Suchoje T-50 są demonstratorami technologii i prototypami perspektywicznego naddźwiękowego wielozadaniowego samolotu bojowego Su-57 (T-50S) i testowane na nich jest m.in. jego wyposażenie elektroniczne i optoelektroniczne. Na zdjęciu czwarty prototyp do prób w locie T-50-4.

Suchoje T-50, będące demonstratorami technologii i prototypami perspektywicznego naddźwiękowego wielozadaniowego samolotu bojowego Su-57, od chwili opublikowania o nich pierwszych oficjalnych informacji budzą ogromne zainteresowanie analityków wojskowych i miłośników lotnictwa na całym świecie. Biorąc pod uwagę, że dziś o efektywności bojowej i przetrwaniu na polu walki samolotów bojowych decyduje w pierwszej kolejności ich wyposażenie, w poniższym artykule postaramy się przybliżyć dostępną wiedzę na temat sensorów i systemów samoobrony na egzemplarzach doświadczalnych oraz tych przewidzianych do pierwszych maszyn seryjnych.

Mówi się, że piękny samolot zazwyczaj dobrze lata. Dziś jednak, w przypadku samolotów bojowych, doskonałość aerodynamiki, staranny design, a nawet potężne jednostki napędowe są tylko jednymi z aspektów branych pod uwagę przy ocenie potencjalnego skutecznego zastosowania bojowego (a także wymagań stawianych przez ewentualnego zamawiającego). Współcześnie, w znacznie większym stopniu niż działo się to kilkadziesiąt czy nawet kilkanaście lat temu, prawdziwe możliwości użytkowe, bojowe i eksploatacyjne jakiegokolwiek statku powietrznego determinują jego systemy i podsystemy pokładowe, w tym elektroniczne, optoelektroniczne i przetwarzające informacje oraz ich oprogramowanie. W czasie działań bojowych zaskoczenie nadal pozostaje jednym z głównych czynników decydujących o powodzeniu, stąd faktyczne możliwości i charakterystyki specjalistycznego wyposażenia zadaniowego samolotów i śmigłowców są utajnione, a często – w pełni świadomie – do ogólnie dostępnych źródeł informacji przekazuje się na ich temat dane mocno okrojone lub zupełnie zafałszowane. Prawdziwe można poznać czasem dopiero w kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat po wycofaniu danego typu sprzętu z eksploatacji. To standardowe podejście i tak robią dziś wszyscy.

Samolot T-50-8 przelatuje nad Placem Czerwonym podczas defilady 24 czerwca 2020 r. Dobrze widoczny jest inny odcień osłon dielektrycznych, a także piktogramy promieniowania elektromagnetycznego.

Jak już wspomniano, realne możliwości jakiejkolwiek współczesnej platformy powietrznej w coraz większym stopniu zależą od zastosowanych w nich takich rozwiązań i technologii, których na pierwszy rzut oka z zewnątrz na danym statku powietrznym w ogóle nie widać bądź świadczą o ich obecności jedynie detale, które są w stanie dostrzec tylko nieliczni, zwykle specjaliści w danej dziedzinie.

