Rafale B359 – pierwsza maszyna standardu 4.1 przekazana Armée de l’air et de l’espace.
8listopada 2018 r. Joël Barre, kierujący w tym czasie Generalną Dyrekcją ds. Uzbrojenia (Direction générale de l’Armement, DGA), poinformował, że 31 października oficjalnie zakończono badania kwalifikacyjne Rafale standardu
F3-R. Po pierwszym locie 10 grudnia 2018 r. w jednostce liniowej – BA 118 w Mont-de-Marsan w Akwitanii – rozpoczęły się próby operacyjne nowej maszyny. Wkrótce rozpoczęto modernizację samolotów starszych standardów i równocześnie zainicjowano produkcję nowych maszyn w tym wariancie.
Podobnie jak w początkowym okresie wprowadzania do służby samolotów Rafale, także i tym razem lotnictwo morskie jako pierwsze otrzymało najnowocześniejsze – Rafale M F3-R.
Według oficjalnych informacji DGA z ubiegłego roku, od lutego 2022 r. wszystkie samoloty tego typu będące na stanie francuskiego lotnictwa są już w standardzie F3-R. W jego eksportowej odmianie zostały również dostarczone lub zmodernizowane maszyny dla: Egiptu, Kataru, Indii i Grecji.
Charakterystyczną cechą F3-R jest m.in. dostosowanie do przenoszenia: zasobników celowniczo-nawigacyjnych nowej generacji Thales TALIOS (TArgeting Long-range Identification Optronic System), zasobników rozpoznawczych Thales AREOS (Airborne Recce Observation System), pocisków kierowanych „powietrze-powietrze” dalekiego zasięgu MBDA Meteor, bomb kierowanych laserowo GBU-16 Paveway II o wagomiarze 454 kg, wreszcie zasobników do tankowania w locie Safran NARANG (NAcelle de RAvitaillement Nouvelle Génération). Dodatkowo zastosowano system identyfikacji bojowej najnowszego NATO-wskiego standardu Mark XIIA, ulepszony radar Thales RBE2 i zmodernizowany system samoobrony Thales SPECTRA (Self-Protection Equipment to Counter Threats for Rafale Aircraft).
Wprowadzone zostały zmiany w oprogramowaniu niektórych systemów, m.in. systemu wymiany danych standardu Link 16 i bezwładnościowego systemu nawigacji firmy Safran. Odbiornik systemu nawigacji satelitarnej GPS otrzymał moduł SAASM (Selective Availability Anti-Spoofing Module), redukujący wpływ zakłóceń. Zintegrowano także z wyposażeniem pilotażowym system automatycznego przeciwdziałania kolizji z ziemią AGCAS (Automatic Ground Collision Avoidance System).
Wprowadzenie pod koniec 2018 r. F3-R do użycia oznaczało ważny krok na dalszej drodze rozwoju samolotu. W lipcu 2018 r., kiedy badania kwalifikacyjne F3-R jeszcze trwały, został ogłoszony nowy program zakupów Sił Zbrojnych Republiki Francuskiej LPM (Loi de programmation militaire) na okres 2019–2025. W obszarze lotnictwa pojawił się w nim zapis dotyczący opracowania i wdrożenia do służby Rafale kolejnego standardu – F4. Założono, że proces ten będzie odbywał się dwuetapowo, a pierwsze samoloty miały wejść do służby w 2025 r.
Maszyna biorąca udział w procesie rozwoju standardu F4.1 w czasie prób kwalifikacyjnych w Istres, uzbrojona w: dwie bomby kierowane AASM 1000 GS na zewnętrznych belkach podskrzydłowych, dwa pociski kierowane „powietrze-powietrze” MICA-IR na belkach na końcach skrzydeł, dwa pociski kierowane „powietrze-powietrze” MICA-EM na tylnych węzłach podkadłubowych. Samolot ma podwieszone trzy zbiorniki dodatkowe RPL 741 po 2000 l.
