Pierwszy seryjny samolot Ił-76MD-90A (c/n 01-05, RF-78653), który wystartował 14 sierpnia 2015 r. w Uljanowsku. Samolot otrzymał imię Wiktora Liwanowa, dyrektora generalnego firmy Iljuszyn w latach 1997-2014.

2 kwietnia 2019 r. nowoutworzony pułk lotnictwa transportowego rosyjskich sił powietrznych 235 WTAP w Uljanowsku otrzymał samolot Ił-76MD-90A, RF-78655, pierwszy w ogóle transportowiec tej nowej wersji przekazany jednostce operacyjnej. Autor przedstawia perypetie wznowienia produkcji samolotu transportowego Ił-76 w Rosji oraz konstrukcje specjalne powstające na jego bazie.

20 grudnia 2006 r. rząd rosyjski zdecydował o uruchomieniu produkcji Ił-76 w Rosji, w zakładzie Awiastar-SP (SP od Samolotnoje Proizwodstwo) w Uljanowsku, gdzie w przeszłości były produkowane superciężkie samoloty transportowe An-124. Nowa rosyjska wersja Ił-76 otrzymała oznaczenie Ił-76MD-90A, inaczej izdielije (wyrób) 476; liczba 90 pochodzi od silnika PS-90A. Przedtem, począwszy od 1973 r. Ił-76 były produkowane przez zakład w Taszkiencie w Uzbekistanie; łącznie powstało tam 944 płatowców Ił-76, w tym 52 zbiornikowce Ił-78 i 30 samolotów wczesnego ostrzegania A-50.
Na projektowanie Ił-76MD-90A biuro konstrukcyjne Iljuszyna dostało ponad 6 mld rubli (200 mln USD według ówczesnego kursu), a zakład Awiastar-SP – 8,5 mld rubli na modernizację wyposażenia produkcyjnego. Do prób nowych Ił-76 produkcji rosyjskiej zamówiono cztery samoloty: jeden egzemplarz (seryjny 01-01) do prób statycznych, jeden latający prototyp podstawowej wersji transportowej Ił-76MD-90A (seryjny 01-02) oraz dwa płatowce (01-03 i 01-04) przekazane potem do Beriewa w Taganrogu w celu późniejszej przeróbki ich w prototypy samolotu wczesnego ostrzegania A-100.

Kolejny samolot Ił-76MD-90A RF-78656 przekazany do 235 WTAP w maju tego roku. Iljuszyn obiecuje, że w 2019 r. przekaże wojsku łącznie sześć

Przygotowania do produkcji w Rosji trwały bardzo długo. Według decyzji rządowej z grudnia 2006 r. samolot Ił-76MD-90A miał zakończyć próby kwalifikacyjne w 2009 roku. W rzeczywistości, dopiero w 2008 r. ruszyło projektowanie samolotu, w 2011 r. wykonano egzemplarz do prób statycznych, i dopiero w 2012 r. – pierwszy latający 01-02. Ostateczne wymagania techniczne wobec Ił-76MD-90A (oraz wersji tankowca Ił-78M-90A) określono dopiero 19 grudnia 2012 r. zamawiając pracę doświadczalno-konstrukcyjną z kryptonimem Kuznieck-2. Bardzo dużo czasu zajęło wdrożenie u Iljuszyna w Moskwie i w Awiastar-SP w Uljanowsku nowych technologii projektowania i produkcji, przede wszystkim przeszkolenie personelu. Zmienił się planowany schemat podziału pracy pomiędzy zakładami.
Oryginalnie zakładano, że Awiastar-SP zajmie się produkcją sekcji kadłuba oraz montażem końcowym, natomiast skrzydła będzie dostarczał zakład WASO z Woroneża, a usterzenie – KAPO z Kazania. Taki podział okazał się jednak za drogi: trzeba by w tym celu zainwestować bardzo duże środki w unowocześnienie (cyfryzację) zakładów WASO i KAPO, na co pieniędzy nie wystarczyło; poza tym, zakład w Kazaniu dostał inne zadania związane z bombowcami ciężkimi Tu-160 i Tu-22M3. Dlatego obecnie całość płatowca Ił-76MD-90A jest produkowana w Uljanowsku. Linia produkcyjna w Uljanowsku została urządzona od nowa; z Taszkientu przeniesiono jedynie część oprzyrządowania do montażu tych elementów, które się nie zmieniły: usterzenia, mechanizacji skrzydła itp.
Pierwszy latający egzemplarz 01-02, rejestracja RA-78650, wystartował 22 września 2012 r. w Uljanowsku, pilotowany przez załogę Nikołaja Kuimowa; lot trwał 40 minut i przebiegł bez problemów. 30 stycznia 2013 r. samolot przeleciał do Żukowskiego, gdzie do maja 2013 r. kontynuował próby zakładowe. Po kilku tygodniach poprawek wynikających z dotychczasowych prób 10 lipca samolot wykonał pierwszy lot w ramach pierwszego etapu prób państwowych trwającego do grudnia 2013 roku. Później wrócił on do Uljanowska, gdzie dodano mu system pilotażowo-nawigacyjny, założono systemy łączności i samoobrony oraz urządzenia do obsługi ładunku i desantowania w powietrzu. Modyfikacje zajęły bardzo dużo czasu i samolot rozpoczął drugi etap prób państwowych dopiero w lutym 2017 r.

