MQ-9 Reaper jest większym, cięższym i sprawniejszym samolotem bezzałogowym niż wcześniejszy bezzałogowiec General Atomics MQ-1 Predator i może być zdalnie sterowany przez ten sam system naziemny.
System MQ-9 Reaper ma swoje korzenie we wcześniejszym, również bardzo dobrze znanym w świecie systemie bezzałogowych statków powietrznych GA-ASI RQ-1 (MQ-1) Predator, czyli znacznie mniejszym i lżejszym systemie BSP klasy MALE wprowadzonym do użytku w Stanach Zjednoczonych w lipcu 1995 r. Wyprodukowano 285 systemów rozpoznawczych RQ-1 i 75 systemów rozpoznawczo-uderzeniowych MQ-1 (ich eksploatację w USA zakończono w marcu 2018 r.). Predator odegrał kluczową rolę w lotach patrolowo-rozpoznawczych oraz pozyskiwaniu dokładnych danych o obiektach, sprzęcie i ludziach do wyeliminowania, w ramach „wojny z terroryzmem”, która była amerykańską odpowiedzią na zamachy islamskich terrorystów w Stanach Zjednoczonych w 2001 r.
Doświadczenie zebrane w warunkach bojowych i wnioski doprowadziły do zbudowania znacznie większego i mocniejszego oraz bardziej wszechstronnego systemu BSP klasy MALE, który otrzymał oznaczenie MQ-9 Reaper. Został on wprowadzony do użytku w 2007 r. w Stanach Zjednoczonych, a następnie i w innych państwach. W 2021 r. liczba zbudowanych egzemplarzy przekroczyła 300. Produkcja jest kontynuowana: USA zamówiły 366 MQ-9A Reaper (w tym 38 w odmianie Reaper ER), odbiorcy zagraniczni 32 MQ-9A i 32 MQ-9B. Ponadto negocjowany jest zakup kolejnych kilkudziesięciu MQ-9B przez klientów eksportowych. Reaper łączy możliwości Predatora ze zwiększoną długotrwałością lotu, większą ładownością i odpornością na warunki zewnętrzne, w jakich wykonuje misje. Do marca 2022 r. MQ-9 Reaper wylatały łącznie ponad 2 miliony godzin w ramach wsparcia globalnych użytkowników. Reaper, wyposażony w nowoczesne środki rozpoznawcze i łączności oraz lotnicze środki bojowe, wyznaczył nowe standardy dla coraz większych możliwości systemów BSP klasy MALE, oferując wielozadaniową i niezawodną, zdolną do długotrwałego utrzymywania się w powietrzu platformę, która może precyzyjnie uderzać i wykonywać misje JISR (Joint Intelligence, Surveillance and Reconnaissance).
Samolot bezzałogowy MQ-9A Reaper jest napędzany silnikiem turbośmigłowym Honeywell TPE331-10 o mocy 950 KM, osiąga maksymalną prędkość 480 km/h (przelotowa – 280-310 km/h) i wznosi się na maksymalną wysokość 15 200 m (operacyjna – 7500 m). Dzięki długotrwałości lotu w granicach 27 godzin (20 godzin z uzbrojeniem) Reaper może pozostawać w powietrzu przez znacznie dłuższy czas niż samoloty załogowe, zapewniając stały nadzór i możliwości wykonywania uderzeń na dużych obszarach terenu. Czas przebywania w powietrzu można wydłużyć do 33-35 godzin (z dodatkowymi zbiornikami paliwa), a nawet 40-42 (z dodatkowymi zbiornikami i skrzydłem o większej rozpiętości).
Kompaktowy, elektryczny holownik służący do przemieszczania z miejsca na miejsce samolotu bezzałogowego MQ-9 Reaper na dowolnym lotnisku.
Bezzałogowiec można demontować pomiędzy misjami i załadować do jednego kontenera w celu zmiany lokalizacji i rozmieszczenia praktycznie w dowolnym miejscu na świecie. Cały system może być przewożony w ładowni średniego samolotu transportowego C-130 Hercules lub na pokładzie większego transportowca. Wewnętrzna i zewnętrzna ładowność samolotu bezzałogowego pozwala mu przenosić różnorodne czujniki, kamery, laserowy dalmierz i podświetlacz celu, urządzenia komunikacyjne oraz szerokie spektrum lotniczych środków bojowych, dzięki czemu MQ-9 Reaper jest platformą powietrzną dostosowaną do realizacji szerokiego spektrum misji.
