Grupa francuskich Rafale i greckich Mirage 2000EG w locie nad terytorium Grecji w czasie ćwiczeń „Skyros” w lutym 2021 r.

Po sfinalizowaniu kontraktu na dostawę 24 wielozadaniowych samolotów bojowych Dassault Rafale dla lotnictwa wojskowego Egiptu i w trakcie realizacji zamówienia na 36 maszyn dla lotnictwa Kataru, w połowie ubiegłego roku pierwsza transza maszyn tego typu dotarła do Indii, które zamówiły 36 egzemplarzy. 27 lipca 2020 r. z lotniska Bordeaux-Mérignac odleciała pierwsza grupa pięciu Rafale przeznaczonych dla Bh¯arat¯ya V¯ayu Sen¯a. Mimo panującej na świecie pandemii COVID-19, firma Dassault Aviation realizuje wcześniej zawarte kontrakty i nie ustaje – wspierana przez rząd Piątej Republiki – w staraniach o zdobycie kolejnych zagranicznych odbiorców na samoloty Rafale. Nieco nieoczekiwanie, w połowie 2020 r., w ich kręgu pojawiła się Grecja. I jak się wkrótce miało okazać, to właśnie ona stanie się wkrótce czwartym eksportowym użytkownikiem francuskiej maszyny, a dzięki jej zamówieniu liczba sprzedanych za granicę Rafale przekroczyła 100.

We wrześniu 2020 r. władze Grecji oficjalnie ogłosiły zamiar zakupu 18 myśliwców Rafale, w tym 12 używanych egzemplarzy – w celu przyspieszenia dostawy, a zarazem redukcji kosztów. Oznaczało to, że po zakończeniu negocjacji ze stroną francuską i podpisaniu umowy samoloty te zostaną przejęte z jednostek Armée de l’air et de l’espace (AAE). Chociaż w tym czasie w operacyjnej służbie były tylko 102 maszyny tego typu, władze Republiki Francuskiej nie mogły pozostać obojętne na propozycję państwa, które jako pierwszy europejski kraj poza Francją, na dodatek członek NATO i Unii Europejskiej, zamierza wprowadzić ten typ samolotu do uzbrojenia swojego lotnictwa. Mimo to propozycja Grecji wywołała szereg komentarzy we Francji, zarówno ze strony Ministerstwa Sił Zbrojnych (Ministère des Armées), jak również kręgów wojskowych.

Modele samolotów Rafale w barwach greckich i francuskich.

Grecja – pierwszy europejski nabywca Rafale

Grecki wybór został przyjęty z zadowoleniem we Francji m.in. przez przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych i Obrony oraz Sił Zbrojnych (Commission des Affaires étrangères, de la Défense et des Forces armées) Senatu Christiana Cambona, który oświadczył, że: Postawa Grecji jest wzorowa w kwestii planów europejskiej strategicznej autonomii. W opinii francuskich polityków kontrakt ten będzie kamieniem milowym w stopniowej budowie wspólnej obrony Europy. Nie jest dziś częste, że państwo członkowskie Unii Europejskiej, wcześniej eksploatujące maszyny powstałe w Dassault Aviation, wyposaża swoje siły powietrzne w kolejną konstrukcję tej firmy, co otwiera bezprecedensowe perspektywy w sferze interoperacyjności i efektywności operacyjnej w przypadku współpracy z francuskim lotnictwem.

I nie przyćmi tego fakt, że realizacja greckiego zamówienia wpłynie negatywnie na pewien czas na zdolności bojowe francuskiego lotnictwa wojskowego, zarówno podczas działań na terenie kraju (dyżury bojowe – permanence opérationnelle), jak również w misjach poza granicami Hexagonu – misjach OPEX (Opérations Exterieurs). Minister sił zbrojnych Florence Parly oświadczyła w związku z tym, że dla zrekompensowania greckiego kontraktu zgłosi do końca 2020 r. zapotrzebowanie na zamówienie 12 nowych Rafale dla Francji. Problem w tym, że taki zakup, o wartości prawie 1 mld EUR, nie był uwzględniony w planie LPM 2019–2025 (Loi de programmation), co musi spowodować jego rewizję w 2021 r. Kolejnym problemem Ministerstwa Sił Zbrojnych jest przekazanie kwoty uzyskanej ze sprzedaży Grecji używanych Rafale – szacowanej na ok. 400 mln EUR – do budżetu państwa, a nie bezpośrednio do Ministerstwa Sił Zbrojnych. W związku z tym wymagać to będzie dodatkowych uzgodnień z Ministerstwem Gospodarki, Finansów i Odnowy Gospodarczej (Ministère de l’Économie, des Finances et de la Relance). Istnieje też inne rozwiązanie – Komisja Spraw Zagranicznych i Obrony Senatu zaproponowała zwrocenie tych środków do budżetu Ministerstwa Sił Zbrojnych poprzez utworzenie specjalnego konta alokacyjnego (compte d’affectation spéciale – CAS). Jednocześnie minister Parly zadeklarowała, że gwarantuje, iż pieniądze ze sprzedaży francuskich Rafale wpłyną na konto jej resortu. Według Bastiena Lachauda, deputowanego i członka Komisji Obrony Narodowej i Sił Zbrojnych Zgromadzenia Narodowego (Commission de la Défense nationale et des Forces armées) wpływy ze sprzedaży 12 używanych maszyn będą stanowiły ok. 40% kwoty, którą należy wydatkować na zakup 12 nowych Rafale dla AAE. Przy obecnej cenie jednostkowej nowego egzemplarza wynoszącej 80 mln EUR, skarb państwa będzie musiał dołożyć do transakcji ok. 500 milionów EUR. W tej sprawie, istotnej dla francuskiej polityki obronnej, wypowiedział się szef Sztabu Generalnego CEMA (Chef d’État Major des armées) gen. armii François Lecointre. Według niego nie można lekceważyć faktu, że: Będziemy czasowo pozbawieni zasobów lotniczych, które są zaangażowane w operacje poza granicami kraju, jak i w ramach obrony powietrznej. Mimo to stwierdził, że prognozowany kontrakt z Grecją będzie wielkim sukcesem francuskiego przemysłu zbrojeniowego i dla przyszłych kontraktów. Problemem mógłby dopiero stać się następny – na razie ewentualny – kontrakt na sprzedaż Chorwacji kolejnych używanych Rafale. Ponadto CEMA uznał, że w tej sytuacji firma Dassault Aviation powinna rozważyć zwiększenie swoich zdolności produkcyjnych i podjąć ryzyko otwarcia dodatkowej linii montażowej. Warto zwrócić uwagę, że sprzedaż Grecji 12 używanych samolotów uszczupli liczebność Rafale w AAE o ok. 11%.

Według greckich mediów, w trakcie rozmowy telefonicznej pomiędzy Florence Parly a jej greckim odpowiednikiem Nikolaosem Panajotopulosem, która odbyła się 8 grudnia 2020 r., wyrażono przez obie strony wolę podpisania umowy jeszcze przed końcem ubiegłego roku. Wskazany termin był istotny, gdyż grecki parlament miał głosować w tej sprawie 17 grudnia. Wstępnie zakładano, że podpisanie kontraktu będzie miało miejsce w czasie wizyty Florence Parly w Atenach, planowanej na 19–20 grudnia. Jednak termin ten został ostatecznie przesunięty na styczeń 2021 r., po przeniesieniu na 13 stycznia sesji greckiego parlamentu. Właśnie w tym dniu parlament zatwierdził przyjęcie kontraktu z Francją.