Prototypowy Paolo Thaon di Revel tuż przed wodowaniem. Dziobnica z wysuniętą częścią wave piercing jest cechą rozpoznawczą tej jednostki. Po raz pierwszy zastosowano ją na okręcie. Jej konstrukcję sprawdzono na cywilnym promie.

15 czerwca, w stoczni Fincantieri w Muggiano koło La Spezii, zwodowano wielozadaniowy patrolowiec pełnomorski Paolo Thaon di Revel dla włoskiej Marina Militare. Prototypowa jednostka, klasyfikowana nieco pokrętnie jako Pattugliatore Polivalente d’Altura (PPA), jest w istocie nowym wcieleniem fregaty odpowiadającej zapotrzebowaniu na nawodne okręty wielozadaniowe, o wysokim stopniu modułowości i przygotowane do eksploatacji w obliczu obecnych oraz perspektywicznych wyzwań kolejnych dekad XXI wieku.

Tendencji ograniczania liczby okrętów zasadniczych klas, wynikającej z redukcji nakładów finansowych na obronność, towarzyszy silny nacisk na projektowanie platform o coraz szerszym zakresie zadań. Funkcje związane ze stałą obecnością na akwenach zainteresowania operacyjnego, odstraszania i zwalczania zagrożeń, są dziś uzupełniane o zdolności do elastycznej projekcji siły, operacji utrzymywania bezpieczeństwa morskiego i tworzenia świadomości sytuacyjnej dla instytucji państwa, jak również reagowania kryzysowego i wsparcia misji pokojowych oraz humanitarnych. Coraz ważniejsze stają się przy tym ekonomiczność i czystość zespołu napędowego – „zielona flota” przestała być domeną armatorów cywilnych.
Pierwszym zwiastunem „dziwnych” fregat było pojawienie się pary duńskich wielozadaniowych okrętów wsparcia typu Absalon, będących hybrydą fregaty z jednostką uniwersalną, wyposażoną w obszerny pokład ładunkowy. Także Niemcy będący pod presją cięć budżetowych rozwinęli ideę intensywnej eksploatacji i podwójnych załóg, tworząc swoje fregaty „ekspedycyjne” typu F125 (Baden-Württemberg). Jednostki o wyporności ponad 7000 t, krytykowane za niedozbrojenie w typowe systemy, są za to wyposażone w środki niezbędne do działań przybrzeżnych i wsparcia działań pododdziału sił specjalnych. Najnowsze hiszpańskie jednostki typu F110 (szerzej w WiT 2/2019) czy brytyjskie typu 26 (City) również otrzymają przestrzenie modułowe z możliwością ich rekonfiguracji stosownie do potrzeb.
Jednak to Włosi poszli o krok dalej i stworzyli okręty prawdziwie elastyczne w eksploatacji, które dzięki swoim cechom konstrukcyjnym muszą zastąpić znacznie większą liczbę jednostek starszej generacji i różnego przeznaczenia.

Paolo Thaon di Revel w całej okazałości na barce Atlante, którą przetransportowano go na dok pływający w celu wodowania. Widać burtową furtę z polerami do cumowania środków pływających obok niej. Na dachu hangaru nowa armata Sovraponte, za nią też premierowy system kierowania ogniem NA30S Mk 2. W pawęży są furty do zwodowania sonaru holowanego, systemu wykrywania torped, 11-metrowej łodzi szturmowej.

