Chociaż przenośny przeciwlotniczy zestaw rakietowy Piorun znajduje się w użyciu od niedawna i wciąż jest najbardziej efektywny bojowo w kategorii MANPADS na Zachodzie, zachowanie jego atutów także w przyszłości wymaga pilnego podjęcia prac modernizacyjnych.
Z historycznego punktu widzenia etap rozwoju przenośnego przeciwlotniczego zestawu rakietowego (PPZR) Piorun został formalnie zamknięty wraz z pomyślnym zakończeniem jesienią 2015 r. badań kwalifikacyjnych, finalizujących pracę rozwojową „Modernizacja przenośnego zestawu przeciwlotniczego Grom-M kryptonim Piorun”, rozpoczętą zawarciem w listopadzie 2010 r. umowy pomiędzy MESKO S.A. a Departamentem Polityki Zbrojeniowej MON.
Z kolei drogę do rozpoczęcia dostaw zestawów seryjnych wojsku, na mocy umowy zawartej 20 grudnia 2016 r., umożliwił pozytywny wynik badań odbiorczych pierwszej partii produkcyjnej, do czego doszło pod koniec 2018 r. Już wówczas konstruktorzy zakładów MESKO S.A. ze Skarżyska-Kamiennej i Centrum Rozwojowo-Wdrożeniowego Telesystem-Mesko Sp. z o.o. mieli już wytyczone kierunki dalszego doskonalenia zestawu.
Wdrożenie części z nich planowano już podczas rozwoju PPZR Grom-M/Piorun, zostały one wykonane i przebadane, ale ostatecznie z nich zrezygnowano – z przyczyn technicznych, niewystarczających środków i czasu, inne wynikały z postępu technicznego oraz technologicznego, a także tendencji rozwojowych w tej kategorii uzbrojenia na świecie. Prace, które mogłyby znaleźć zastosowanie w zmodernizowanym Piorunie realizowano na tym etapie w ramach środków własnych.
Takie podejście jest standardem wśród przodujących producentów uzbrojenia i sprzętu wojskowego na świecie.
Optymalnym trybem, tak dla twórców, jak i dla przyszłych użytkowników, jest rozpoczęcie prac nad nową generacją broni w chwili zakończenia rozwoju i wdrożenia do liniowej eksploatacji poprzedniej. Biorąc pod uwagę, że polski przemysł obronny – dzięki PPZR Grom i Piorun – stał się jednym ze światowych liderów segmentu rynku rakietowych zestawów przeciwlotniczych bliskiego (bardzo krótkiego) zasięgu, o czym świadczą liczne kontrakty eksportowe, byłoby to działanie ze wszech miar słuszne i spodziewane. Zmodernizowany Piorun – oznaczany na tym etapie prac Piorun NG (nowej generacji) – miałby wejść do produkcji jeszcze w tej dekadzie, spełniać wymagania pola walki przyszłości oraz wykorzystywać rozwiązania i technologie wcześniej niedostępne.
Prace nad modernizacją zestawu Grom, których efektem było powstanie Pioruna, zainicjowano formalnie niedługo po jego chrzcie bojowym w wojnie Rosji z Gruzją. Także wykorzystanie bojowe Pioruna w wojnie rosyjsko-ukraińskiej musi stać się się impulsem do rozpoczęcia prac nad Piorunem NG.
Jednak za najważniejszy czynnik wpływający na konieczność jak najszybszego sformalizowania rozpoczęcia, finansowanych w jak największym zakresie z budżetu państwa, prac rozwojowych nad Piorunem NG należy uznać zastosowanie bojowe PPZR Piorun w obecnie trwającej, rozpoczętej rosyjskim atakiem 24 lutego 2022 r., fazie konfliktu rosyjsko-ukraińskiego.
Dotychczasowe doświadczenia zastosowania Piorunów w walce, a swój bojowy chrzest przeszły one już w pierwszych dniach wojny, są bardzo dobre – wykazały ją zestrzeliwując m.in. najnowsze, wyposażone w zaawansowane środki samoobrony, samoloty (Su-34) i śmigłowce (Ka-52) rosyjskich Sił Powietrzno-Kosmicznych, a także pociski manewrujące Ch-101 oraz, cechujące się bardzo niską sygnaturą termiczną, bezzałogowce rozpoznawcze Orłan-10.
Fakt, że przeciwnik boleśnie przekonał się o bojowej skuteczności polskich zestawów z pewnością wpłynie na zmiany w taktyce wykorzystania rosyjskiego lotnictwa, a w dalszej perspektywie także na dalszy rozwój pokładowych środków samoobrony przed pociskami kierowanymi samonaprowadzającymi się na podczerwień (już w trakcie konfliktu, latem ub.r., na front skierowano pierwsze śmigłowce bojowe Ka-52M wyposażone w nowy zestaw środków samoobrony NII Ekran Ł418 Monobłok, stanowiący dalszą ewolucję systemu Ł370P-2 Witebsk wiropłatów Ka-52). Użycie bojowe zestawu Piorun na Ukrainie i jego możliwe przejęcie w stanie nieuszkodzonym przez wroga stanowi najbardziej racjonalne argumenty za jak najszybszym zainicjowaniem projektu modernizacji PPZR Piorun.
