Dramatyczny koniec zasluzonego weterana

Rankiem 18 lutego 1944 r. Niemcy odnieśli ostatni większy sukces na Morzu Śródziemnym w walkach z Royal Navy, gdy w odległości 35 Mm od Neapolu okręt podwodny U 410 skutecznym atakiem torpedowym zatopił HMS Penelope. Była to dla Royal Navy niepowetowana strata, ponieważ zatopiony krążownik był jednostką zasłużoną, która zyskała wcześniej sławę dzięki udziałowi w licznych kampaniach, przeważnie na akwenie Morza Śródziemnego. Załoga Penelope odnosiła poprzednio w ryzykownych operacjach i bojach z wrogiem liczne sukcesy. Brytyjski okręt dobrze znali także polscy marynarze, bo niektóre niszczyciele i okręty podwodne PMW brały udział wraz z nim w niektórych akcjach bojowych lub w bezpośredniej obronie Malty.

Narodziny okrętu

Historia tego zasłużonego brytyjskiego okrętu rozpoczęła się w stoczni Harland & Wolff w Belfaście (Irlandia Płn.), gdy położono stępkę pod jego budowę 30 maja 1934 r. Kadłub Penelope zwodowano 15 października 1935 r., wszedł on do służby 13 listopada 1936 r. Działając w zespołach floty Royal Navy nosiła numer taktyczny 97.
Krążownik lekki HMS Penelope był trzecim budowanym okrętem typu Arethusa. Planowano nieco większą liczbę tych jednostek (co najmniej 5), ale zrezygnowano z tego na rzecz silniejszych i większych krążowników typu Southampton, powstających później jako „odpowiedź” Brytyjczyków na zbudowane w Japonii silnie uzbrojone (w 15 armat nieco ponad sześciocalowych) krążowniki typu Mogami. W rezultacie powstały tylko 4 mniejsze, ale zdecydowanie udane brytyjskie krążowniki (o nazwach Arethusa, Galatea, Penelope i Aurora).
Budowane od 1932 r. krążowniki lekkie typu Arethusa (znacznie mniejsze od już powstałych wówczas krążowników lekkich typu Leander o wyporności około 7000 t z silnym uzbrojeniem w postaci 8 armat kal. 152 mm), zamierzano w przyszłości wykorzystać do kilku istotnych zadań. Miały one zastąpić już przestarzałe krążowniki lekkie typu C i D z okresu I wojny światowej. Tamte miały wyporność 4000-5000 t. Były budowane niegdyś jako „niszczyciele niszczycieli”, choć realizację tego zadania mocno utrudniała im niewystarczająca prędkość, dużo mniejsza niż 30  w. Teraz nowe krążowniki typu Arethusa – szybsze od swoich poprzedników i znacznie zwrotniejsze od większych krążowników Royal Navy, w akcjach dużych zespołów floty miały zwalczać wrogie niszczyciele, a jednocześnie przewodzić własnym zespołom niszczycieli podczas starć bitewnych. Nadawały się też lepiej do działań rozpoznawczych jako krążowniki znacznie mniejsze, a przez to trudniejsze do wykrycia przez okręty przeciwnika.
Nowe jednostki mogły być również przydatne w inny sposób. Brytyjczycy spodziewali się, że jeśli w przyszłości dojdzie do wojny z III Rzeszą, to Niemcy ponownie zastosują w walce na oceanach zamaskowane krążowniki pomocnicze. Okręty typu Arethusa uważano za jednostki, które będą wyjątkowo nadawać się do zwalczania wrogich krążowników pomocniczych, łamaczy blokady i statków zaopatrzeniowych. Wprawdzie główne uzbrojenie tych brytyjskich jednostek w postaci 6 armat kal. 152 mm wydawało się niewiele silniejsze niż