AC-130H „Wicked Wanda” (69-6575) w Cannon AFB w Nowym Meksyku; 20 grudnia 2012 r. Egzemplarz ten, jako AC-130E, brał dział w wojnie w Azji Południowo-Wschodniej, a następnie już jako AC-130H m.in. w operacji „Urgent Fury” na Grenadzie oraz „Desert Storm” w Iraku.
Dzięki wyposażeniu AC-130H Spectre w system do pobierania paliwa w locie UARRSI, na przełomie lat 70. i 80. XX wieku zaczęły być one wykorzystywane przez USAF podczas szeregu operacji prowadzonych poza granicami Stanów Zjednoczonych. Od lipca 1979 r., aż do 1990 r., AC-130H z dywizjonu operacji specjalnych 16th SOS oraz AC-130A z rezerwowego dywizjonu 711th SOS regularnie stacjonowały w Howard AFB w Panamie. Pozostawały one w pogotowiu w związku z trwającymi wojnami domowymi w Nikaragui oraz Republice Salwadoru. Po wybuchu rewolucji islamskiej w Iranie, 13 listopada 1979 r. cztery AC--130H zostały przerzucone lotem non-stop z Hulburt Field AFB na Florydzie do bazy Andersen AFB na wyspie Guam. Samoloty wykonały blisko 30-godzinny przelot pokonując dystans ponad 13 tys. km. Podczas lotu AC-130H czterokrotnie pobierały paliwo z samolotów tankowania powietrznego KC-135. W marcu 1980 r. wszystkie AC-130H z Guam przerzucono do Egiptu. Miały one ewentualnie wziąć udział w drugiej części operacji „Eagle Claw”, której celem było odbicie zakładników amerykańskich pozostających w rękach irańskich rewolucjonistów. Nie doszło do tego, gdyż pierwsza część operacji zakończyła się niepowodzeniem.
W dniach 25–31 października 1983 r. AC-130H wspierały amerykańską interwencję zbrojną na Grenadzie, prowadzoną w ramach operacji „Urgent Fury”. Było to pierwsze użycie bojowe gunshipów przez USAF od czasu wojny w Azji Południowo-Wschodniej. 25 października, wykonując loty bezpośrednio z Hulburt Field AFB, AC-130H zapewniały wsparcie z powietrza podczas desantu Rangersów na międzynarodowy port lotniczy w Point Salines oraz podczas ewakuacji gubernatora generalnego Grenady.
Od 20 grudnia 1989 do 31 stycznia 1990 r. AC-130H oraz AC-130A brały udział w operacji „Just Cause”, czyli inwazji wojsk USA na Panamę. Tuż przed operacją, pięć AC-130H zostało przerzuconych z Hulburt Field do bazy Howard AFB w Panamie, gdzie wzmocniły stacjonujący tam kontyngent składający się z dwóch AC-130H i dwóch AC-130A. Podczas operacji gunshipy atakowały punkty dowodzenia i kontroli armii panamskiej oraz bezpośrednio wspierały amerykańskie oddziały. Do ich głównych zadań należało też niszczenie panamskich środków przeciwlotniczych.
Ostatni gunship AC-130H Spectre, egzemplarz o nazwie własnej „Excalibur” (69-6569), przelatuje nad Cannon AFB w Nowym Meksyku podczas oficjalnej ceremonii pożegnania AC-130H;
26 maja 2015 r.
W latach 80. Pentagon dokonał reorganizacji jednostek specjalnych w celu zwiększenia ich efektywności bojowej, zapewnienia lepszej koordynacji działań oraz ujednolicenia procesu szkolenia. W grudniu 1982 r. USAF wyłączyły lotnicze jednostki specjalnego przeznaczenia (SOF) spod dowództwa operacji taktycznych (TAC) i podporządkowały je dowództwu transportu powietrznego (MAC). W marcu 1983 r. dowództwo MAC utworzyło armię powietrzną 23rd Air Force, której przypisały wszystkie jednostki SOF. Ostatecznie, w kwietniu 1987 r., zostało powołane dowództwo operacji specjalnych dla wszystkich trzech rodzajów sił zbrojnych – USCOCOM (United States Special Operations Command). W sierpniu 1987 r. dowództwo 23rd AF przeniesiono z Scott AFB w Illinois do bazy Hurlburt Field na Florydzie. 22 maja 1990 r. armia 23rd Air Force została przekształcona w, podporządkowane USSOCOM, dowództwo operacji specjalnych sił powietrznych – AFSOC (Air Force Special Operations Command). 1 października 1993 r. bazujące w Hulburt Field skrzydło 1st SOW zostało przekształcone w 16th SOW. Pod tą nazwą funkcjonowało do 16 listopada 2006 r., gdy ponownie zostało przekształcone w 1st SOW. Skrzydłu podlegał dywizjon 16th SOS wyposażony w gunshipy AC-130H.
