Bojowy wóz rozpoznawczy BRM-3K Rys’. Fot. Witalij Kuzmin.

Rozpoznanie determinuje skuteczność prowadzenia działań bojowych na każdym szczeblu, etapie i scenariuszu walki. Bez wiedzy o położeniu celów, ich charakterze i środkach maskowania nawet najskuteczniejsza broń nie przydaje się na nic (poza jądrową). Paradoksalnie – im nowocześniejsza i bardziej precyzyjna jest broń, tym dokładniejsze muszą być informacje na temat celów.

Nieliczne państwa dysponują rozpoznaniem satelitarnym, ale albo jest ono niezbyt dokładne (satelity na wysokich orbitach), albo nie zapewnia ciągłości obserwacji danego obszaru. Ostatnio bardzo modne jest rozpoznanie prowadzone za pomocą bezzałogowych systemów powietrznych, ale prędzej czy później pojawią się skuteczne sposoby ich zwalczania, przywracające, jak już wielokrotnie w przeszłości bywało, równowagę między „tarczą i mieczem”. Nie oznacza to, że bezzałogowce rozpoznawcze przestaną być używane, ale na pewno bardziej efektywne będzie pozostawienie w eksploatacji obok nich bardziej konwencjonalnych i sprawdzonych środków. O ile użycie w tym celu klasycznych samolotów rozpoznawczych jest i będzie coraz bardziej ryzykowne, o tyle lądowe pojazdy rozpoznawcze mają spore szanse przetrwania na współczesnym polu walki.

W Związku Radzieckim, oprócz uniwersalnych i dość ubogo wyposażonych pojazdów rozpoznawczych, konstruowano sprzęt wysoce specjalistyczny i, jak na owe czasy, dość zaawansowany. Najpierw w 1954 r. na bazie gąsienicowego, lekko opancerzonego ciągnika artyleryjskiego AT-P opracowano APNP-1 Rys’ (Obiekt 563) oraz APNP-2 Jarus (Obiekt 565) – artyleryjskie ruchome punkty obserwacyjne, produkowane seryjnie (odpowiednio) w latach 1957–1958 i 1958–1961. W latach 70. na bazie bojowego wozu piechoty BMP-1 powstał bojowy wóz rozpoznawczy (ogólnowojskowy) BRM-1K Korszun (Obiekt 676) i pojazd rozpoznania artylerii 1Ż3 PRP-3 Wał (Obiekt 767), obydwa produkowane seryjnie. Na bazie transportera desantu BTR-D zbudowano wóz rozpoznania i kierowania ogniem artylerii 1W119 Reostat, m.in. do współpracy ze 120 mm moździerzami samobieżnymi 2S9 Nona. Podobne wozy – 1W18 Klien – budowano na bazie kołowych transporterów BTR-60PB. Jeszcze bardziej wyspecjalizowane były pojazdy rozpoznawcze na bazie gąsienicowych transporterów MT-LB, np. służące do wykrywania i oceny mocy wybuchów jądrowych K-611/K-612, taktyczne stacje radiolokacyjne SNAR-10 Lieopard czy pojazdy rozpoznania skażeń RChM Kaszalot dla wojsk inżynieryjnych.

Wóz rozpoznania artylerii wojsk powietrznodesantowych 1W119 Reostat.

Zbudowano też wyspecjalizowany pojazd rozpoznania inżynieryjnego IRM Żuk. Kilka pojazdów, które należy zaliczyć do rozpoznawczych, skonstruowano także na bazie gąsienicowego transportera MT-LBu, były to m.in. artyleryjskie systemy rozpoznania radiolokacyjnego ARK-1 1RŁ239 Rys’ (przyjęty na uzbrojenie w 1977 r.), 1Ł219 Zoopark-1 (przełom lat 80. i 90.), wozy rozpoznania i walki radioelektronicznej systemu R-330 Mandat (lata 80.) oraz wozy rozpoznawcze systemów dowodzenia 1W12 Maszyna i ASUW Maniewr. Większość z tych konstrukcji pozostaje w linii do dziś, większość była wielokrotnie modernizowana.

Wiadomo jednak, że wraz z wymianą pokoleń podstawowych rodzin pojazdów opancerzonych zasadna jest budowa nowych pojazdów pochodnych, także rozpoznawczych. Dla Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej taką bazą są bojowe wozy piechoty BMP-3 i bojowe wozy desantu BMD-4M czy opancerzone pojazdy kołowe rodziny KAMAZ Tajfun. W przypadku pojazdów gąsienicowych za kilka–kilkanaście lat uzasadnione będzie wykorzystanie nowych wozów z rodziny bwp Kurganiec i, w mniejszym zakresie – Armata. W przypadku Kurgańca projekty specjalnych wersji rozpoznawczych ujawniono jeszcze przed powstaniem prototypów w konfiguracji podstawowej (bwp i transportera), ale wszystko wskazuje na to, że ich budowa, a tym bardziej produkcja seryjna będzie znacząco odsunięta w czasie.

❚ Pojazdy na bazie BMP-3

Historia wozów rozpoznawczych na bazie BMP-3 zaczęła się jeszcze za czasów ZSRR i przybrała nieoczekiwany obrót. Otóż szybko uznano, że dla spełnienia specyficznych wymagań kadłub Obiektu 688, czyli BMP-3, wykonany ze stopów aluminium, jest nieoptymalny  i skonstruowano… nowy pojazd, niemal identyczny zewnętrznie z BMP-3, ale ze stalowym kadłubem! Powstał w ten sposób Obiekt 501, który do dziś jest niemal niezauważany, nawet przez wielu rosyjskich „fachowców”. Nie zauważono na przykład, że demonstrowany w tym roku na forum Armija-2022 (szerzej WiT 9/2022) bojowy wóz piechoty z „lądową”, a nie przeciwlotniczą wersją wieży Derywacija z długolufą 57 mm armatą wykorzystuje nie nośnik BMP-3, a właśnie stalowy Obiekt 501.