Monokular noktowizyjny MU-3MS zamocowany na helmie.

Uniwersalne monokulary noktowizyjne MU-3 Kos i MU-3M Koliber to jedne z najbardziej udanych indywidualnych urządzeń obserwacyjnych, powstałych w PCO S.A. na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. Świadczy o tym fakt wyprodukowania w tym okresie kilkunastu tysięcy monokularów tej rodziny, które trafiły nie tylko w ręce żołnierzy Sił Zbrojnych RP i polskich służb ochrony porządku publicznego, ale także użytkowników zagranicznych. Postęp techniki i rosnące wymagania użytkowników sprawiają, że urządzenia tej kategorii muszą być nieustannie doskonalone. Dostrzega to także firma z warszawskiego Gocławia, której ofertę wkrótce wzbogaci jeszcze bardziej zminiaturyzowany i zarazem zapewniający lepszą jakość obrazu monokular MU-3MS.

PCO S.A. wnikliwie analizując uwagi użytkowników swych wyrobów i śledząc najnowsze trendy w ergonomii i technice optycznej, zdecydowało się opracować kolejną wersję popularnego monokularu MU-3M Koliber, w pełni odpowiadającą obecnym rynkowym trendom. Powstały w ramach tego projektu nowy produkt – MU-3MS – cechuje szereg zmian konstrukcyjnych, które pozwoliły na dalszą redukcję jego rozmiarów i masy, ale najpoważniejsze zaszły w układzie optycznym urządzenia.

Od MN-1 do Kosa i Kolibra

Przemysłowe Centrum Optyki (obecnie PCO S.A.) od chwili swego powstania zajmowało się rozwojem i produkcją wojskowych urządzeń noktowizyjnych, w tym indywidualnych urządzeń obserwacyjnych, które weszły do produkcji na przełomie lat 80. i 90. Wśród tych pionierskich wyrobów były także gogle PNS-1 Dobrzyca, wyposażone we wzmacniacze obrazu gen 2 (patrz ramka), produkowane w latach 1993–1996 i 1998–2002. W celu poprawy komfortu noszenia i mocowania, pod koniec lat 90. na ich bazie powstał monokular MN-1, którego produkcję seryjną uruchomiono na początku nowego stulecia. Wciąż jednak były to urządzenia mocowane do uprzęży nagłownej, bez możliwości bezpośredniego zamocowania ich na hełmie.
Na początku XXI w. coraz bardziej rozpowszechniały się w Wojsku Polskim hełmy z czerepem wykonanym z kompozytów (wz. 93, wz. 2000, wz. 2005), niekompatybilne z wcześniej opracowanymi goglami, a z drugiej strony potencjalnie umożliwiające bezpośrednie zamocowanie noktowizyjnych urządzeń obserwacyjnych, za pomocą specjalnego zaczepu montażowego typu flip-up, zapewniającego łatwe wypięcie. Zaowocowało to powstaniem nowej rodziny urządzeń tego typu, w skład której weszły gogle PNL-2AD Sokół i ich monokularowa odmiana PNL-2A. Były one produkowane od 2002 r. i wyposażone we wzmacniacze obrazu gen 2+. Na bazie gogli PNL-2AD powstały również gogle lotnicze PNL-3, z nowym układem optycznym i wzmacniaczami gen 3.
Doświadczenia konfliktów w Afganistanie i Iraku, w tym także udziału w nich żołnierzy pododdziałów specjalnych Wojska Polskiego, dobitnie pokazały, że działania trwają przez całą dobę, a zatem ich uczestnicy muszą dysponować efektywnymi i masowymi środkami umożliwiającymi prowadzenie obserwacji w nocy, a w określonych przypadkach także prowadzenie celnego ognia. Powszechne, początkowo w oddziałach amerykańskich, stało się wykorzystanie monokularów noktowizyjnych, mniejszych i wygodniejszych od gogli umożliwiających obserwację dwuoczną oraz mogących zarazem pełnić rolę celownika. Tego typu sprzęt (głównie monokulary ITT AN/PVS-14 MNVD, wprowadzone do użycia w Siłach Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w 2000 r.), w ramach amerykańskiego wsparcia sprzętowego polskich pododdziałów specjalnych, trafił także do wyposażenia operatorów jednostki GROM prowadzących działania w Iraku.
W PCO bacznie obserwowano nowe trendy, a dzięki stałym kontaktom z użytkownikami własnego i importowanego sprzętu noktowizyjnego – także tymi, którzy mieli okazję wykorzystywać go w warunkach bojowych – określono, jakimi charakterystykami taki monokular powinien się cechować i w 2004 r. przystąpiono do prac konstrukcyjnych. W 2005 r. zaprezentowano prototyp monokularu MU-3 Kos (MU – monokular uniwersalny), przystosowanego do zamocowania za pomocą zawieszenia typu flip-up i ramienia montażowego na niemal każdym typie współczesnego hełmu bądź na uprzęży nagłownej (także adapter MIL-STD 1913), mającego znacznie mniejsze rozmiary i masę od urządzeń starszej generacji (i to pomimo zintegrowania komory baterii z korpusem przyrządu), mogącego współpracować z celownikami kolimatorowymi lub holograficznymi. Dzięki włączeniu do kompletu urządzenia specjalnego adaptera montażowego (mostka) możliwe stało się połączenie dwóch monokularów i wykorzystanie ich jako gogli dla kierowców pojazdów (MU-3ADM). Z kolei przy zastosowaniu nasadek powiększających (3× i 5×) możliwe było wykorzystanie przyrządu jako doręcznego urządzenie obserwacyjnego. MU-3 wykorzystywał wzmacniacz XD4 i dysponował oświetlaczem zapewniającym możliwość pracy w całkowitej ciemności, a także m.in. opcjonalną funkcją autogatingu (patrz ramka). Masa monokularu z baterią/akumulatorem i kompletnym wyposażeniem (bez mocowania) wynosiła 370 gram (własna 360 g). Produkcję seryjną monokularów MU-3 rozpoczęto w 2006 r. i dotąd wyprodukowano kilkanaście tysięcy urządzeń.
Jedną z najważniejszych tendencji związanych z rozwojem indywidualnych urządzeń obserwacyjnych jest ich postępująca miniaturyzacja. Tą drogą poszli także konstruktorzy z PCO S.A., którzy w 2011 r. zaprezentowali publicznie kolejną wersję monokularu MU-3 – MU-3M Koliber. Rozwój bazy podzespołów optoelektronicznych i elektronicznych, zmniejszenie ich zapotrzebowania na energię, nowe rozwiązania optyczne (m.in. optyka asferyczna) w połączeniu z nowymi materiałami konstrukcyjnymi oraz technologiami produkcji pozwoliły na zmniejszenie masy urządzenia do 270 g (z baterią, własna 250 g) i długości o 15 mm (do 97 mm). MU-3M wykorzystywał wzmacniacz światła szczątkowego 16 mm XR5 z autogatingiem. W układzie optycznym zastosowano technologię soczewek asferycznych, dzięki którym uzyskano znaczną poprawę funkcjonalności bez pogorszenia parametrów.