Samoloty Boeing E-4B Nightwatch zostaly zaprojektowane z uwzglednieniem odporności na impuls elektromagnetyczny wywolywany wybuchami jądrowymi. Fot. Wikimedia Commons

Stany Zjednoczone posiadają flotę dwudziestu samolotów pełniących funkcję powietrznych stanowisk dowodzenia, pozwalających na utrzymanie kontroli nad siłami jądrowymi w przypadku zniszczenia lub wyeliminowania naziemnych ośrodków decyzyjnych.

Opracowanie i wdrożenie do służby takich platform było bezpośrednią implikacją „surwiwalistycznej” doktryny Departamentu Obrony USA zakładającej, że ośrodek decyzyjny państwa w postaci prezydenta, lub przynajmniej członków rządu amerykańskiego (NCA – National Command Authority) musi przetrwać pierwsze, zaskakujące uderzenie jądrowe. Jeśli nawet zniszczeniu uległyby największe miasta oraz większość baz wojskowych i centrów dowodzenia, w powietrzu znajdowałyby się samoloty z pokładów których można by przeprowadzić przeciwuderzenie jądrowe, zdalnie odpalając międzykontynentalne pociski balistyczne (ICBM – Intercontinental Ballistic Missile) i wydając odpowiednie rozkazy alarmowe (EAM – Emergency Action Message) bombowcom strategicznym oraz pozostającym w zanurzeniu okrętom podwodnym. Obecnie zadania te wykonuje 16 samolotów E-6B Mercury oraz cztery E-4B Nightwatch.

Operacja „Looking Glass”

3 lutego 1961 r. Dowództwo Lotnictwa Strategicznego USAF – SAC (Strategic Air Command) – rozpoczęło operację „Looking Glass” (ang. zwierciadło). Jej celem było utrzymywanie w powietrzu przez 24 godziny na dobę samolotów pełniących funkcję powietrznych stanowisk dowodzenia (ABNCP – Airborne Command Post). Funkcja ABNCP miała „odzwierciedlać” możliwości naziemnych stanowisk dowodzenia siłami jądrowymi.
Do wykonywania tych zadań wybrano samoloty tankowania powietrznego Boeing KC-135A, które po nieznacznej modyfikacji oznaczono jako EC-135A. Początkowo sześć EC-135A pełniło jedynie funkcję latających radiowych stacji przekaźnikowych. W latach 1963-64 wdrożono do służby 17 samolotów EC-135C (zmodyfikowane KC-135B), które były już pełnowymiarowymi platformami ABNCP. Na ich pokładach zainstalowano systemy ALCS (Airborne Launch Control System) pozwalające na zdalne odpalenie CBM. Do takiego samego standardu zmodyfikowano następnie sześć EC-135A, które oznaczono EC-135P. Operację „Looking Glass” wspierały również samoloty EC-135G, EC-135H i EC-135L będące platformami przeznaczonymi głównie do odpalania międzykontynentalnych pocisków balistycznych – ALCC (Airborne Launch Control Center). W połowie lat 60. trzy KC-135B zmodyfikowano do standardu KC-135J. Samoloty te pełniły funkcję powietrznych centrów dowodzenia dla prezydenta i władzy wykonawczej (NEACP – National Emergency Airborne Command Post). W ramach operacji „Nightwatch” KC-135J przez cały czas pozostawały w gotowości w bazie Andrews AFB w stanie Maryland, aby w razie kryzysu ewakuować prezydenta i członków amerykańskiego rządu.
Początkowo EC-135A operowały w ramach 34. dywizjonu tankowania powietrznego bazującego w Offutt AFB, w Nebrasce. Gdy do służby weszły EC-135C znalazły się w wyposażeniu 38. strategicznego dywizjonu rozpoznawczego. W 1970 r. samoloty EC-135 zgrupowano w trzech specjalistycznych dywizjonach powietrznej kontroli i dowodzenia – 2nd ACSS (EC-135C), 3rd ACCS (EC-135C/EC-135L) oraz 4th ACSS (EC-135P/EC-135C/EC-135G). Dywizjon 2nd ACSS miał swoją bazę w Offutt AFB, 3rd ACSS w Grissom AFB, w stanie Indiana, natomiast 4th ACSS w Ellsworth AFB, w Południowej Dakocie.
Trzy EC-135 (ALCC) pełniły dyżury całodobowe. Miały zapewniać łączność awaryjną pięciu z sześciu skrzydłom międzykontynentalnych pocisków balistycznych. Samolot nr 1 dyżurował w bazie Ellsworth AFB operując na rzecz skrzydeł ICBM z baz Ellsworth oraz F. E. Warren AFB w stanie Wyoming. Samoloty nr 2 i 3 operowały z bazy Minot AFB w Północnej Dakocie operując na rzecz skrzydeł międzykontynentalnych pocisków ICBM z baz Minot, Grand Forks AFB (również w Północnej Dakocie) oraz Malmstrom AFB w Montanie.
Biorące udział w operacji „Looking Glass” samoloty EC-135 wszystkich wersji pełniły dyżury w powietrzu nieprzerwanie przez 29 lat, aż do 24 lipca 1994 r. W tym czasie wylatały ponad 281 tys. godzin. Od 1994 r. dyżury powietrzne zastąpiono całodobowymi dyżurami naziemnymi. W latach 1994-98 pozostałe w służbie samoloty EC-135C zostały zgrupowane w dywizjonie 7th ACSS. 1 października 1998 r. EC-135C zostały oficjalnie zastąpione przez samoloty E-6B Mercury.