niemieckich krążowników pomocniczych (też zazwyczaj uzbrajano je w podobną liczbę armat sześciocalowych), ale najcięższe działa na zamaskowanych statkach zazwyczaj tak rozmieszczano, że tylko 4 armaty mogły strzelać na jedną burtę, a to mogło dać przewagę Brytyjczykom w ewentualnym starciu z nimi. Ale dowódcy brytyjskich krążowników musieli pamiętać o tym, by taką walkę rozstrzygnąć na maksymalnie duży dystans i najlepiej z pomocą własnego wodnosamolotu, korygującego ogień z powietrza. Działania brytyjskich krążowników na Atlantyku w tym charakterze mogły je także narazić na ataki okrętów podwodnych, choć i podczas planowanych działań na Morzu Śródziemnym, gdzie najczęściej zamierzano wykorzystywać te okręty w akcjach bojowych zespołów Royal Navy, takie niebezpieczeństwo zawsze istniało.
Wyporność standardowa krążownika Penelope wynosiła 5270 t, pełna 6715 t, wymiary 154,33 x 15,56 x 5,1 m. Dzięki spawaniu zastosowanemu podczas budowy na 20% poszycia kadłuba, na grodziach i znaczącej części pokładu, krążowniki typu Arethusa miały po zbudowaniu wyporność o 150-200 t mniejszą niż zakładały projekty. Wykorzystano to, aby wzmocnić obronę przeciwlotniczą okrętów i zamieniono planowane pierwotnie cztery pojedyncze działa plot. kal. 102 mm na podwójne. Miało to mieć duże znaczenie podczas późniejszych akcji okrętów tego typu na Morzu Śródziemnym w trakcie wojny, bo w najtrudniejszym okresie wojny (zwłaszcza w latach 1941-1942) toczono tam zaciekłe boje z silnym lotnictwem niemieckim i włoskim. Mniejsze wymiary jednostek typu Arethusa spowodowały, że otrzymały tylko jeden wodnosamolot, a zainstalowana katapulta miała długość 14 m i była krótsza o dwa metry od tych na większych Leanderach. W porównaniu z nimi Penelope (i pozostałe trzy bliźniaki) miały też tylko jedną wieżę z dwiema armatami kal. 152 mm na rufie, podczas gdy ich „więksi bracia”– dwie. Z daleka (i pod ostrym kątem od dziobu) dwukominowa sylwetka krążownika przypominała jednostki typu Leander/Perth, choć kadłub Penelope był krótszy o prawie 15  m w porównaniu z nimi.
Uzbrojenie główne krążownika składało się z 6 armat kal. 152 mm Mk XXIII (w trzech wieżach dwudziałowych Mk XXI). Donośność maksymalna pocisków z tych armat wynosiła 23 300 m, kąt podniesienia luf 60°, masa pocisku 50,8 kg, zapas amunicji – 200 pocisków na działo. W ciągu minuty okręt mógł oddać 6-8 salw z tych armat.
Oprócz tego jednostkę wyposażono w 8 uniwersalnych armat plot kal. 102 mm Mk XVI (na 4 stanowiskach Mk XIX). Pierwotnie uzbrojenie przeciwlotnicze uzupełniało 8 wkm-ów plot. kal. 12,7 mm Vickers (2xIV). Krążownik miał je do 1941 r., gdy zastąpiono je nowocześniejszymi działkami plot. Oerlikon kal. 20 mm, o czym będzie jeszcze mowa.
Okręt miał dwa osobne stanowiska kierowania ogniem; dla artylerii głównej i przeciwlotniczej.
Jednostkę wyposażono w 6 wyrzutni torped kal. 533 mm PR Mk  IV dla torped Mk  IX (2xIII).
Jedyną maszyną rozpoznawczą w jaką wyposażono Penelope, był wodnosamolot Fairey Seafox (na wspomnianej wyżej 14-metrowej katapulcie). Z wodnosamolotu zrezygnowano później w 1940 r.
na rzecz wzmocnienia uzbrojenia plot. okrętu.