Pomocniczy stawiacz min Southern Prince w „Porcie ZA” koło Kyle of Lochalsh. Fot. IWM/A9986 via Wikipedia

W czasie I wojny światowej Brytyjczycy i Amerykanie postawili gigantyczną zagrodę minową zamykającą przejście z Morza Północnego na Atlantyk wiodące między Orkadami a wybrzeżem Norwegii. Miała ona mieć 270 Mm długości, a zaplanowano iż tworzyć ją będzie 125 tys. antenowych min amerykańskich typu Mk 6 oraz 15 tys. brytyjskich, galwaniczno-uderzeniowych min typu H 2. Stawianie „wielkiej zagrody” zakończono dopiero po ustaniu działań zbrojnych 11 listopada 1918 r.

Do tego czasu w wodzie znalazło się ponad 72 tys. min. Uzyskane wówczas doświadczenia wykazały, że – przy odpowiednim nakładzie sił i środków – możliwe jest osiągnięcie przy użyciu min morskich rezultatów nie tylko taktycznych, czy operacyjnych, ale również strategicznych. Kiedy zatem nad Starym Kontynentem ponownie zaczęły się zbierać wojenne chmury, brytyjska Admiralicja zaczęła pracować nad zadaniem jeszcze ambitniejszym, niż to którego realizację przerwało zakończenie Wielkiej Wojny. Postanowiono mianowicie przegrodzić polami minowymi akweny między Orkadami i Hebrydami Zewnętrznymi a Wyspami Owczymi, Wyspami Owczymi i Islandią oraz oddzielającą Islandię od Grenlandii Cieśninę Duńską. Nazwano ją „Zagrodą Północną” (ang. Northern Barrage), zaś same działania, jak również tworzony w ich trakcie system zagród minowych otrzymały kryptonim „SN”.

Warunki naturalne

Pierwotne plany brytyjskie nakreślone latem 1939 r. nie były bynajmniej tak ambitne. Zakładały one bowiem „jedynie” powtórzenie wysiłku z okresu I wojny światowej. Kiedy jednak Niemcy zajęli Norwegię, pierwotna koncepcja rozsypała się niczym domek z kart i niezbędne stało się jej zasadnicze przebudowanie. Podkreślić należy, że wbrew pozorom, głębokości oceanu sprzyjały zamierzeniom Brytyjczyków. Przez północny Atlantyk, od wybrzeży Norwegii, ku Szkocji, Szetlandom, Wyspom Owczym i dalej ku Islandii oraz Grenlandii biegnie bowiem system płycizn, ławic i grzbietów oceanicznych. Ocean wokół Islandii to Basen Irmingera na południowym zachodzie, Morze Islandzkie na północy i Morze Norweskie na wschodzie oraz Basen Islandzki na południu. Basen Irmingera i Basen Islandzki to najbardziej na północ wysunięte części północnego Atlantyku, podczas gdy morza Norweskie i Islandzkie to południowy, bądź „śródziemnomorski” fragment wód arktycznych (lub tzw. Morza Nordyckiego). Granice między owymi „regionami” oceanicznymi wyznaczają właśnie grzbiety podmorskie – Grzbiet Reykjanes i Grzbiet Grenlandzko-Islandzki (część Grzbietu Grenlandzko-Szkockiego) na zachód od Islandii oraz Grzbiet Jan Mayen i Grzbiet Islandzko-Farerski na wschód od niej. Jeszcze mniejsze głębokości występują na ławicach Farerskiej (100 m), Billa Baileya (50-100 m), Lousy (200 m), George’a Bligha (500 m), Hatton (500-1000 m) oraz Rockall (przechodzącą w wznoszącą się ponad powierzchnię słynną skałę o tej samej nazwie). Na szelfie Islandii i Wysp Owczych oraz Szetlandów i norweskim szelfie kontynentalnym głębokości nie przekraczają 200 m. Jedyne „głębokowodne” połączenia między „Morzami Nordyjskimi” a Atlantykiem to Kanał Farersko-Szetlandzki na wschodzie i Cieśnina Duńska na zachodzie, gdzie głębokości spadają do 850 m (choć najmniejsza głębokość w Cieśninie Duńskiej wynosi zaledwie 191 m).
W zamyśle Brytyjczyków poprzez postawienie systemu pól minowych zamierzano osiągnąć dwa zasadnicze cele:
- ograniczyć możliwości wychodzenia nieprzyjacielskich okrętów nawodnych (ciężkich jednostek artyleryjskich oraz krążowników pomocniczych) i U-Bootów na środkowy Atlantyk, gdzie przebiegały kluczowe własne linie komunikacyjne;
- „uszczelnić” blokadę morską Niemiec.
Podkreślić należy, że całe przedsięwzięcie miało charakter bezprecedensowy w dotychczasowej historii wojen morskich. Z racji oddalenia rejonów stawiania od własnych baz oraz warunków hydrometeorologicznych przewyższało ono skalą wyzwań nawet próby blokowania cieśniny Otranto i kanału La Manche, jak również wystawienie „wielkiej zagrody” podczas I wojny światowej.