Zarówno AC-130H, jak i AC-130A wzięły udział w operacji „Desert Storm”. Operacja, która trwała w okresie 17 stycznia do 28 lutego 1991 r., miała na celu wyzwolenie Kuwejtu spod okupacji irackiej. 17 stycznia stacjonujące na lotnisku King Fahd International Airport w Arabii Saudyjskiej cztery AC-130H rozpoczęły loty bojowe obejmujące m.in. obronę baz oraz wspieranie z powietrza wojsk koalicji antyirackiej, rozmieszczonych wzdłuż granicy z Kuwejtem. Od 29 stycznia AC-130H brały udział w odpieraniu ataków oddziałów irackich na położone przy granicy z Kuwejtem saudyjskie miasto Khafji. 31 stycznia, przed świtem, w działaniach tych brały równocześnie trzy AC-130H. Gunshipy wspierały oddziały piechoty morskiej (USMC) niszcząc pojazdy i pozycje irackie. Wraz ze wschodem słońca dwa AC-130H powróciły do bazy, jednakże trzeci samolot – egzemplarz 69-6567 – pozostał, aby dokończyć zadanie. W świetle dziennym gunship okazał się łatwym celem. AC-130H został trafiony pociskiem „ziemia-powietrze” wystrzelonym z ręcznej wyrzutni typu Igła. Pocisk uderzył w lewoskrzydłowy, podwieszany zbiornik paliwa. Eksplozja urwała pół skrzydła, w wyniku czego AC-130H w niekontrolowany sposób spadł na ziemię. Cała, 14-osobowa załoga zginęła na miejscu.
7 lutego na lotnisko King Fahd przyleciało pięć AC-130A z dywizjonu 711th SOS. Loty bojowe rozpoczęły one już następnego dnia. 26 lutego trzy AC-130A brały udział w niszczeniu kolumny wycofujących się z Kuwejtu irackich pojazdów, przemieszczających się drogą Al Jahra z miasta Kuwejt do Basry. Pomimo intensywnego ognia irackiej OPL, AC-130A zniszczyły ok. 35 samochodów i pojazdów opancerzonych.
W czerwcu i lipcu 1993 r. AC-130H wspierały operację sił USA wymierzoną w somalijskich rebeliantów gen. Mohameda Aidida, którzy atakowali misję rozjemczą ONZ (UNSOM II) działającą na terenie Somalii. 11 czerwca, operujące z Dżibuti trzy AC-130H rozpoczęły ataki na pozycje i zaplecze rebeliantów. Z powodu pogarszającej się sytuacji w byłej Jugosławii, w połowie lipca 1993 r. AC-130H zostały przerzucone z Dżibuti do włoskiej bazy w Brindisi. Dlatego nie wzięły udziału w słynnej „bitwie o Mogadishu” pomiędzy oddziałami amerykańskiej grupy operacyjnej Task Force Ranger, a rebeliantami gen. Aidida. Pod koniec 1993 r. AC-130H ponownie zostały przerzucone do Dżibuti, aby wspierać misje ONZ w regionie. 14 marca 1994 r., biorący udział w ćwiczeniach w Kenii AC-130H „Hell Raiser” (69-6576) spadł do morza, po tym jak wystartował z lotniska w Mombasie. W gunshipie eksplodował załadowany do haubicy pocisk kal. 105 mm. Na skutek wybuchu na miejscu zginęło ośmiu członków załogi, a w samolocie zapaliły się obydwa lewe silniki. Trzej lotnicy wyskoczyli na spadochronach, a pilotom wspieranym przez inżyniera pokładowego udało się wykonać przymusowe wodowanie. W ten sposób liczba AC-130H posiadanych przez dywizjon 16th SOS zmniejszyła się do ośmiu. Był to, jak do tej pory, ostatni Hercules wsparcia artyleryjskiego utracony przez USAF.
W 1994 r. USAF rozpoczęły proces wycofywania ze służby dziewięciu gunshipów AC-130A „Pave Pronto”, które pozostawały wówczas na uzbrojeniu dywizjonu 711th SOS. Ostatnie pięć egzemplarzy wycofano 10 września 1995 r. podczas oficjalnej uroczystości, która odbyła się w Duke Field AFB na Florydzie. W grupie tej znajdował AC-130A o nazwie własnej „First Lady” (53-3129), czyli zmodyfikowany jako gunship pierwszy seryjny egzemplarz C-130A, który opuścił zakłady Lockheeda. W 1995 r. dywizjon 711th SOS „przesiadł się” na Herculesy specjalnego przeznaczenia MC-130E Combat Talon I.