Programma di Rinnovamento

W ramach realizowanego programu odnowy Marina Militare – Programma di Rinnovamento – powstają cztery typy nowych jednostek różnych klas. Są to: okręt wsparcia logistycznego Unità di Supporto Logistico (A 5335 Vulcano, zwodowany 22 czerwca 2018 r.), śmigłowcowiec desantowy-dok Unità Anfibia Multi-ruolo (Trieste, zwodowany 19 maja br.), dwa szybkie okręty wielozadaniowe dla sił specjalnych Unità Navale Polifunzionale ad Alta Velocità (P 420 Angelo Cabrini, zwodowany 26 maja 2018 r. i P 421 Tullio Tedeschi, zwodowany 19 maja br.) i 10 omawianych w tym artykule patrolowców wielozadaniowych Pattugliatore Polivalente d’Altura. Ponadto trwają konsultacje techniczne dotyczące Cacciamine Oceanici Veloci, czyli szybkiego oceanicznego niszczyciela min o prędkości maksymalnej 25 w. do operacji ekspedycyjnych i Unità Supporto Subacqueo Polivalente – wielozadaniowej jednostki ratowniczej okrętów podwodnych. Realizacja drugiego projektu ma ruszyć w tym roku.
Tak ambitnych założeń nie da się sfinansować z budżetu niemal żadnego ministerstwa obrony. Dlatego Programma di Rinnovamento jest realizowany dzięki specustawie, którą przyjął włoski parlament. 27 grudnia 2013 r. zatwierdził on rozporządzenie nr 147 (tzw. Prawo Stabilności, Legge di stabilita), w którym w jednym z punktów zapisano m.in.: że w celu zapewnienia utrzymania
odpowiednich zdolności w sektorze morskim i ochrony interesów narodowych oraz konsolidacji zaawansowanego technologicznie przemysłu okrętowego w ramach wspólnej polityki europejskiej, autoryzowane są składki przez 20 lat, […] które należy wpisać do szacunków Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego.
Pierwotny budżet wyniósł 5,8 mld EUR. Kilka miesięcy później obniżono go do 5,4 mld, jednocześnie nazywając tę część ustawy Prawem Morskim (Legge navale). Wkrótce określono też jego obraz sprzętowy, definiując – wspomniane wyżej – klasy i liczby poszczególnych okrętów. W zasadzie każdy z nich ma cechy uniwersalne, ponieważ w myśl Programma di Rinnovamento włoska flota straci ponad 50 jednostek pływających w ciągu dekady, które zostaną zastąpione jedynie w pewnym zakresie przez okręty wielozdaniowe, przy czym część nie będzie miała już zmienników.
Już w 2015 r. pojawiały się namacalne efekty Legge navale. 4 maja europejska agencja OCCAR (Organisation Conjointe de Coopération en Matière d’ARmament) ogłosiła przejęcie programów budów sześciu PPA z opcją na cztery kolejne i pojedynczego Unità di Supporto Logistico. Zawarła ona przy tym w imieniu władz włoskich pierwsze kontrakty na ich realizację z Tymczasowym Konsorcjum Przedsiębiorstw (Raggruppamento Temporaneo di Impresa, RTI). RTI zawiązały w październiku 2014 r. Fincantieri i Finmeccanica – poprzez spółkę zależną Selex ES (obecnie Finmeccanica i jej przedsiębiorstwa zależne tworzą koncern Leonardo).
W dokumentacji przekazanej parlamentarnej Komisji Obrony podano informację, że całkowita cena budowy sześciu PPA i jednego LSS wyniosła 2,945 mld EUR, z czego 2,62 mld kosztować miały patrolowce. W listopadzie OCCAR zakontraktował siódmego PPA. Co istotne, od początku umowa objęła wsparcie logistyczne i serwisowe okrętów przez pierwszych 10 lat eksploatacji.

Rozmiar uniwersalny

Na początku XX w. Duńczycy podjęli odważną decyzję rezygnacji z licznych jednostek klas o charakterze zimnowojennym – ścigaczy rakietowo-torpedowych i torpedowych, stawiaczy min, a nawet korwet i okrętów podwodnych. Zamiast nich zaprojektowano, zbudowano i wprowadzono do służby wspomniane Absalony, trzy konwencjonalne fregaty typu Iver Huitfeldt oraz nowe patrolowce arktyczne (kadłuby trzech okrętów typu Knud Rasmussen wyprodukowano w Polsce, szerzej w WiT 3/2019) i szereg małych jednostek uniwersalnych. W ten sposób powstała od podstaw nowoczesna, choć nieliczna flota dwuzadaniowa – ekspedycyjna i do obrony wód strefy gospodarczej.
Włosi także bez sentymentu poświęcają jednostki poprzedniej generacji. Patrolowce PPA zastąpią większą liczbę starych okrętów: niszczyciele typu Durand de la Penne, fregaty typu Soldati, korwety typu Minerva oraz patrolowce typów Casiopea i Commandanti/Sirio. Warto przy tym zauważyć, że klasyfikacja PPA, stanowiąca wybieg polityczny dla ułatwienia uzasadnienia tego wydatku, także jest podobna do działań duńskich – Huitfeldty klasyfikowano pierwotnie jako Patruljeskibe.
PPA jest platformą o dużej zdolności adaptacji do różnych zadań, uzyskaną dzięki swoim rozmiarom i cechom konstrukcyjnym zdefiniowanym już w założeniach projektowych, umożliwiającym ich rekonfigurację oraz dobór środków w zależności od profilu misji. Będzie więc służyć: monitorowaniu i kontroli morskiej strefy ekonomicznej, nadzorowaniu szlaków żeglugowych, środowiska, czy niesieniu pomocy ofiarom klęsk i katastrof.