Nowe skrzydło i silniki

W porównaniu do poprzedniej wersji Ił-76MD produkowanej w Uzbekistanie, samolot produkcji rosyjskiej otrzymał zupełnie nowe skrzydło. Zachowało ono dotychczasowe zewnętrzne obwody i profile, ale wewnątrz płaty są wykonane z niedzielonych podłużnych paneli (w poprzednich Ił-76 były dzielone na trzy sekcje); nowa konstrukcja jest podobna do zastosowanej przez Iljuszyna w samolocie komunikacyjnym Ił-96-300. Nowe skrzydło jest o 2,7 t lżejsze od poprzedniego, a jednocześnie umożliwia zwiększenie masy startowej samolotu ze 190 do 210 ton. Stosownie do zwiększonej masy samolotu wzmocniono podwozie i system hamowania kół. Wymieniono lub zmodernizowano większość instalacji samolotowych, w tym elektryczną (moc większa o 40%), hydrauliczną i paliwową. Nowe silniki PS-90A-76 mają ciąg startowy 14 500 kG, o 2500 kG więcej niż poprzednie D-30KP-2, a jednostkowe zużycie paliwa jest mniejsze o 12%; w razie potrzeby pilot z kabiny może przestawić silniki na ciąg maksymalny 16 000 kG. Nowy jest także pomocniczy zespół napędowy TA-12A z wydłużonym dopuszczalnym czasem pracy.
Dzięki zwiększonej masie startowej samolotu można także zabrać znacznie więcej ładunku, maksymalnie 60 t w porównaniu do 48 t poprzednio, albo polecieć o 1700 km dalej z tym samym ładunkiem 48 ton. Samolot ma system desantowania na spadochronach platform ze sprzętem i ładunkami albo do 126 żołnierzy. Przy przewozie z lądowaniem na lotnisku może zabrać do 145 żołnierzy, lub do 225 po założeniu dodatkowego pokładu. Dowódca wojskowego lotnictwa transportowego Rosji (WTA) gen. por. Władimir Bieniediktow w czasie wizyty w Uljanowsku powiedział, że nowy samolot ma wydajność większą o 25-30% od poprzednika.
Ił-76MD-90A zachował jednak główny niedostatek Ił-76: kabinę zbyt wąską dla nowej nomenklatury ładunków. Według rosyjskich danych, około 35% standardowego sprzętu dywizji zmechanizowanej nie mieści się w Ił-76. Zauważmy, że wszystkie powstałe po Ił-76 duże wojskowe samoloty transportowe na świecie (C-17A, An-70, A400M, Y-20) mają już znacznie szersze kadłuby.
Większość wyposażenia samolotu została wymieniona na nowe lub zmodernizowana. Pierwsze pięć samolotów (78650 do 78654) ma zmodernizowany cyfrowy kompleks celowniczo-nawigacyjno-pilotażowy Kupoł-III-76M(A) firmy Kotlin-Nowator z St. Petersburga. Dla kolejnych samolotów ta sama firma opracowała całkowicie nowy kompleks PNPK-76. Szklana kabina KSEIS-KN-76 ma osiem wyświetlaczy ciekłokrystalicznych. Samolot dostał cyfrowego autopilota SAU-76 umożliwiającego lądowanie zgodnie z wymaganiami ICAO kat. II. Pod przodem kadłuba dodano optoelektroniczną głowicę MOEWS-90A firmy MNITI z Moskwy, przeznaczoną do precyzyjnego desantowania, a także do wsparcia lądowania na słabo wyposażonych lotniskach. Pomimo zastosowania nowoczesnych systemów załoga samolotu zmniejszyła się tylko o jednego człowieka, z 6 do 5 lotników.
Nowy system samoobrony BKO-76 (Bortowoj Kompleks Oborony) Press ma połączone w jeden kompleks stacje ostrzegawcze, stacje zakłóceń aktywnych, radiolokacyjną i w podczerwieni, oraz wyrzutnie przeciwradiolokacyjnych i termicznych nabojów zakłócających; starsze Ił-76 miały tylko oddzielne urządzenia, niepołączone w system. Aparatura zakłóceń radioelektronicznych powstała w firmie CNIRTI w Moskwie. Pod środkową częścią kadłuba samolot ma moduł optoelektroniczny firmy NII Ekran z Samary składający się z dwóch patrzących do przodu na boki czujników ostrzegawczych w ultrafiolecie L370-2 oraz laserowej stacji zakłóceń kierunkowych w podczerwieni LSZ100. Podobny moduł, ale pokrywający tylną półsferę jest umieszczony w samym końcu kadłuba. W tylnej części każdej gondoli podwozia głównego jest zamontowanych po siedem wyrzutni UW-5, każda z 14 pociskami zakłócającymi kalibru 50 mm. Nowy samolot nie ma stanowiska tylnego strzelca, typowego dla poprzednich wojskowych wersji Ił-76.