AC-130U Spooky II
W lipcu 1987 r. USAF przyznały firmie Rockwell International kontrakt na opracowanie nowej wersji gunshipa, którą oznaczono jako AC-130U. Samoloty te miały zastąpić AC-130A, jak również AC-130H. Zakupiono 13 fabrycznie nowych Herculesów C-130H, które przeznaczono do modyfikacji. Bazę dla nowego projektu stanowiła wersja AC-130H. W AC-130U zrezygnowano jednakże z dwóch przednich działek M61A1 kal. 20 mm na rzecz pojedynczego działka typu General Dynamics GAU-12/U Equalizer kal. 25 mm. Pięciolufowe działko systemu Gatling, miało maksymalną szybkostrzelność wynoszącą 1800 poc./min. Działko zasilane było taśmowo, a zapas pocisków wynosił 3 tys. sztuk. Lufa działka wystawała przez okrągły otwór wycięty w lewej burcie, mniej więcej w tym samym miejscu, gdzie w AC-130H znajdowały się otwory działek M61A1. W tylnej części kadłuba AC-130U zachowano takie same rozmieszczenie uzbrojenia jak w AC-130H, czyli pojedyncze działko Bofors kal. 40 mm oraz haubicę M102 kal. 105 mm. We wszystkich AC-130U „fabrycznie” zainstalowano system do pobierania paliwa w locie ze sztywnego bomu (UARRSI).
AC-130U wyposażono w radar AN/APQ-180 firmy Hughes. Był on pochodną wersją stacji radiolokacyjnej AN/APQ-70 instalowanej w samolotach myśliwsko-bombowych F-15E Strike Eagle. Radar posiadał syntetyczną aperturę (SAR), dzięki czemu zdolny był do „mapowania” powierzchni ziemi w dużej rozdzielczości, wizualizacji warunków pogodowych, wizualizacji celów powierzchniowych, punktów trafień pocisków oraz wykrywania i śledzenia nadajników radiowych (BTR). Pod lewą stroną dziobu AC-130U umieszczono wieżyczkę optoelektroniczną pracującą w podczerwieni typu AN/AAQ-17 FDS (FLIR Detection Set) firmy Texas Instruments, a pod przednią częścią lewoburtowego sponsonu podwozia głównego – wieżyczkę firmy Bell Aerospace mieszczącą dzienno-nocną kamerę telewizyjną (ALLTV – All-Light-Level TV). Wieżyczka posiadała również laserowy dalmierz oraz podświetlacz, dzięki czemu załoga gunshipa mogła „wskazywać” laserem cele dla bomb naprowadzanych laserowo zrzucanych przez inne samoloty. Wśród wyposażenia AC-130U znalazł się również system nawigacji bezwładnościowej sprzężony z systemem nawigacji satelitarnej (INS/GPS) oraz zainstalowany na stanowisku pilota boczny wyświetlacz przezierny typu SHUD (Side-mounted Heads Up Display). AC-130U wyposażony został w oświetlenie wewnętrzne jak i zewnętrzne kompatybilne z systemami noktowizyjnymi (NVIS – Night Vision Imaging System). Zrezygnowano z instalacji występującego w AC-130H systemu AN/ASD-5 Black Crow, radaru obserwacji bocznej AN/APQ-150 SLTR/BTR oraz reflektora-szperacza.
AC-130U był pierwszym gunshipem w którym od początku zastosowano szereg systemów zwiększających przeżywalność na polu walki. Samoloty otrzymały opancerzenie kompozytowo-ceramiczne typu Spectra, wyrzutniki przeciwradiolokacyjnych i termicznych nabojów zakłócających AN/ALE-40 oraz system zakłócania elektronicznego AN/ALQ-172 firmy ITT Avionics. AC-130U przystosowano też do przenoszenia zasobników z systemem przeciwdziałania w podczerwieni QRC-84-02 IRCM. Były one montowane od spodu zapasowych, podwieszanych zbiorników paliwa.
W porównaniu do AC-130H, załogę AC-130U zmniejszono z 14 do 13 osób, eliminując stanowisko operatora reflektora-szperacza. Znajdowali się w niej: pilot, drugi pilot, nawigator, inżynier pokładowy, ładowniczy, oficer kierowania ogniem (FCO), oficer walki elektronicznej (EWO), operator systemu FLIR, operator systemu ALLTV, starszy zbrojmistrz i trzech działonowych. Stanowiska: nawigatora, FCO, EWO, operatora FLIR oraz ALLTV wchodziły w skład tzw. centrum zarządzania bojowego – BMC (Battle Management Center). Każde wyposażono w dwa lub więcej wyświetlacze wielofunkcyjne. Operatorzy głowic FLIR oraz ALLTV obsługiwali je za pomocą wielofunkcyjnych dżojstików. Dane z radaru pokładowego oraz wieżyczek optoelektronicznych korelowane były w czasie rzeczywistym. AC-130U były pierwszymi gunshipami, których uzbrojenie lufowe można było nakierowywać równocześnie na dwa różne cele.
Zobacz więcej materiałów w pełnym wydaniu artykułu w wersji elektronicznej >>
Pełna wersja artykułu