To w całej rozciągłości dotyczy także samolotów Suchoj T-50, które powstają w Federacji Rosyjskiej w ramach programu PAK FA (ros. Pierspiektiwnyj awiacjonnyj komplieks frontowoj awiacji, Perspektywiczny System Lotniczy Lotnictwa Frontowego), którego celem jest wprowadzenie do uzbrojenia nowych wielozadaniowych samolotów bojowych Su-57 (T-50S). Powstaną one na bazie demonstratorów oraz prototypów i wkrótce mają wejść do wyposażenia Wojsk Powietrzno-Kosmicznych Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. Podkreślmy, samoloty linii T-50 są maszynami doświadczalnymi, a zatem każdy egzemplarz służy do rozwoju i badań konkretnych rozwiązań i technologii. Z tego też powodu poszczególne maszyny różnią się od siebie także wizualnie. Te zmiany są dostrzegalne na przestrzeni lat na tych samych samolotach, ponieważ w miarę postępu prac są one doposażane w konkretne systemy i urządzenia. Równolegle z rozwojem samych platform przebiega bowiem analogiczny proces związany z ich wyposażeniem. Niektóre samoloty, od chwili oblotu do dziś, zmieniły zatem nieco swój wygląd, czasem i malowanie, w przypadku niektórych miało to miejsce nawet kilkakrotnie. Zmiany te nie muszą oznaczać fizycznej korekty kształtu, ale na przykład integrację anten, głowic czujników, belek podwieszeń itp. W odniesieniu do zespołów antenowych fakt ich instalacji można w niektórych przypadkach zidentyfikować na podstawie różnic w odcieniu ich osłon dielektrycznych (przejrzystych dla fal elektromagnetycznych), a w przypadku ich pełnej integracji – zazwyczaj – umieszczenia w ich pobliżu międzynarodowego piktogramu aktywnego promieniowania elektromagnetycznego czy laserowego. Poza tym, na przestrzeni ostatniej dekady, organizacje i przedsiębiorstwa odpowiedzialne za rozwój lub/i produkcję określonych systemów oraz urządzeń prezentowały publicznie wiele z nich przeznaczonych właśnie do Su-57. Z dostępnością wiarygodnych informacji o tych systemach jest już jednak znacznie gorzej. Zwykle na wystawie przed konkretnym wyrobem ustawiona jest tabliczka przynajmniej z oznaczeniem i przeznaczeniem, a niekiedy także podstawowymi charakterystykami, czasem jednak brak nawet oznaczenia biura konstrukcyjnego czy producenta. Na skutek tego profesjonalni analitycy i zwykli hobbyści starają się odgadnąć do czego dane urządzenie służy, jak działa, czego można się spodziewać po jego instalacji w samolocie, w jaki sposób rozszerzy lub zmieni jego efektywność zwalczania celów bądź zwiększy odporność na oddziaływanie przeciwnika.

Demonstratory technologii i prototypy T-50, a także perspektywiczne naddźwiękowe wielozadaniowe samoloty bojowe Su-57 (T-50S), dysponują dwoma złożonymi i wzajemnie współpracującymi pokładowymi systemami wyposażenia kluczowymi dla ich systemu walki. Pierwszym jest system urządzeń radioelektronicznych Sz121, określany też jako MIRES (ros. Mnogofunkcjonalnaja integrirowannaja radio-eliektronnaja sistiema, Wielozadaniowy Zintegrowany System Radioelektroniczny), zaś drugim zintegrowany system optoelektroniczny 101KS lub OEIS (Optiko-eliektronnaja integrirowannaja sistiema), określany też, pochodzącym od nazwy pracy badawczo-rozwojowej, kryptonimem Atoll. W skład systemu Sz121 (MIRES) wchodzą: system radiolokacyjny N036, rozwijany w ramach pracy o kryptonimie Biełka (pol. wiewiórka); radiolokacyjny system identyfikacji bojowej i zestaw środków walki elektronicznej Ł402, który powstaje w ramach pracy o kryptonimie Gimałai (pol. Himalaje). Organizacją odpowiedzialną za rozwój radaru N036 jest „NIIP” (Nauczno-issliedowatielskij institut priborostrojenija) im. W. W. Tichomirowa z Żukowskiego pod Moskwą, zaś za system walki elektronicznej „KNIRTI” (Kałużskij nauczno-issliedowatielskij radiotechniczeskij institut) z Kaługi. Obydwa podmioty należą do koncernu „KRET” (Konciern Radioeliektronnyje tiechnołogii), który z kolei jest częścią holdingu „Rostiechnołogii“ („Ristech”). Twórcą systemu optoelektronicznego 101KS, a dokładniej jego kluczowych zespołów i integratorem, jest spółka „PO UOMZ“ (Proizwodswiennoje objedinienije Uralskij optiko-miechaniczeskij zawod) z Jekaterynburga, która również należy do holdingu „Rostech“.