MiG-29 (M) nr 115 – pierwszy samolot z zamontowanym nowym systemem rozpoznania „swój–obcy” standardu Mark XIIA w hangarze Grupy Startowej WZL nr 2 S.A. w Bydgoszczy w trakcie przygotowań do lotu.

W kwietniu do 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim powróciły z Wojskowych Zakładów Lotniczych nr 2 S.A. w Bydgoszczy pierwsze dwa samoloty myśliwskie MiG-29, które przeszły proces zabudowy i integracji nowego systemu rozpoznania „swój–obcy”, pracującego w standardzie Mk XIIA. Modernizacja samolotów to wynik potrzeb związanych ze zobowiązaniami sojuszniczymi, a także dowód na wysokie kwalifikacje personelu bydgoskich zakładów. Tamtejsi specjaliści dysponują dziś unikatowym na skalę krajową know-how w zakresie obsługi i modernizacji samolotów bojowych.

Idea zabudowy w samolotach MiG-29 Sił Powietrznych nowego systemu identyfikacji „swój–obcy” (ang. IFF, Identification Friend or Foe), zgodnego ze standardem NATO Mk XIIA, który stanie się wyłącznie obowiązującym od 1 lipca 2020 r., nie jest nowa. Pierwszą propozycję złożono Ministerstwu Obrony Narodowej jeszcze w 2008 r., kiedy Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 2 S.A. w Bydgoszczy prowadziły prace studyjno-analityczne związane z koncepcją modernizacji eksploatowanych w Polsce samolotów MiG-29. Wówczas maszyny tego typu dysponowały transponderami systemu CNPEP RADWAR SC10D2/Sz Supraśl (patrz WiT 4–5/2020), a 12 samolotów w wersji bojowej (eksploatowanych w Mińsku Mazowieckim) także interrogatorami SB 14E/A. Urządzenia te pracowały w standardzie Mk XII i zostały zainstalowane w latach 90.

Pulpit IFF PS-CIT-01 na prawym panelu bocznym w kabinie MiG-a-29 (M).

W 2008 r. planowano wykorzystać system IFF BAE Systems AN/APX-113(V) w odmianie pracującej w standardzie Mark XIIA, a koncepcja jego instalacji została włączona do trzyetapowego programu modernizacji polskich MiG-ów-29. Niestety, ze względu na niedostatek środków, program zawężono do ograniczonej wymiany awioniki samolotów i modernizacji środowiska pracy pilotów. Umowa, obejmująca jedynie MiG-i-29 należące do 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim, została podpisana pomiędzy Inspektoratem Uzbrojenia i WZL nr 2 S.A. w sierpniu 2011 r. i kosztowała Skarb Państwa 126 mln PLN. Objęła łącznie 16 samolotów – 13 jednomiejscowych i trzy dwumiejscowe. Prace zrealizowano do końca 2014 r. i dzięki zastosowanym rozwiązaniom technicznym pozwalały na kolejne etapy doposażania maszyn w przyszłości. Między innymi przygotowano miejsce i wygospodarowano zasoby energetyczne do zabudowy urządzeń nowego systemu rozpoznania „swój–obcy” oraz łącza danych taktycznych standardu Link 16. Co ważne, zamontowany na samolotach system IFF standardu Mark XII Supraśl nie został wówczas zintegrowany z nową awioniką pokładową.

Nowy system IFF do MiG-ów-29

Do kwestii wymiany systemu identyfikacji „swój–obcy” MON powróciło w kolejnych latach, co tym razem było wynikiem zobowiązań międzynarodowych. W październiku 2016 r. Departament Obrony Stanów Zjednoczonych ogłosił, że od 1 lipca 2020 r. jedynym obowiązującym standardem systemu IFF w Sojuszu Północnoatlantyckim stanie się Mark XIIA oraz zaimplementowany w nim wojskowy format kodowania sygnału zapytania i odpowiedzi (mod) 5 poziom 1. To zaś wymusza wprowadzenie odpowiednich zmian w wyposażeniu sprzętu wojskowego, w tym samolotów.

Sytuacja ta spowodowała, że Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 2 S.A. z Bydgoszczy prowadziły prace koncepcyjno-analityczne nad zagadnieniem wymiany urządzeń systemu „swój–obcy” na obsługiwanych przez przedsiębiorstwo samolotach. Ułatwieniem ich był dialog techniczny, który został ogłoszony w październiku 2014 r. przez Inspektorat Uzbrojenia. Zakładał uzyskanie informacji o możliwości doposażenia samolotów MiG‑29 w urządzenia IFF w standardzie Mark XIIA (mod 5 poziom 2), a także o Zintegrowanym Zabezpieczeniu Logistycznym. Dodatkowo strona wojskowa chciała znaleźć odpowiedź na pytanie o możliwość utrzymania serwisu pogwarancyjnego przez co najmniej 16 lat. W jego ramach zakład z grodu nad Brdą przedstawił kompleksową propozycję wyposażenia poddanych modernizacji samolotów MiG-29 (niekiedy umownie określanych jako MiG-29M) 23. BLT i niezmodernizowanych MiG-29, eksploatowanych w 22. BLT w Malborku, w nowy system IFF, zgodny ze standardem Mark XIIA. Powyższa koncepcja obejmowała instalację nowoczesnego rozwiązania firmy BAE Systems – systemu AN/APX-125.

Jego wybór był wynikiem dogłębnych prac studyjnych prowadzonych w Bydgoszczy. Ze względu na właściwości konstrukcyjne stacji radiolokacyjnej samolotów MiG-29 typu N019E (emisja wiązki odbitej poprzez płytę polaryzacyjną), wybrano rozwiązanie z elektronicznie skanowaną wiązką E-SCAN. Rozwiązanie takie oferował jeden dostawca ze Stanów Zjednoczonych i dwóch z Unii Europejskiej. Jednym z wymogów stawianym dostawcom była certyfikacja systemu przez biuro AIMS (Air Trafic Control Radar Beacon System, Identification Friend or Foe, Mark XII/XIIA, Systems) Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych do modu 5 do poziomu BOX Level, pozwalająca na późniejsze certyfikowanie zabudowanego na samolocie systemu do poziomu PLATFORM Level. Wówczas wymóg ten spełniał jedynie dostawca ze Stanów Zjednoczonych – BAE Systems Inc. Przy wyborze podstawowych bloków systemowych brano również pod uwagę skomplikowanie konstrukcji i wcześniej wykonane zabudowy systemów na podobnych lub identycznych samolotach. Rozwiązania dostawców europejskich opierały się na matrycy anten E-SCAN zawierających od ośmiu (Rafale) do 12 (Gripen) anten konforemnych, specjalnie zaprojektowanych i zamontowanych w trakcie budowy płatowca samolotu. Koncepcja BAE Systems przewiduje montaż pięciu anten, także na już gotowym płatowcu, a wcześniej instalację systemu IFF, opartego na podobnych pod względem rozmiarów i zapotrzebowania na energię urządzeniach (system AN/APX-113 standardu Mark XII), zrealizowano na MiG-ach-29AS/UBS Słowackich Sił Powietrznych.