Warto w tym miejscu dodać, że użycie PPZR Grom w rosyjsko-gruzińskiej wojnie w sierpniu 2008 r. i zdobycie przez stronę rosyjską kilku zestawów zakupionych przez Gruzję, nie pozostało bez wpływu na decyzję Ministerstwa Obrony Narodowej o rozpoczęciu realizacji wspomnianego projektu rozwojowego dotyczącego modernizacji Groma, którego efektem stało się opracowanie PPZR Piorun.
Obecnie liderzy projektu oczekują na zaproszenie Agencji Uzbrojenia do negocjacji warunków realizacji umowy, której efektem miałoby być skonstruowanie i wdrożenie zestawu Piorun NG. Notabene, od chwili dostarczenia pierwszych PPZR Piorun do jednostek na początku 2019 r. trwa wymiana doświadczeń z ich eksploatacji użytkowników z dostawcą i konstruktorami sprzętu, a formułowane przez operatorów zestawów opinie oraz wnioski są przedmiotem analiz i uwzględniane w kolejnych partiach produkcyjnych oraz brane pod uwagę podczas formułowania koncepcji głębszej modernizacji.
Zanim omówione zostaną dotychczasowe prace CRW Telesystem-Mesko Sp. z o.o. nad częścią detekcyjno-sterującą nowego PPZR, należy pokrótce przypomnieć założenia modernizacji zestawu Piorun sformułowane przez wszystkie podmioty przemysłowe i naukowo-badawcze biorące udział w jego rozwoju oraz produkcji, także podczas spotkań w Agencji Uzbrojenia dotyczących potrzeb i proponowanych kierunków rozwoju środków tzw. dolnego piętra obrony przeciwlotniczej.
Opracowaną przez MESKO S.A. i CRW Telesystem-Mesko Sp. z o.o. koncepcję modernizacji zestawu do postaci Piorun NG zawarto w propozycji rozpoczęcia realizacji pracy rozwojowej powiązanej z ustanowieniem zdolności do produkcji seryjnej nowego PPZR. Jej aktualne wstępne założenia są następujące:
Realizacja pracy, w ramach której powstałyby prototypy nowego zestawu wraz z pociskiem i urządzeniami towarzyszącymi na 9. poziomie gotowości technologicznej (TRL 9), które poddane zostałyby badaniom kwalifikacyjnym, a później zostałaby wyprodukowana – w ramach przygotowań do uruchomienia produkcji seryjnej – partia przedprodukcyjna (np. 10 zestawów z 30÷50 pociskami), zajęłaby około trzech lat.
Poza MESKO S.A. i CRW Telesystem-Mesko Sp. z o.o. w jej realizację zaangażowane byłyby także: PCO S.A. (urządzenia celownicze), Sieć Badawcza-Łukasiewicz – Instytut Metali Nieżelaznych Oddział w Poznaniu Centralne Laboratorium Akumulatorów i Ogniw (specjalistyczne baterie do zasilania w energię elektryczną), Zakład Produkcji Specjalnej Gamrat Sp. z o.o. (silnik startowy) i Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia (badania).
Jak wspomniano, kluczowe znaczenie dla uzyskania znaczącego wzrostu efektywności bojowej zestawu Piorun NG w stosunku do Pioruna – a więc prawdopodobieństwa zniszczenia (wyeliminowania) zwalczanego celu – będzie miał intelekt nowego pocisku kierowanego, tzw. część detekcyjno-sterująca. Jej opracowanie, a w znacznym stopniu także produkcję, koordynuje CRW Telesystem-Mesko Sp. z o.o. Oczywiście, to nie jedyny obszar prac, w który zaangażowana jest firma z podwarszawskiego Lubiczowa. Będzie ona odpowiadać, podobnie jak w przypadku Pioruna, także m.in. za: opracowanie nowego czujnika zbliżeniowego głowicy bojowej, modernizację mechanizmu startowego czy modernizację stanowisk testowych i urządzeń szkolno-treningowych. To jednak zadania, które będą realizowane w dalszej kolejności, w dużej mierze zależne od ostatecznej postaci części detekcyjno-sterującej.
W przypadku tych zadań trwają analizy możliwych rozwiązań, które mają dać odpowiedź czy opracowane zostaną one od podstaw, czy też dojdzie do optymalizacji zastosowanych w bazowym Piorunie. Ten materiał koncentrować będzie się na multispektralnej głowicy samonaprowadzającej GSNWK i proporcjonalnym bloku sterowania z napędami elektrycznymi, prace nad którymi trwają już od pewnego czasu i są już bardzo zaawansowane.
Pierwsze prace związane z opracowaniem wielospektralnej głowicy samonaprowadzania z trzecim kanałem wykrywania celu/dyskryminacji zakłóceń podjęto jeszcze na etapie realizacji pracy rozwojowej, która doprowadziła do powstania PPZR Piorun.
Czytaj więcej w pełnym wydaniu artykułu w wersji elektronicznej >>