E-4B Nightwatch

Na początku lat 70. USAF rozpoczęły program, którego celem miało być zastąpienie samolotów EC-135J (NEACP) nowszą platformą. W lutym 1973 r. przyznano Boeingowi kontrakt na dostawę dwóch zmodyfikowanych samolotów Boeing
747-200B, które oznaczono jako E-4A. W lipcu 1973 r. złożono zamówienie na trzeci egzemplarz, a w grudniu tego samego roku – na czwarty. Oblot pierwszego E-4A, ale bez specjalistycznego osprzętu, miał miejsce 13 czerwca 1973 r. Kontrakt na wyposażenie samolotów w awionikę i specjalistyczne wyposażenie przyznano firmie E-Systems. Pierwszy ukończony E-4A został przekazany USAF w grudniu 1974 r. Pierwsze dwa egzemplarze wyposażono w silniki Pratt & Whitney JT9D (oznaczenie wojskowe: F105-PW-100), natomiast w trzecim zamontowano silniki General Electric CF6-50E2 (oznaczenie wojskowe: F103-GE-100). Silniki te zamontowano później również w dwóch pierwszych egzemplarzach. Czwarty egzemplarz (75-0125) otrzymał nowocześniejsze wyposażenie oraz charakterystyczną kroplową owiewkę zainstalowaną na górnej powierzchni przedniej części kadłuba mieszczącą antenę komunikacji satelitarnej systemu MILSTAR (SHF SATCOM). Egzemplarz ten na tyle różnił się od trzech pierwszych, że otrzymał oznaczenie E-4B. USAF odebrały go w grudniu 1979 r. Do stycznia 1985 r. wszystkie trzy E-4A zmodernizowano do standardu E-4B.
Ogółem samolot E-4B posiada około 60 różnych anten zewnętrznych, w tym dwie UHF SATCOM, dwie UHF „Command”, pięć UHF GEP, dwie VHF „Special User” oraz sześć HF. Pod tylną częścią kadłuba oraz na końcówce ogona znajdują się dwa wysuwane w locie kable antenowe do komunikacji na falach radiowych o niskiej i bardzo niskiej częstotliwości (LF/VLF). Na końcach skrzydeł znajdują się (skierowane do tyłu) „szpilkowe” anteny do transmisji w paśmie wysokim (HF). Taka sama antena (skierowana do przodu) znajduje się na czubku statecznika pionowego. Dodatkowo dwa kable antenowe (HF) przeciągnięte są od środkowej części krawędzi natarcia statecznika pionowego do dwóch punktów na tylnej części grzbietu.
Urządzenia nadawczo-odbiorcze samolotów E-4B obejmują praktycznie całe spektrum komunikacji radiowej (od 14 kHZ do 8,4 GHz). Samoloty E-4B zostały zaprojektowane z uwzględnieniem odporności na impuls elektromagnetyczny (EMP) wywoływany wybuchem jądrowym. Całe okablowanie i urządzenia pokładowe są odporne na EMP. Kokpit, systemy wentylacyjne oraz obydwa pokłady odporne są na skutki promieniowania radioaktywnego. Wszystkie okna pokryte są metaliczną warstwą (siatką) podobną do używanych w kuchenkach mikrofalowych. Z powodu EMP pozostawiono w E-4B wyposażenie kokpitu z minimalną ilością urządzeń elektronicznych. Kokpit E-4B jest więc przynajmniej o jedną generację starszy w porównaniu do nowszych wersji Boeinga 747.