Wyposażony w kamery optoelektroniczne i termowizyjne o wysokiej rozdzielczości oraz radar SAR, Reaper zapewnia dowódcom na ziemi większą świadomość sytuacyjną w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Systemy komunikacyjne umożliwiają bezproblemową transmisję danych między platformą powietrzną a naziemnymi stacjami sterowania i kontroli, ułatwiając zdalną obsługę i koordynację z innymi zasobami. Zdolność MQ-9 Reaper do przenoszenia i używania uzbrojenia kierowanego, w tym pocisków „powietrze-ziemia” AGM-114 Hellfire, daje mu możliwości precyzyjnego atakowania obiektów przy minimalnych stratach ubocznych w otoczeniu rażonego celu. Od 2020 r. Reaper jest w stanie zabrać osiem pocisków tego typu (wcześniej ich liczba była ograniczona do czterech).
W listopadzie 2017 r., podczas ćwiczeń Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych, firma GA-ASI poinformowała, że samolot bezzałogowy MQ-9A Reaper zademonstrował zdolność do wykrywania i śledzenia okrętów podwodnych w zanurzeniu (z wykorzystaniem boi radiohydroakustycznych; ponadto w konfiguracji morskiej bezzałogowiec ten ma radar panoramiczny i urządzenie do automatycznej identyfikacji jednostek pływających). W roku finansowym 2022 r. Reaper kosztował 22,25 mln USD. Jeżeli porównamy tą cenę z kosztem załogowego, taktycznego samolotu bojowego to jest ona cztery-sześć razy niższa. Jednocześnie GA-ASI rozszerza ofertę dla wojska o kolejne propozycje spełniające wymagania również innych poza siłami powietrznymi rodzajów sił zbrojnych.
Trochę mniejszy samolot bezzałogowy MQ-1C Gray Eagle jest dedykowany dla wojsk lądowych, Mojave – dla wojsk specjalnych, a SeaGuardian – dla marynarki wojennej. Ten ostatni bezzałogowiec to kolejny przykład konkretnej odpowiedzi na potrzeby wojska. Wersja MQ-9B SkyGuardian/SeaGuardian została zbudowana z myślą o funkcjonowaniu nie tylko nad polem bitwy ale również tam gdzie warunki bezpieczeństwa wymagają dodatkowego wyposażenia pokładowego pozwalającego na integrację z innymi statkami powietrznymi w środowisku cywilnej przestrzeni powietrznej. Odpowiednio doposażone w sprzęt zapewniający bezpieczeństwo samoloty bezzałogowe SkyGuardian/SeaGuardian są w stanie spełnić wymagania certyfikowanego przez organa cywilne sprzętu wojskowego. Są już tacy użytkownicy certyfikowanych wojskowych systemów BSP klasy MALE, jak Wielka Brytania i Belgia, którzy wybrali właśnie tę odmianę dla własnych potrzeb.
Długotrwała obecność w powietrzu MQ-9A Reaper okazywała się nieoceniona podczas śledzenia i neutralizowania celów o wysokiej wartości oraz systematycznego rozbijania trudnych do zlokalizowania szczególnie w niebezpiecznym terenie sieci rebeliantów. Tej klasy bezzałogowiec jest w stanie istotnie przyczynić się do wzmocnienia nadzoru granicy, zapewniając ciągłe monitorowanie w czasie rzeczywistym obszarów przygranicznych, stref morskich i odległych oraz rzadko zaludnionych terytoriów. Możliwości Reapera wykraczają daleko poza zastosowania wojskowe. Został on wykorzystany m.in. do oceny z powietrza skutków klęsk żywiołowych oraz wsparcia misji poszukiwawczo-ratowniczych. Szczególnie tam gdzie nie można zastosować załogowych statków powietrznych ze względu na bezpieczeństwo człowieka na pokładzie.
