W poszukiwaniu nastepcy niemieckich Tornado

Samoloty wielozadaniowe Panavia Tornado zaczęto opracowywać ponad pół wieku temu, a w służbie znajdują się od niemal 40 lat. Były jednym z pierwszych i nielicznych udanych efektów wielonarodowej współpracy europejskich przemysłów obronnych i przez lata stanowiły najważniejszy typ samolotu bojowego w siłach powietrznych Wielkiej Brytanii, Republiki Federalnej Niemiec i Włoch. Dziś, kiedy nieubłaganie zbliża się koniec ich służby, pilnie poszukiwani są ich następcy. O ile w Royal Air Force i Aeronautica Militare ich zadania przejmą Eurofightery i Lightningi II, to w przypadku Luftwaffe takie decyzje jeszcze nie zapadły. Spór dotyczy m.in. tego, czy możliwy jest zakup w tym charakterze konstrukcji zza oceanu.

Projekt określany jako Multi Role Aircraft (MRA), a później Multi Role Combat Aircraft (MRCA), który zaowocował powstaniem samolotu Panavia Tornado, rozpoczął się w 1968 r., partnerami w nim były wówczas następujące państwa: Niemcy, Holandia, Belgia, Włochy i Kanada, a jego celem miało być doprowadzenie do opracowania następcy starzejących się i niezbyt udanych myśliwców Lockheed F-104 Starfighter, wykorzystywanych w siłach powietrznych wszystkich tych krajów. Zakładano wówczas wyprodukowanie około 1500 MRA/MRCA (sami Niemcy deklarowali początkowo chęć zakupu aż 600 egzemplarzy, dopiero w 1972 r. zredukowali potrzeby do 324), co miało gwarantować stosunkowo niską cenę za egzemplarz dzięki uzyskanemu efektowi skali. Jeszcze pod koniec 1968 r. do projektu dołączyła Wielka Brytania, w której nie używano Starfighterów, a zrezygnowały z udziału w nim Belgia i Kanada. Maszyna miała być bardzo uniwersalna i odpowiadać wymaganiom – często bardzo różniących się – wszystkich partnerów. Ostatecznie jednak potrzeby poszczególnych członków programu okazały się tak różne, że porozumienie osiągnęły tylko trzy duże państwa europejskie. W marcu 1969 r. cztery kraje (w tym jeszcze Holandia) zdecydowały o stworzeniu międzynarodowego konsorcjum Panavia Aircraft GmbH i formalnie rozpoczęły się prace projektowe. We wrześniu 1971 r. ostatecznie określono, że samolot będzie dwumiejscowy, dwusilnikowy i będzie miał układ górnopłata ze zmienną geometrią skrzydeł. Zadecydowano, że musi być zdolny do penetracji obrony powietrznej przeciwnika i dokonywania precyzyjnych uderzeń (także jądrowych) na małych wysokościach, co uważano wówczas za idealną formę walki z wojskami lądowymi Układu Warszawskiego. O znaczeniu projektu świadczy ówczesne przekonanie, że Tornado będzie wykonywało w lotnictwach swoich użytkowników – wszystkie loty nad linią frontu.
Podział prac w programie był głównie wynikiem wpływów politycznych poszczególnych państw w niego zaangażowanych. Firma MBB z RFN miała wyprodukować centralną część kadłuba (42,5% płatowca), brytyjskie BAC jego przednią i tylną część (też 42,5%), a włoska Aeritalia skrzydła (15%). Niewiele lepiej Włosi zostali potraktowani przy opracowaniu i produkcji silników RB199, które miano specjalnie opracować z myślą o tej maszynie. W ramach specjalnie stworzonej firmy Turbo-Union mieli produkować 20% ich elementów (FIAT), podczas gdy niemieckie MTU i brytyjski Rolls-Royce po 40%.
Dostawy seryjnych Tornado do uczestników programu rozpoczęły się w 1979 r. (RFN – zakupionych 324 IDS i 35 ECR oraz Wielka Brytania – 228 GR1, 16 GR1A i 165 F2/F3) oraz w 1981 r. (Włochy – 100 IDS) i trwały przez kolejną dekadę. Łącznie z prototypami wyprodukowano 992 egzemplarze w wariantach: uderzeniowym (IDS – Interdictor Strike), obrony powietrznej (ADV – Air Defence Variant) i rozpoznawczej/walki radioelektronicznej (ECR – Electronic Combat/Reconnaissance). Liczbę tę udało się uzyskać m.in. dzięki znalezieniu w połowie lat 80. jedynego klienta eksportowego w postaci Arabii Saudyjskiej (48 IDS i 24 ADV na mocy kontraktu z 1985 r., dostawy od 1986 do 1989 r., w 1993 r. nowy kontrakt na kolejnych 48 IDS).
Niemcy stały się drugim pod względem liczby, po Wielkiej Brytanii, użytkownikiem Tornado. Zostały one zakupione dla Luftwaffe i lotnictwa morskiego – Marineflieger. Niemcy nie byli zainteresowani wersją przechwytującą (ADV) i w tej roli wykorzystywali w latach 1973–2013 amerykańskie MDD F-4F Phantom II, zastąpione później przez samoloty Eurofighter Typhoon. RFN skupiła się przede wszystkim na zakupie Tornado w wariancie uderzeniowym IDS, z których 212 wyprodukowano dla Luftwaffe, a 112 dla Marineflieger. Oprócz tego dla Luftwafe zakupionych zostało 35 Tornado ECR. W siłach powietrznych Tornado weszły do uzbrojenia pięciu skrzydeł myśliwsko-bombowych, w tym jednego szkolnego i czterech bojowych, do tego doszły dwa skrzydła lotnictwa marynarki wojennej. Niemieckie samoloty miały zdolność do przenoszenia taktycznych bomb jądrowych – amerykańskich B61 (miały one zostać wydane przez Amerykanów w razie wybuchu konfliktu i były składowane na terenie Niemiec), co dodatkowo poszerzyło zakres ich zadań.
Koniec zimnej wojny był równoznaczny z redukcjami, najpierw jeśli chodzi o jednostki, a potem samą liczbę maszyn. W 1994 r. rozwiązano jedno ze skrzydeł Tornado Marineflieger (część jego samolotów zasiliła drugą jednostkę, reszta zastąpiła rozpoznawcze RF-4E Phantom II w Luftwaffe). W 2005 r. rozwiązano także drugie skrzydło lotnictwa morskiego, przekazując jego zadania całkowicie do sił powietrznych. Ich stan posiadania także się jednak kurczył. W 2003 r. zadecydowano o wycofaniu ze służby 90 samolotów, co doprowadziło do zmniejszenia liczby skrzydeł Tornado do czterech do 2005 r. Wtedy też ogłoszono plan dalszego zmniejszenia liczby wszystkich bojowych samolotów Luftwaffe z 426 do 265 – do 2015 r. Do tego czasu w służbie miało pozostać już tylko 85 Tornado, które ostatecznie miały zostać wycofane z linii w 2025 r.