Kwietniowy test pocisku R-360A systemu RK-360MC Neptun.

5 kwietnia pierwszy w pełni funkcjonalny prototyp samobieżnego rakietowego systemu obrony wybrzeża Neptun RK-360MC został zademonstrowany publicznie w trakcie prób zakładowych, w czasie których po raz pierwszy odpalono z niego pocisk przeciwokrętowy w wersji R-360A. Choć faktyczne wyniki wstępnych badań systemu w locie skrywa tajemnica, pokaz rzucił światło na konfigurację i możliwości Neptuna.

Próba odbyła się na poligonie w rejonie limanu Alibej, w okolicach Odessy. Pocisk kierowany R-360A wykonał lot po zaprogramowanej trasie z czterema punktami zwrotnymi. Pierwszą jej część pokonał nad morzem, przelatując 95 km, po czym wykonał trzy zwroty, wchodząc ostatecznie na kurs powrotny, prowadzący w kierunku poligonu. Do tej pory poruszał się na wysokości 300 m, potem zaczął ją zmniejszać, by w terminalnej fazie lotu nad morzem poruszać się pięć metrów nad falami. Ostatecznie uderzył w cel na lądzie niedaleko miejsca odpalenia. Pokonał przy tym dystans 255 km w czasie 13 minut i 55 sekund.
System Neptun opracowano na Ukrainie przy maksymalnym wykorzystaniu własnych zasobów i umiejętności. Było to konieczne ze względu na potrzebę efektywnego użycia środków, które są bardzo ograniczone w kraju będącym w stanie wojny, a także przyspieszenie fazy rozwoju i osiągnięcia zdolności do produkcji – wszystko to w celu zapewnienia, w możliwie najkrótszym czasie, Wijskowo-Morskym Syłam Ukrajiny (WMSU) zdolności zabezpieczenia interesów narodowych państwa.

Pilne zapotrzebowanie w obliczu rosnącego zagrożenia

W przypadku Ukrainy wymóg dysponowania systemem przeciwokrętowym własnej produkcji był niezwykle ważny w świetle zagrożenia bezpieczeństwa ze strony Federacji Rosyjskiej. Sytuacja WMSU osiągnęła poziom krytyczny po rosyjskiej aneksji Krymu wiosną 2014 r., skutkującej utratą znacznej części okrętowego potencjału floty bazującej w Sewastopolu i na jeziorze Donuzław, a także nadbrzeżnych baterii pocisków przeciwokrętowych 4K51 Rubież jeszcze sowieckiego pochodzenia. WMSU, ze względu na ich obecny zły stan, nie są w stanie skutecznie przeciwdziałać Flocie Czarnomorskiej FR. Ich możliwości są bezsprzecznie niewystarczające do przeciwstawienia się ewentualnej ofensywie rosyjskiej z wykorzystaniem desantu morskiego na ukraińskie wybrzeże lub w obliczu zagrożenia blokadą portów.
Rosja po aneksji Krymu znacznie zwiększyła swoje zdolności ofensywne i defensywne na tym obszarze. Moskwa rozmieściła tam system obrony przeciw okrętom, składający się z kilku komponentów: systemu wykrywania obiektów nawodnych w odległości do 500 km; zautomatyzowanych systemów przetwarzania danych o celach i kierowania ogniem; a także bojowego o zasięgu do 350 km. Ten ostatni obejmuje nadbrzeżne systemy rakietowe 3K60 Bał i K-300P Bastion-P, a także Kalibr-NK/PŁ na okrętach nawodnych i podwodnych, jak też lotnictwo Floty Czarnomorskiej. Na początku roku siły okrętowe dysponujące Kalibrem na Morzu Czarnym obejmowały: trzy dozorowce (fregaty) proj. 11356R i sześć okrętów podwodnych proj. 06363, zapewniające łączną salwę liczącą ok. 60 pocisków, w tym 3M14 do zwalczania odległych celów lądowych o zasięgu ok. 1500 km, pokrywających znaczną część Europy. Rosjanie wzmocnili również siły desantowe, głównie poprzez wdrożenie małych, szybkich jednostek szturmowych dla sił specjalnych, szczególnie użytecznych w rejonie Morza Azowskiego.
Odpowiedzią Ukrainy było rozlokowanie 300 mm systemu artylerii rakietowej Wilcha, ale rakiety niekierowane czy korygowane odpalane z lądu są bardzo nieefektywne w zwalczaniu ruchomych celów morskich. Nic więc dziwnego, że dysponowanie systemem klasy Neptuna było tak ważne dla WMSU. Jest on potrzebny do ochrony wód terytorialnych i cieśnin, baz morskich, obiektów na lądzie i infrastruktury krytycznej oraz do powstrzymywania desantu przeciwnika na wodach przybrzeżnych.

Wyrzutnia USPU-360 w położeniu bojowym i marszowym.

Komponenty systemu

Docelowo dywizjon systemu Neptuna będzie składał się z dwóch baterii ogniowych. Każda z nich otrzyma: trzy wyrzutnie samobieżne, pojazd transportowo-załadowczy, pojazd transportowy i stanowisko dowodzenia i kierowania ogniem C2. Głównym wykonawcą pracy badawczo-rozwojowej systemu było przedsiębiorstwo państwowe DierżKKB Łucz z Kijowa. Do współpracy włączono spółki wchodzące w skład koncernu państwowego Ukroboronprom, były to: Oryzon-Nawihacija, Impuls, Wizar, jak też biuro CKB Arsenał należące do Państwowej Agencji Kosmicznej Ukrainy oraz firmy prywatne OOO Radioniks, TOW Telekart-pribor, UkrInnMasz, TOW Ukrajinśka bronetechnika, PAT Motor Sicz oraz PrAT AwtoKrAZ.
Rdzeniem systemu jest pocisk kierowany R-360A, wokół którego zintegrowano pozostałe komponenty Neptuna. Jest on pierwszym opracowanym na Ukrainie kierowanym pociskiem przeciwokrętowym, w celu redukcji kosztów zunifikowanym konstrukcyjnie i przeznaczonym do zastosowania na platformach lądowych, pływających i powietrznych (w tym niektórych typach śmigłowców). Jego przeznaczeniem jest niszczenie okrętów nawodnych i statków, środków desantowych i transportowców wojskowych poruszających się samodzielnie bądź w ugrupowaniach. Może też w pewnym zakresie zwalczać nieruchome cele lądowe. Zaprojektowano go do operowania w dzień i w nocy, w każdych warunkach hydrometeorologicznych oraz przy przeciwdziałaniu obiektu ataku (zakłócenia pasywne i aktywne, uzbrojenie do samoobrony). Pociski można odpalać pojedynczo lub w salwie (odstęp 3–5 s) w celu zwiększenia prawdopodobieństwa porażenia celu.