Dziś taki pojazd – którego zadaniem było przewożenie ckm wraz z obsługą – nazwalibyśmy transporterem opancerzonym. W czasie pierwszej wojny światowej był to kanadyjski samochód opancerzony: Armoured Autocar (Autocar to nazwa amerykańskiej firmy samochodowej).
W czasie pierwszej wojny światowej wyprodukowano ponad 1500 samochodów pancernych. Choć produkowali je głównie Francuzi i Brytyjczycy, to największym użytkownikiem była Rosja. Wynikało to z dynamiki działań wojennych: nasycenie frontu zachodniego artylerią po 1914 r. było zbyt duże, aby mogły tam działać samochody pancerne. Ich mobilność i siła ognia sprawdzała się natomiast doskonale na olbrzymich przestrzeniach frontu rosyjskiego, Bliskiego Wschodu, czy nawet w Polsce. Dlatego też Rzeczpospolita była jednym z nielicznych państw, które dołączyły do grona producentów samochodów pancernych.
Pozostałych po walkach Wielkiej Wojny samochodów pancernych używano do pilnowania porządku wewnętrznego jako szybkich odwodów policyjnych. Wzięły udział w wojnach domowych w Irlandii, Niemczech, Rosji. Były również używane przez mocarstwa kolonialne do strzeżenia rubieży ich posiadłości: w Waziristanie, Maroku czy Mandżurii. Wreszcie stały się podstawowym sprzętem pancernym państw, których zbrojenia ograniczono traktatami pokojowymi: Niemiec, Austrii, Węgier.
Większość definicji typów została napisana na potrzeby prawa międzynarodowego, z reguły różnego rodzaju umów rozbrojeniowych. W ten sposób – jako „Deklaracja petersburska” – narodziła się definicja artylerii i broni strzeleckiej: artylerią była broń palna strzelająca pociskami o masie większej niż 400 gramów, a bronią strzelecką – broń palna nie używająca pocisków wybuchowych. W praktyce oznaczało to, że broń strzelecka miała kaliber mniejszy niż 12,7 mm, a broń artyleryjska – większy niż 37 mm. Aż do czasów pierwszej wojny światowej broni w kalibrach pośrednich nie produkowano, a gdy pojawiło się takie uzbrojenie, nazywane było ono wymiennie: albo najcięższymi karabinami maszynowymi, albo lekkimi działkami.
Z kolei „Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie” z 1990 r. definiuje współczesne wozy bojowe – czołgi oraz opancerzone pojazdy bojowe. Czołgiem jest pojazd pancerny mający masę wyższą niż 16,5 t, uzbrojony w armatę kalibru większego niż 75 mm osadzoną w obrotowej wieży. W praktyce konfiguracja podwozia czołgu – kołowa czy gąsienicowa – nie ma znaczenia. Opancerzonymi pojazdami bojowymi są bojowe wozy piechoty oraz transportery opancerzone (największą różnicą jest ograniczenie uzbrojenia transporterów do broni strzeleckiej kalibru mniejszego niż 20 mm) oraz „wozy bojowe z ciężkim uzbrojeniem”. Są nimi wszystkie wozy pancerne, które nie należą do poprzednich kategorii, cięższe jednak niż 6 t. Maszyn poniżej tego limitu nie objęto ograniczeniami traktatowymi, a więc nie zostały one również zdefiniowane.
Obecnie nie ma jednoznacznej definicji samochodu pancernego, tak jak nie było jej przez poprzednie stulecie. W XXI w. „samochód pancerny” nie jest więc terminem technicznym. Teoretycznie w czasach II wojny światowej i w latach ją poprzedzających termin ten miał również znaczenie regulaminowe: formacje samochodów pancernych były uzbrojone w samochody pancerne, a formacje czołgów – w czołgi. Jednak klasyfikacja taka jest do niczego nieprzydatna, jako że oprócz nazwy owe czołgi niczym nie różniły się od samochodów pancernych. Należy więc uznać, że „samochód pancerny” jest pojęciem wyłącznie literackim, mającym zastosowanie do opisu przeszłości.
Pełna wersja artykułu
