręty współczesne
Okręty historyczne
Statki i żaglowce
Starcia morskie

HISTORIA I POLITYKA

 ZOBACZ WSZYSTKIE

Historia uzbrojenia
Wojny i konflikty
Współczesne pole walki
Bezpieczeństwo
bookusercrosslistfunnelsort-amount-asc