Bezcenna zdolność Reapera do pokrycia znacznych obszarów przez dłuższy czas przy zmniejszonych wymaganiach logistycznych sprawiła, że stał się on bardzo ważnym mnożnikiem sił, uzupełniającym tam gdzie występowały takie potrzeby tradycyjnie stosowane załogowe statki powietrzne. Reapery odegrały szczególnie znaczącą rolę w „wojnie z terroryzmem” na Bliskim Wschodzie. Głównie były używane w takich krajach jak Afganistan, Irak i Syria oraz nad innymi obszarami dotkniętymi terroryzmem i rebelią (Libia, Jemen, Somali i Mali). Możliwości Reapera sprawiły, że stał się on nieodzownym atutem w różnych aspektach działań antyterrorystycznych i przeciwpartyzanckich. Dzięki wysoko ocenianej przez dowódców znacznej długotrwałości misji, wszechstronności, elastyczności i precyzji, Reaper ugruntował swoją pozycję jako ważny atut w rękach dowódców, zdolny wpłynąć na wyniki konfliktów i kryzysów.
Oprócz najlepiej znanego i najczęściej stosowanego modelu MQ-9A (Predator-B) są też inne podobne, wytwarzane przez tego samego producenta. Jest to MQ-9B, który jest ulepszonym wariantem MQ-9A, przeznaczonym do wykonywania głównie misji JISR. MQ-9B jest dostępny w dwóch odmianach SkyGuardian i SeaGuardian. Mają one w większości identyczne płatowce, z odpowiednio dobranymi urządzeniami pokładowymi przeznaczonymi w przypadku SkyGuardian do wykonywania operacji nad lądem, a w przypadku SeaGuardian nad obszarami morskimi. Ponadto rozwijana jest wersja krótkiego startu i lądowania Mojave, w wysokim stopniu odporna na trudne, polowe warunki eksploatacji oraz oddziaływanie pośrednie i bezpośrednie przeciwnika.
W marcu 2021 r. firma GA-ASI ogłosiła, że rodzina BSP MQ-1C Gray Eagle przekroczyła milion godzin nalotu podczas wykonywania operacji lotniczych dla potrzeb US Army. Na liniach produkcyjnych znalazł się również ulepszony wariant tego bezzałogowca MQ-1C Gray Eagle Extended Range (GE-ER), który ma zastąpić wcześniej używany w armii MQ-1C Grey Eagle (tego ostatniego wyprodukowano 204 egzemplarze). Jego maksymalna długotrwałość lotu oscyluje w granicach 42 godziny (w odmianie bazowej wynosi ona około 24 godziny). GE-ER ma otrzymać bomby kierowane z układem szybującym oraz „wystrzeliwane” drony ALE (Air Launched Effects), których przeznaczenie może być różne: od monitorowania otoczenia nosiciela po wykrywanie i niszczenie celów w roli drona-kamikadze. Jest to największy bezzałogowy statek powietrzny US Army (zakupiono 165 egzemplarzy).
W lutym 2021 r. po raz pierwszy firma GA-ASI zaprezentowała publicznie najnowszą wersję zmodernizowanego MQ-9A Block 5 wyposażoną w przedział ładunkowy umieszczony w centrum kadłuba CAB (Centerline Avionics Bay). Nowa przestrzeń na pokładzie Block 5 ma umożliwić zabranie dodatkowego wyposażenia. Zmiana związana z nowym przedziałem została wprowadzona ze względu na to, że producent Reaperów potrzebował znacznie więcej możliwości zastosowania nowych rozwiązań technologicznych, związanych z rozwojem kolejnych urządzeń zaliczanych do awioniki, takich jak m.in. opracowany przez GA-ASI system wykrywania i unikania kolizji DAA (Detect and Avoid). Oprócz tego nowego systemu, GA-ASI wykorzystuje dodatkowy przedział ładunkowy w centrum kadłuba do zaimplementowania pionierskiej aplikacji umożliwiającej stosowanie sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego. Ponadto ta dodatkowa przestrzeń umożliwia zastosowanie nowej sieci Ethernet przeznaczonej do komunikacji z punktami podwieszania uzbrojenia na skrzydłach, tak aby umożliwić zastosowanie dostarczanych przez stronę rządową protokołów OMS (Open Mission Systems), stosowanych do szybkiej i elastycznej integracji podczas rozszerzenia możliwości realizacji zadań.