W związku z realizacją kontraktów eksportowych i koniecznością przekazania części maszyn zagranicznym użytkownikom, obecna sytuacja sprzętowa francuskiego lotnictwa jest daleka od przyjętych wcześniej planów. W latach 1998–2018 zrealizowane zostały założone dostawy samolotów w kolejnych standardach na potrzeby Armée de l’air et de l’espace (Rafale B/C), Aéronavale (Rafale M) i Forces aériennes stratégiques (Rafale B), w tym czasie dostarczono ogółem 152 egzemplarze wszystkich wersji. Rok 2018 zapoczątkował przerwę w dostawach dla własnych sił zbrojnych.
Powodem było zarezerwowanie zdolności produkcyjnych na rzecz lawinowo przyrastających zamówień eksportu, ale także przeznaczenie części środków przez paryski resort sił zbrojnych na inne programy. O ile kontrakty podpisane z rządami: Egiptu (sześć pierwszych maszyn wersji DM zostało pierwotnie zamówionych przez Francję, ale ich dostosowanie do potrzeb nowego odbiorcy zaczęto już na linii montażowej), Kataru i Indii przewidywały dostawy nowych maszyn, to w przypadku innych krajów przedmiotem sprzedaży były samoloty pochodzące ze stanu sił powietrznych. I tak w przypadku pierwszego kontraktu z sierpnia 2020 r. Grecja miała otrzymać 12 używanych egzemplarzy, a tylko sześć nowych. Kolejny kontrakt podpisany z Chorwacją w listopadzie 2021 r. przewiduje dostawę kolejnych 12 użytkowanych wcześniej przez francuskie lotnictwo maszyn.
Wraz z zamrożeniem zamówień dla francuskiego lotnictwa wpłynęło to znacząco na gotowość do realizacji zadań, przede wszystkim w ramach operacji poza granicami Heksagonu. Wznowienie produkcji i dostaw nowych maszyn na francuskie potrzeby nastąpiło dopiero w grudniu 2022 r. Ostatnie nowe Rafale zostały dostarczone w standardzie F3-R. Po ostatecznej kwalifikacji standardu F4.1, kolejne będą już reprezentować tę odmianę. Zaplanowano dostawę 42 nowych maszyn, w tym 12 (10 w wersji C i dwa w B) w celu zastąpienia samolotów mających trafić do Chorwacji, co było przedmiotem dodatkowego zamówienia francuskiego resortu sił zbrojnych. W związku z dalszym rozwojem konstrukcji DGA uruchamia programy studyjne tzw. wyższego szczebla (PEA, Plans d’étude amont).
Pod koniec 2019 r. rozpoczęto realizację dwóch, każdy związany ze zwiększeniem możliwości stacji radiolokacyjnej – CARAA (Capacités accrues pour le radar RBE2 à antenne active) i PEA MELBAA (Modes et exploitation large bande pour l’antenne active). Dotyczyły one m.in. zastosowania azotku galu (GaN) w tranzystorach mikrofalowych modułów nadawczo-odbiorczych i sterowania pracą aktywnej anteny (AESA). Kolejnym projektem, tym razem naukowo-technologicznym (PST, Projet scientifique et technologique) jest TARAMMAA (Technologies et architecture radar MLU multivoie à antenne active). Ma on na celu przetestowanie nowych modułów nadawczo-odbiorczych w technologii GaN oraz nowej architektury oprogramowania i wyposażenia perspektywicznych radarów. Kolejny projekt PST – Guerre éléctronique Aéro 2025 – dotyczy modernizacji systemów walki elektronicznej maszyn standardów F4 i F5.