Ten sam samolot RF-78653 po przekazaniu wojsku otrzymał czerwone gwiazdy. Samolot należy do 610. ośrodka zastosowania bojowego i przeszkalania załóg lotnictwa transportowego w Iwanowo.

Problemy z produkcją

Pierwszym i na razie jedynym klientem na nowe samoloty transportowe Ił-76MD-90A jest rosyjskie Ministerstwo Obrony. 4 października 2012 r., czyli zaraz po zaczęciu prób przez pierwszy samolot, Władimir Putin odwiedził Uljanowsk i w jego obecności Ministerstwo Obrony podpisało kontrakt na dostawę 39 samolotów. Wartość kontraktu wynosiła 139,42 miliardów rubli, czyli 3,57 miliarda rubli lub ponad 110 milionów dolarów za sztukę, według ówczesnego kursu. Według zamówienia wszystkie samoloty miały zostać dostarczone do końca 2018 r.; również w ubiegłym roku miało być osiągnięte docelowe tempo produkcji, 18 samolotów rocznie. Później zakończenie kontraktu przeniesiono na 2021 r., ale i ten termin nie ma szans, aby był dotrzymany.
Pierwszy samolot wykonany w ramach kontraktu z października 2012 r., seryjny 01-05 (RF-78653), wystartował 14 sierpnia 2015 r. i został w Uljanowsku przekazany wojsku 2 grudnia. Następnego dnia przeleciał do miejsca stałego bazowania, do 610. ośrodka szkolenia załóg lotnictwa transportowego w Iwanowo. Samolot otrzymał imię Wiktora Liwanowa, w latach 1997-2014 dyrektora generalnego firmy Iljuszyn. Dwa tygodnie później, 15 grudnia 2015 r. wystartował, a 17 stycznia 2016 r. został przekazany do 610. ośrodka w Iwanowo, drugi samolot seryjny z numerem 01-08 i rejestracją RF-78654.