Wrak krążownika przeciwlotniczego Niobe w Kotce. Zdjęcie wykonano po zdjęciu uzbrojenia i sprawnego wyposażenia. Fot. SA-Kuva

16 lipca 1944 r. po godz. 17:00 starannie przygotowany atak silnej formacji radzieckich samolotów na jednostki kotwiczące w fińskim porcie Kotka w Zatoce Fińskiej przyniósł spory sukces w postaci zatopienia niemieckiego krążownika przeciwlotniczego Niobe. Był to jednocześnie koniec ostatniego z dawnych holenderskich krążowników pancernopokładowych.

„Narodziny” tej jednostki, legitymującej się ciekawą historią służby, nastąpiły aż 46 lat wcześniej. Stępkę pod budowę położono 1 listopada 1897 r. w stoczni Wilton-Fijenoord w Rotterdamie, kadłub krążownika wodowano 28 września 1898, a do służby okręt wszedł 15 lipca 1900 r.
Krążowniki pancernopokładowe z tamtego okresu były zróżnicowane wielkością (od małych o wyporności normalnej, zwanej też konstrukcyjną, około 3000 t, poprzez średnie – 4000- -6000 t, do dużych – ponad 10 000 t) To powodowało także spore różnice w kalibrze armat, w jakie je uzbrajano. Osiągały prędkość około 20 w., by swoimi działaniami mogły wspierać w razie potrzeby akcje szybkich i małych torpedowców floty. To że ich opancerzenie ograniczało się do wewnętrznego pokładu pancernego (ze skosami), zazwyczaj na całej jego długości, uważano już w początku XX w. za rozwiązanie przestarzałe. Patrząc na parametry krążownika Gelderland można stwierdzić, że był krążowni-kiem pancernopokładowym średniej wielkości.
Wyporność normalna dwukominowego okrętu (jednego z serii 6 zbudowanych dla Holandii krążowni-ków pancernopokładowych) wynosiła 4030 t, długość 94,76 m, szerokość 14,76 m, zanurzenie 5,4 m. Gelderland otrzymał opancerzenie o grubości od 50 do 100 mm w najbardziej istotnych dla „żywotności” okrętu miejscach.
W początkowym okresie służby był uzbrojony w 2 armaty kal. 150 mm L/40, 6 kal. 120 mm L/40, 6 kal. 75 mm i 8 kal. 37 mm oraz 2 wt kal. 450 mm. Zasilane parą z 12 kotłów systemu Yarrow dwie trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 10 500 KM (mierzonej metodą indykatorową) z napędem na 2 śruby, zapewniały mu prędkość maksymalną bliską 20 w. (najczęściej podawano 19,5 w.). Przy zabunkrowanym maksymalnym zapasie 930 t węgla mógł on pokonać dystans 4500 Mm przy prędkości ekonomicznej 10 w. Etatowa załoga krążownika liczyła 325 oficerów i marynarzy.
Jednym z „głośniejszych politycznie” zadań, jakie krążownik otrzymał w początku swojej służby, było wysłanie go z Marsylii 20 października 1900 r. do Lourenço Marques (dziś Maputo), stolicy ówczesnej kolonii portugalskiej Mozambik. W dobie II wojny burskiej prezydent Republiki Transwalu – Paul Kruger został zmuszony poprzez działania wojenne do ucieczki właśnie do tego miasta. Gelderland po zabraniu Krugera na pokład w Lourenço Marques, przybył z nim do Marsylii w dniu 22 listopada.
Po zakończeniu tej misji Gelderland został skierowany do Holenderskich Indii Wschodnich (dzisiejsza Indonezja). W drodze podczas wejścia do Port Saidu doszło do zderzenia z brytyjskim parowcem Peterson. Kolizja zmusiła załogę krążownika do postoju i napraw w Suezie. Po usunięciu szkód Gelderland wznowił podróż 6 stycznia 1901 r. i kilkanaście dni później dotarł do portu Surabaja na wschodzie Jawy, rozpoczynając kilkuletnią służbę na tamtych wodach.