Jednym z przykładów zastosowania w praktyce przedziału CAB jest wariant używany przez Gwardię Narodową i nazywany Reaper Ghost. Jest on stosowany w charakterze wielozadaniowego bezzałogowca, który może prowadzić nawet walki powietrzne. Opracowywane i zintegrowane z MQ-9A Reaper nowe zdolności załadowcze sprzyjają wykorzystaniu tego BSP w ramach zastosowania przez Pentagon koncepcji połączonych wielodomenowych działań usprawniających w znacznym stopniu dowodzenie i kontrolę JADC2 (Joint All-Domain Command and Control).
W ramach zwiększania uniwersalności MQ-9 Reaper przebadano na nim elektroniczny system wsparcia obrony RDESS (Reaper Defence Electronic Support System). Loty z nowym wyposażeniem były prowadzone podczas demonstracji możliwości wykorzystania Reapera jako jeden z elementów zaawansowanego systemu zarządzania bitwą ABMS (Advanced Battle Management System). System RDESS służy do lokalizowania źródeł emisji energii elektromagnetycznej i gromadzenia danych z dużych odległości. Dodatkowo MQ-9 Reaper realizował zadania będąc wyposażony w wysokowydajny rejestrator cyfrowy przeznaczony do zbierania danych wielospektralnych, wykorzystywanych do wskazywania celi.
Na samolocie bezzałogowym MQ-9A Reaper testowano też system walki elektronicznej Northrop Grumman Pandora EW (jest to lekki system o niskim poborze mocy z otwartą architekturą oprogramowania), pociski-wabiki ADM-160B MALD (Miniature Air-Launched Decoy) do mylenia systemów obrony powietrznej oraz pociski-zagłuszacze ADM-160C MALD-J (Jammer) do zakłócania pracy stacji radiolokacyjnych.
Jedną z najważniejszych możliwości MQ-9 Reaper jest zdolność do wykorzystania i rozpowszechniania informacji zebranych za pośrednictwem zaawansowanych kamer i czujników pokładowych do wybranych użytkowników. Wysiłki w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego jeszcze bardziej rozszerzą zdolności autonomicznego stosowania Reapera, co znacznie zwiększy jego odporność na przeciwdziałanie przez przeciwnika w zakresie oddziaływania na widmo elektromagnetyczne stosowane szczególnie intensywnie w środowiskach antydostępowych.
22 grudnia 2022 r. firma GA-ASI przetestowała w locie zdolność nowego zakresu komunikacji satelitarnej stosowanej na niskiej orbicie okołoziemskiej (LEO – Low Earth Orbit). Taki test wykonano z wykorzystaniem MQ-9A Reaper na poligonie Gray Butte Flight Operations Facility należącym do producenta w Kalifornii. Brali w nim udział przedstawiciele GA-ASI, National Guard, US Marine Corps i US Air Force. Podczas tej bardzo ważnej próby nowego sposobu komunikowania się wojskowych BSP udało się sprawdzić funkcjonowanie pokładowego systemu łączności satelitarnej C2 SATCOM. Test z udziałem urządzeń satelitarnych odbywał się na niskiej orbicie okołoziemskiej. Nowa zdolność wojskowych BSP ma zapewnić globalny zasięg łączności, który będzie potrzebny w przyszłości do wspierania operacji „od bieguna do bieguna” dla systemów BSP klasy MALE. Nowe możliwości mają również zapewnić zwiększoną odporność łączności, która ma w przyszłości pozwolić pilotom BSP na przekazywanie znacznie większej ilości danych do i z pokładu bezzałogowca. Testy potwierdziły też to, że LEO SATCOM zmniejsza opóźnienia w komunikowaniu się z BSP. Ponadto okazało się, że taka komunikacja może być stosowana nieprzerwanie, we wszystkich fazach lotu bezzałogowego statku powietrznego.
Zobacz więcej materiałów w pełnym wydaniu artykułu w wersji elektronicznej >>
