Ciężki ciągnik siodłowo-balastowy MZKT-741501-010 powstał w odpowiedzi na potrzeby Sił Zbrojnych Republiki Białorusi. Konstrukcyjnie pojazd niczym szczególnym się nie wyróżnia. Ale tego też wymaga od niego zamawiający.

Na początku kwietnia białoruska firma Volat ujawniła informację o nowym ciężkim, czteroosiowym ciągniku siodłowo-balastowym MZKT-741501-010. W zestawie z naczepą MZKT-720100-010 tworzy on zestaw do transportu, także w terenie, ciężkich pojazdów wojskowych i innych ładunków specjalnych.

Volat to komercyjna nazwa spółki akcyjnej Mińska Fabryka Ciągników Kołowych (ros. MZKT – Мinskij zawod kolosnych tiagaczej, biał. MZKC – Minski zawod koławych ciahaczou) powstałej w 1954 r. Wtedy to przy Mińskiej Fabryce Samochodów (ros. MAZ – Minskij awtomobilnyj zawod) powstało specjalne biuro projektowe zajmujące się ciągnikami artyleryjskimi i ciężkimi transporterami uzbrojenia dla Armii Sowieckiej. W 1991 r., wraz z rozpadem ZSRS i ogłoszeniem niepodległości przez Republikę Białorusi, zakład został wydzielony z MAZ, formalnie stając się odrębnym producentem cywilnych ciężarówek, ciągników kołowych i wojskowych podwozi specjalnych. Obecnie Volat-MZKT specjalizuje się właśnie w produkcji drogowych i terenowych pojazdów ciężkich oraz naczep i przyczep do nich, a także specjalnych podwozi kołowych do montażu specjalnych urządzeń dla budownictwa, sektora wydobycia ropy i gazu czy mobilnych i stacjonarnych maszyn roboczych. Nie zaniedbuje też produkcji typowo wojskowej, eksportując większość wyrobów z tego obszaru do Rosji. Jest m.in. dostawcą terenowych podwozi specjalnych w układzie 8×8 MZKT-7930 Astrołog, które wykorzystywane są m.in. jako nośniki: wyrzutni 9P78/78-1 operacyjno-taktycznego systemu rakietowego Iskander/Iskander-M, wyrzutni rakietowego systemu obrony wybrzeża Bał, wyrzutni K340P i pojazdów transportowo-załadowczych K342P rakietowego systemu obrony wybrzeża Bastion-P, stacji radiolokacyjnych 91N6/E i 96Ł6 rakietowego systemu przeciwlotniczego S-400. To zresztą tylko część rosyjskich systemów wykorzystujących te podwozia. Specjalne ośmioosiowe podwozia wysokiej nośności i mobilności taktycznej MZKT-79921 16×16 wykorzystują wyrzutnie 15U175M samobieżnego strategicznego systemu rakietowego 15P155 Jars i 15U175 systemu 15P155 Topol-M. Nic nie wskazuje, by Rosja – mimo od lat podejmowanych starań – miała szybko znaleźć następców tych pojazdów.

W układzie konstrukcyjnym i komercyjnym MZKT-741501-010 powstał jako modernizacja starszego ciężkiego ciągnika MZKT-741500 rodziny 7930 Astrołog.

Nowy samochód firmy, militarny terenowy ciągnik siodłowo-balastowy MZKT-741501-010, jako element terenowego zestawu drogowego, w skład którego wchodzi także ciężka terenowa naczepa MZKT-720100-010, służy do transportu ciężkich pojazdów wojskowych i innych ciężkich, niepodzielnych ładunków na wszystkich rodzajach dróg i w trudnym terenie, w temperaturach otoczenia od −45°С do 50°С. W sferze konstrukcyjnej to klasyczny samochód militarny, bez jakichkolwiek cywilnych odpowiedników. W przypadku MZKT, jak zresztą wielu producentów typowo militarnych pojazdów logistycznych z obszaru byłego ZSRS i tzw. państw demokracji ludowej, w zakresie kluczowych komponentów te wojskowe przenikają się z pojazdami cywilnymi. W związku z tym prostota podziału, jaka nieraz istnieje w przypadku aut dostawców zachodnich, tutaj nie ma aż tak dużego znaczenia. Takie podejście wyniesiono jeszcze z tzw. sowieckiej szkoły budowy, ukierunkowanej na obligatoryjne uwzględnienie czynników militarnych w projektowaniu m.in. środków transportu ogólnego przeznaczenia. W przypadku wybuchu konfliktu zbrojnego zapewniało to możliwość łatwego i szybkiego włączenia w struktury sił zbrojnych cywilnego taboru samochodowego.
W pewnym, choć znacznie mniejszym niż 30–40 lat temu, zakresie ta filozofia została przez Volat-MZKT nadal utrzymana. Przy czym obecnie stają za nią jeszcze inne czynniki:

• wiele specyficznych i produkowanych w małej skali części i zespołów instalowanych w odmianach wojskowych może być z powodzeniem montowanych w odmianach cywilnych i vice versa. Zachodzi to w odniesieniu do składowych układów napędowych – silników, skrzyni biegów i rozdzielczych, mostów, ram i zawieszenia bądź osprzętu;
• małoskalowa produkcja – zakład buduje wysoko specjalizowane modele, nieraz składane w relatywnie niewielkich seriach. W rezultacie dążenie do maksymalnego ujednolicenia – ale bez pogarszania własności użytkowych albo/i parametrów oraz osiągów – do dzisiaj wykazuje silne uzasadnienie ekonomiczne, produkcyjne, eksploatacyjne i posprzedażowe.
• Poza tym nadal, jak za czasów sowieckich, pewne zespoły, które muszą cechować się specjalnymi charakterystykami, Volat-MZKT wytwarza sam. Należą do nich: przednie i tylne osie napędowe, wciągarki, skrzynie biegów, skrzynie rozdzielcze, przekładnie hydromechaniczne, tzw. moduły wsparcia zawieszenia czy nawet siodła. Do tego dochodzą własne ramy podwozi i kabiny. Od dostawców zewnętrznych nadal nabywane są silniki i niektóre skrzynie biegów. Tu Volat-MZKT korzysta na umiejętnym politycznym lawirowaniu przez Białoruś między Wschodem i Zachodem. W efekcie z jednej strony dla odbiorców z krajów Wspólnoty Niepodległych Państw fabryka nadal uchodzi za własną, co nierzadko odgrywa kluczowe znaczenie zarówno przy sprzedaży sprzętu cywilnego, jak i zmilitaryzowanego bądź militarnego. Z drugiej dla klientów z Azji czy Afryki przedsiębiorstwo pochodzi z niezależnej Białorusi, a nie z Rosji, a nawet wręcz bywa traktowane jako bardziej zachodnie. Tym samym w praktyce większego znaczenia nie odgrywa stosowanie wielu rosyjskich surowców, materiałów i części, co zresztą mocno z negatywnym wydźwiękiem podkreśla się na Ukrainie, gdzie zbyt MAZ-ów odbywa się bez ograniczeń, w tym wręcz – co wywołuje uzasadnione pretensje ze strony Kraza – dla Sił Zbrojnych Ukrainy. Taka niezależność okazuje się więc być skutecznym biznesowym narzędziem i niesamowitym atutem, gdyż pozwala na bardzo dużą elastyczność indywidualizującą. Dlatego ciężarówki trafiające do państw arabskich mają amerykańskie silniki i skrzynie biegów, a republik postsowieckich rosyjskie silniki albo chińskie skrzynie biegów. Takiej elastyczności politycznej, strategicznej i produktowej, z oczywistych względów, nie mogą stosować korporacje zachodnioeuropejskie czy amerykańskie. Najbliżej do niej ma natomiast czeska Tatra.

W wymiarze produktowym nowy ciągnik siodłowo-balastowy MZKT-741501-010 powstał jako modernizacja starszego ciężkiego ciągnika MZKT-741500 rodziny 7930 Astrołog, będąc jego bezpośrednim następcą. Zasadniczych zmian nie ma zbyt wiele, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by m.in. ze względów marketingowych swój ostatni militarny wyrób Białorusini dumnie nazywali nowością.

Przede wszystkim zamontowano rosyjski silnik z Tutajewskiej Fabryki Silników (Tutajewskij motornyj zawod) TMZ 84632.10 – ośmiocylindrowy, widlasty, czterosuwowy, wysokoprężny, z turbodoładowaniem, o pojemności 17,24 litra. Jego moc maksymalna wynosi 386 kW/525 KM, a maksymalny moment obrotowy 1960 Nm. Silnik ten powstał jako modyfikacja silnika TMZ-8493.10 o takich samych pojemności i cechach konstrukcyjnych, który był montowany w ciągniku MZKT-741500. W porównaniu z nim w pierwszym rzędzie zwraca uwagę moc maksymalna podniesiona z 368 kW/500 KM, lecz przy zachowaniu tego samego maksymalnego momentu obrotowego. Dlatego sam producent podkreśla, że głównymi zaletami tej jednostki napędowej są zwiększona moc oraz inny układ chłodzenia i nowy elektroniczny układ sterowania. Ponadto, aby ułatwić rozruch silnika zimą, w ciągniku zainstalowano podgrzewacz wstępny PZD-600I. Dla podniesienia poziomu bezpieczeństwa pożarowego podczas jazdy, ciągnik wyposażono w automatyczny system gaśniczy umieszczony w przedziale silnikowym.

Za przeniesienie napędu odpowiadają: 9-biegowa (dziewięć biegów do przodu i bieg wsteczny), mechaniczna rosyjska skrzynia przekładniowa JaMZ-202-04 o rozpiętości przełożeń 10,08–0,788, 2-biegowa skrzynia rozdzielcza z blokadą mechanizmu różnicowego oraz własne mosty napędowe Volat. Te ostatnie są stale napędzane, dwustopniowe, wzmocnione, z blokadami mechanizmów różnicowych, uzupełnionymi o blokady międzymostowe. Mosty przednie, oba z kierowanymi kołami, cechują naciski po 9150 kg (2×9150 kg), z kolei wartość maksymalnych nacisków na mosty tylnego tandemu określono na 2×10 250 kg. Układ kierowniczy z integralnym wspomaganiem hydraulicznym dostosowano do ruchu prawostronnego. Wszystkie osie zawieszono przy pomocy niezależnego zawieszenia z drążkami skrętnymi, co z jednej strony pozytywnie wpływa na zdolność terenową, z drugiej przyczynia się do wyraźnego wzrostu komfortu jazdy, szczególnie w trakcie pokonywania bezdroży. Pojazdy z takim zawieszeniem w trudnym terenie mogą jechać z wyższą prędkością, co wpływa na wzrost mobilności taktycznej. Warto podkreślić, że obecnie Volat-MZKT, oprócz Oshkosha i Tatry, pozostaje jedynym wytwórcą (wielko-)seryjnym ciężarówek, stosującym w nich taki rodzaj zawieszenia. Na wszystkich osiach założono pojedyncze ogumienie z bieżnikiem terenowym, o rozmiarze 1500×600-635, z doprowadzonymi przewodami centralnego systemu pompowania kół. System regulacji ciśnienia powietrza w oponach obejmuje także naczepę, dzięki czemu zachowana jest taka sama dzielność terenowa całego zestawu.