Prace związane z F4 rozpoczęto jeszcze w 2014 r., kiedy przedstawiciele głównych firm zaangażowanych w produkcję Rafale (Dassault Aviation, Thales, MBDA, Safran), użytkowników oraz DGA zainicjowali wstępne prace mające na celu określenie wymagań nowego wariantu. Przyjęto, że zmiany będą związane z awioniką, uzbrojeniem, systemami łączności i walki elektronicznej oraz wsparciem technicznym, a nie płatowcem i napędem. Miały one zapewnić wzrost prawdopodobieństwa wykrycia i zniszczenia celu, a także zdolność do wymiany informacji pomiędzy uczestnikami działań sieciocentrycznych.
F4 miał zapewnić utrzymanie supremacji francuskiego lotnictwa w obronie przestrzeni powietrznej Heksagonu, jak również w konfliktach o charakterze asymetrycznym, ale przy założeniu dysponowania przez przeciwnika silną obroną przeciwlotniczą przynajmniej w początkowej fazie działań. Kolejnym, niezmiernie ważnym aspektem potrzeby wyposażenia francuskiego lotnictwa w zmodernizowane Rafale są działania poza granicami Francji w ramach operacji OPEX (OPération EXtérieur).
Program Rafale F4 został podzielony na dwa etapy, tj. budowę dwóch odmian: przejściowej F4.1 i finalnej F4.2. Według informacji udzielonych pod koniec 2022 r. przez Guilhema Reboula, dyrektora programu Rafale w DGA, opóźnienia projektu pomimo epidemii COVID-19 są nieznaczne i nie zaważą znacząco na wcześniej ustalonych terminach. Według przekazanych przez niego informacji próby na ziemi i pierwsze w powietrzu były wówczas niemal ukończone przez specjalistów Dassault Aviation i Centrum Prób w Locie DGA (EV, Essais en vol).
Tak jak w przypadku każdej nowej konstrukcji, kolejnymi etapami są testy w ośrodkach doświadczalnych podległych DGA – lotnictwa wojskowego (CEAM, Centre d’expertise aérienne militaire) i lotnictwa morskiego (CEPA, Centre d’expérimentations pratiques et de réception de l’Aéronautique navale). Według zapewnień DGA kwalifikacja nowego standardu ma nastąpić w pierwszych miesiącach 2023 r.
Planowana jest sukcesywna modernizacja wszystkich obecnie eksploatowanych egzemplarzy najpierw do standardu F4.1, a w następnej kolejności do F4.2. W przeciwieństwie do starszych konstrukcji, które były użytkowane jednocześnie w kilku wersjach i wariantach, ma to zapewnić ujednolicenie awioniki i zestawu przenoszonego uzbrojenia, a także obsługę techniczną. Jedynym wyjątkiem pozostawała pierwotnie sprawa wyposażenia maszyny w nowy system radiolokacyjny. Ze względów finansowych przyjęto, że samoloty mogą zostać wyposażone alternatywnie w stacje radiolokacyjne różnych wersji, w zależności od tego z jaką opuściły zakład produkcyjny – starszą z anteną PESA (Passive Electronically Scanned Array) bądź obecnie montowaną, z anteną AESA (Active Electronically Scanned Array), a zmiany miały dotyczyć głównie oprogramowania.
Ostatecznie dokonano jednak zmiany przyjętych początkowo założeń i poinformowano, że do producenta skierowano nowe zamówienie, mające na celu ujednolicenie także wyposażenia radiolokacyjnego wszystkich egzemplarzy. W związku z tym wszystkie samoloty standardu F4 będą miały radary wersji RBE2-AA (Antenne active), określanej też jako RBE2-AESA, z aktywną anteną z 838 modułami nadawczo-odbiorczymi wykonanymi w technologii azotku galu (GaN). Jest to motywowane tym, że wymiana niezbędnych zespołów i oprogramowania stacji, oczywiście pod warunkiem wcześniejszego przygotowania się do tego procesu, zajmuje jedynie ok. dwóch godzin. Kosztów modernizacji stacji do nowego standardu nie ujawniono.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
