Drednoty kajzera

Historię budowy niemieckich pancerników klas określanych potem jako drednoty i superdrednoty, wypada zacząć od momentu wprowadzenia do służby pierwszego na świecie okrętu tego rodzaju – HMS Dreadnought, od nazwy którego pochodzi to określenie. Jednostka ta wyróżniała się przede wszystkim ze względu na zastosowane uzbrojenie główne, składające się wyłącznie z dział największego dostępnego wówczas, jednolitego kalibru armat okrętowych – 305 mm.

Nowy okręt cechował się ponadto znacznymi, jak na owe czasy, rozmiarami. Jego wyporność normalna wynosiła 18 420 t, a długość 160,6 m. Uwagę wzbudzała też siłownia o mocy 22 500 KM, zdolna do nadania mu bardzo wysokiej wówczas prędkości 21 w. Innymi słowy Dreadnought był w stanie doścignąć dowolny pancernik starszej generacji i rozstrzelać go bezkarnie z dużej odległości, albo stoczyć bój z całą eskadrą predrednotów prowadząc ogień z daleka i unikając skrócenia przez przeciwnika dystansu.
Z chwilą jego wejścia do służby stało się jasne (choć nie od razu i nie dla wszystkich), że budowa pancerników wedle starszej koncepcji nie ma sensu
i trzeba przerzucić się na jednostki oparte na podobnych założeniach co Dreadnought. Architekt idei nowej klasy jednostek liniowych, adm. John Arbuthnot Fisher, był potem krytykowany przez niektórych rodaków za jego powstanie. Ich zdaniem zdewaluował on dotychczasowa przewagę Wielkiej Brytanii na morzach i oceanach, doprowadzając do szaleńczego wyścigu zbrojeń i powstania w Niemczech snów o dorównaniu potędze Albionu. Nie jest to do końca prawda. Inne państwa także miały swoich teoretyków wojskowości, kadry inżynierskie i naukowe, które również pracowały nad koncepcjami nowych pancerników. W pierwszym rzędzie trzeba tu wymienić Stany Zjednoczone, które równolegle projektowały typ South Carolina, z uzbrojeniem głównym w postaci 8 armat kal. 305 mm w nowoczesnym układzie z wieżami w płaszczyźnie symetrii kadłuba, przy czym B i C były w superpozycji. Prace koncepcyjne prowadzono także w Niemczech, gdzie trwały dyskusje na temat tego jak uzbrajać kolejne okręty liniowe.
Jeszcze w 1903, a zatem rok po tym jak w USA pojawiły się pierwsze publikacje na temat pancerników uzbrojonych w armaty jednolitego, dużego kalibru, w Niemczech myślano nad budową okrętów o wyporności normalnej 13 000 t, uzbrojonych w 4 armaty kal. 280 mm i tyle samo 210 mm. Rok później pokazały się tam trzy nowe projekty, z czego dwa wykorzystujące dwie dwudziałowe wieże z działami kal. 280 mm (w części dziobowej i rufowej) oraz 4 wieże z działami 210 mm na burtach.
W ten sposób cała artyleria główna tworzyła układ sześciokąta (tzw. heksagonalny). Zdobyło to poparcie odpowiedzialnego za rozbudowę floty wielkiego adm. Alfreda von Tirpitza. Jeszcze w tym samym roku Departament Konstrukcyjny Reichs-Marine-Amt zażądał okrętu dysponującego wyłącznie najcięższą artylerią. W owym czasie najlepsze były działa 280 mm (28 cm) SK L/40 wykorzystywane na predrednotach typu Deutschland. Proponowano zastosowanie właśnie ich, „lub cięższych”. Inne postulaty dotyczyły wysokiej prędkości, zwrotności, dużego zasięgu i dobrego opancerzenia. Słowem zażądano superpancernika, jakiego – wówczas jeszcze – „świat nie widział” i przyjęto założenia podobne do tych, które zaowocowały powstaniem Dreadnoughta. Inicjatywa ta napotykała jednak na opór, m.in ze strony samego Tirpitza, który wprawdzie zwiększył dopuszczalny tonaż nowych jednostek do 15 000 t wyporności normalnej, ale nadal było to niewiele więcej niż w przypadku Deutschlandów (13 200 t) i mniej niż wypierały największe brytyjskie predrednoty (typ Lord Nelson, wyporność normalna 15 600-16 000 t).
Warto w tym momencie nadmienić, że w pierwszych latach XX wieku Niemcy umyślnie budowali pancerniki mniejsze niż Wielka Brytania, aby jej „nie drażnić”. Ta polityka miała się jednak wkrótce zmienić.
W 1905r. zlecono w Niemczech przygotowanie dwóch kolejnych projektów jednostek o wyporności 15 000 t o jednolitym kalibrze artylerii głównej. Jednego z 12 działami 210 mm (6xII) i drugiego uzbrojonego w 8 armat 280 mm. Ten drugi (projekt G), podobnie jak poprzednie, powstał w układzie heksagonalnym: z dwiema dwudziałowymi wieżami w części dziobowej i rufowej i czterema pojedynczymi na burtach. Wiosną 1905 r.
został on zaaprobowany przez samego cesarza Wilhelma II, prywatnie wielkiego miłośnika floty wojennej. Kilka miesięcy później udało się wywalczyć dla tych jednostek zwiększony dopuszczalny tonaż – do 18 400 t. Stawiało to w uprzywilejowanej pozycji projekt G. W marcu 1906 r., a zatem już po wodowaniu Dreadnoughta, zaakceptowano ostateczny projekt nowego pancernika, modyfikację projektu G oznaczoną G7b. Od tego sprzed roku różnił się m.in. zastosowaniem sześciu wież z dwoma działami kal. 280 mm każda. Je także rozmieszczono w układzie heksagonalnym. Tego samego miesiąca Reichstag zaaprobował budżet na budowę pierwszych dwóch okrętów, a wkrótce potem uchwalono fundusze na kolejną parę.

Typ Nassau

Tak rozpoczynają się dzieje drednotów typu Nassau. Z przyczyn technicznych ich budowa nie rozpoczęła się od razu – dopracowywano projekt, zbierano materiały i ustalano zasady współpracy ze stoczniami. Warto zaznaczyć, że dla Niemców budowa drednotów była większym wyzwaniem niż dla Brytyjczyków. Bynajmniej nie dlatego, że ich okręt miał być o 700 t cięższy od Dreadnoughta, ale ponieważ dotychczas konstruowali pancerniki mniejsze od swoich rywali. Stoczniowcy musieli nagle zbudować okręt liniowy niemal półtorakrotnie większy od poprzedzającego typu Deutschland. W dodatku równolegle musiała być rozbudowywana cała towarzysząca nowym okrętom infrastruktura portowa, kanały itd.