Rzadkie spotkanie ośmiu prototypów T-50 na lotnisku 929. GLIC w Achtubińsku. Od 2016 r. samoloty przechodzą tam próby państwowe i spędzają tam większość czasu. Fot. MO FR

W grudniu 2020 r. pierwszy samolot myśliwski nowej generacji Su-57 został formalnie przekazany Siłom Powietrzno-Kosmicznym (WKS, Wozduszno-Kosmiczeskije Siły) Federacji Rosyjskiej. W dniu 24 grudnia samolot Su-57 z numerem burtowym 01 wystartował z lotniska zakładu Suchoja w Komsomolsku nad Amurem (KnAAZ) i skierował się na zachód. Po dwóch międzylądowaniach w Ułan-Ude i Nowosybirsku samolot przybył do Achtubińska, siedziby 929. Państwowego Ośrodka Testów Lotniczych (GLIC) Ministerstwa Obrony.

W ten sposób, po 11 latach prób, rozpoczęło się wdrażanie samolotu myśliwskiego nowej generacji Su-57 do służby. W 2021 r. WKS mają otrzymać cztery kolejne myśliwce, a do 2028 r. już trzy pułki rosyjskich sił powietrznych mają być wyposażone w Su-57.

Prototyp T-50-6, 056, pierwszy samolot wykonany według skorygowanego projektu ze wzmocnioną konstrukcją wystartował po raz pierwszy 27 kwietnia 2016 r., w dwa i pół roku po poprzednim T-50-5. Fot. Suchoj

Druga piątka z mocniejszym płatowcem

W samym początku realizacji programu PAK FA Rosjanie zamierzali obejść się czterema-sześcioma samolotami doświadczalnymi; potem miała ruszyć produkcja seryjna powstałego w jego ramach myśliwca. Jednakże opisane w poprzednim artykule problemy z niewystarczającą wytrzymałością konstrukcji spowodowały zmianę tych planów. Nakładkami i lokalnymi poprawkami w egzemplarzach T-50-1 do -5 można było załatać te problemy tylko tymczasowo. Dla dalszego postępu programu PAK FA potrzebne okazały się bardziej znaczące zmiany w strukturze płatowca samolotu. W październiku 2012 r. zapadła decyzja o budowie kolejnej partii samolotów doświadczalnych wykonanych według skorygowanego projektu nazwanego „drugim etapem”. Zauważmy, że użycie terminu „drugi etap” dla samolotów ze wzmocnionym płatowcem jest nieco mylące; w zasadzie bowiem „drugim etapem” programu PAK FA ma być myśliwiec Su-57M planowany w dalszej przyszłości, z nowymi silnikami izdielije 30.

Pierwszym z samolotów o wzmocnionej konstrukcji był T-50-7, płatowiec przeznaczony do statycznych prób wytrzymałościowych; został on przywieziony z Komsomolska nad Amurem do Moskwy w grudniu 2014 r. W lutym 2015 r. Połączona Korporacja Lotnicza (OAK) zapowiedziała w swojej informacji prasowej, że w 2015 r. trzy kolejne prototypy powinny dołączyć do prób w locie. Faktycznie, pierwszy latający prototyp „drugiego etapu”, T-50-6 z numerem 056 odbył swój pierwszy lot 27 kwietnia 2016 r., dwa i pół roku po piątym T-50-5. Jest pewne zamieszanie z oznaczeniem T-50-6. Początkowo T-50-6 miał być ostatnim egzemplarzem oryginalnego projektu, ale zdecydowano, że nie jest on potrzebny; nie ma sensu go robić, jeśli i tak samolot ma być przekonstruowany. Jego elementy wykorzystano do remontu nadpalonego T-50-5. Kolejny T-50-6 (przez jakiś czas nazywany T-50-6-2) został już wykonany według zmodernizowanego projektu. Kolejno wystartowały prototypy T-50-8 z numerem bocznym 058 (pierwszy lot 17 listopada 2016 r.), T-50-9 z numerem 509 (24 kwietnia 2017 r.), T-50-11 z 511
(6 sierpnia 2017 r.) oraz T-50-10 z 510 (23 grudnia 2017 r.).

Druga piątka prototypów T-50 różni się od poprzednich pięciu samolotów wzmocnioną wewnętrzną strukturą płatowca. Pokrycie zostało częściowo wymienione na kompozytowe. Tylna część kadłuba z wyposażeniem elektronicznym została wydłużona, zmienione zostały obwody spodu w tylnej części kadłuba, niektóre pokrywy, a także końcówki skrzydła. Nie ma na ten temat żadnych oficjalnych informacji, ale można być pewnym, że podjęte wzmocnienie konstrukcji zwiększyło jej ciężar, a tym samym pogorszyło osiągi samolotu w stosunku do pierwotnie planowanych. Wewnątrz samoloty otrzymywały coraz bardziej rozbudowywane wyposażenie zadaniowe i awionikę. Dwa ostatnie egzemplarze, T-50-10 i T-50-11 mają pełny komplet wyposażenia; T-50-11 jest wzorcem dla produkcji seryjnej.

Według stanu na koniec 2020 r. wszystkie dziesięć prototypów Su-57 nadal latają. O ile pierwsza piątka przechodzi przeważnie próby w Żukowskim, to samoloty „drugiego etapu” większość czasu spędzają w ośrodku Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Achtubinsku. Znamienna była wystawa MAKS w sierpniu i wrześniu 2019 r., w której uczestniczyło pięć samolotów od T-50-1 do T-50-5R, a nie było żadnego z drugiej piątki.

PAK FA nazwany Su-57

18 lipca 2017 r., pierwszego dnia wystawy MAKS, otwierający pokazy prezydent Rosji Władimir Putin miał odwiedzić specjalnie dla niego przygotowany hangar z najnowszym wtedy prototypem T-50-9 rosyjskiego myśliwca piątej generacji PAK FA. Planowano, że w obecności Putina będzie tam podpisany wstępny protokół zakończenia pierwszego etapu prób i rekomendacja wykonania partii wstępnej samolotów, a wraz z tym ogłoszone będzie oficjalnie nowe oznaczenie Su-57. Jednakże z powodu opóźnienia Władimir Putin pominął oddalony od głównej trasy wizyty hangar z PAK FA i podpisanie dokumentów odsunęło się w czasie. Tym niemniej nowe oznaczenie weszło w życie i od lipca 2017 roku myśliwiec T-50 ma nową nazwę Su-57.

Równolegle z próbami wstępnymi, prowadzonymi przez Suchoja w ośrodku doświadczalnym przemysłu lotniczego Rosji w Żukowskim, o których pisaliśmy wcześniej, trwają próby państwowe prowadzone w ośrodku doświadczalnym Ministerstwa Obrony Rosji 929. GLIC w Achtubinsku w ujściu Wołgi, 130 km od Wołgogradu. W kwietniu 2013 r. swój pierwszy lot na T-50 wykonał w Żukowskim pierwszy pilot spoza personelu latającego Suchoja, pilot wojskowy Rafael Sulejmanow z 929. GLIC. W dniu 21 lutego 2014 r. prototyp T-50-2 został wysłany na trzy miesiące do Achtubinska; chodziło o wstępne zapoznanie się i przystosowanie ośrodka do zbliżających się prób państwowych całkowicie nowego systemu, jakim był myśliwiec nowej generacji.