Dzięki możliwości tankowania w powietrzu zasięg wielozadaniowego samolotu myśliwskiego o cechach utrudnionej wykrywalności F-35 Lightning II jest praktycznie nieograniczony i wynika jedynie z odporności organizmu pilota. Wszystkie fot. Lockheed Martin, US Air Force i US Navy.

Rok 2015 był przełomowy dla amerykańskiego programu budowy wspólnego myśliwca uderzeniowego JSF. Model F-35B uzyskał wstępną gotowość operacyjną, rozwiązano problem haka do lądowania w wersji pokładowej F-35C, do produkcji wprowadzono modyfikację eliminującą niebezpieczeństwo pożaru silnika, zintensyfikowano program testów oraz przyspieszono integrację uzbrojenia pokładowego. Jednakże opublikowany na początku 2016 r. raport biura Pentagonu ds. ocen i testów operacyjnych wskazał na szereg problemów z którymi wciąż boryka się program JSF.

Po piętnastu latach od zwycięstwa koncernu Lockheed Martin w przetargu na nowy wspólny myśliwiec uderzeniowy dla amerykańskich sił powietrznych, marynarki wojennej i piechoty morskiej, program JSF jest wciąż w fazie rozwoju i demonstracji konstrukcji SDD (System Development and Demonstration Program). Oznacza to, że myśliwce F-35 wciąż przechodzą różne testy obejmujące: płatowiec, systemy pokładowe, integrację uzbrojenia oraz zachowanie w locie. W grudniu 2015 r. faza SDD została ukończona dopiero w osiemdziesięciu procentach. Zakończenie fazy SDD jest planowane na koniec 2017 r. Jej zwieńczeniem ma być dopracowanie i wdrożenie pierwszego pełnego bojowego bloku awioniki – Block 3F – obejmującego oprogramowanie systemów misji, uzbrojenia „powietrze-powietrze” i „powietrze-ziemia”, oraz kontroli lotu.
Wejście do służby poszczególnych modeli F-35 jest opóźnione średnio o cztery lata. W 2015 r. amerykańskiej piechocie morskiej udało się osiągnąć wstępną gotowość operacyjną IOC (Initial Operational Capability) dla F-35B czyli wersji skróconego startu i pionowego lądowania (STOVL). W sierpniu 2016 r. IOC dla F-35A – modelu konwencjonalnego startu i lądowania (CTOL) – planują ogłosić Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych. Dla modelu pokładowego F-35C (CV) marynarka wojenna ogłosi wstępną gotowość operacyjną prawdopodobnie w 2018 r.
Do końca 2015 r. producent dostarczył Pentagonowi ponad 150 seryjnych egzemplarzy F-35A/B/C oraz 18 egzemplarzy prototypowych i testowych. Myśliwce F-35 stacjonują już w dziesięciu różnych bazach i ośrodkach testowych na terenie Stanów Zjednoczonych. W 2015 r. pierwszy egzemplarz F-35A opuścił włoski zakład montażowy FACO (Final Assembly and Check Out) w Cameri, który jest odpowiedzialny za produkcję F-35A dla europejskich odbiorców. W 2015 r. Lockheed Martin dostarczył w sumie 45 egzemplarzy różnych wersji F-35 – jak na razie rekordową liczbę w historii programu. Do końca 2015 r. swoje pierwsze egzemplarze F-35 otrzymały: Wielka Brytania, Holandia, Norwegia, Australia i Włochy. W 2016 r. pierwsze F-35 odbiorą Izrael i Japonia.
Stany Zjednoczone przeszkoliły na myśliwcach F-35 już ponad 250 pilotów. Szkolenie przechodzą również piloci brytyjscy, norwescy, australijscy i włoscy. Centrum szkoleniowe F-35 w bazie sił powietrznych Eglin AFB na Florydzie przeszkoliło też ponad 2800 techników lotniczych różnych specjalności. Nalot całej floty F-35 wynosi już ponad 48 tys. godzin.

Koszty i zakupy

Od początku problemem programu JSF była bardzo wysoka i nie ustalona na sztywno cena myśliwców F-35. Pierwsze dwa egzemplarze F-35A kosztowały ponad 220 mln dolarów za sztukę nie licząc silników. Wraz z podpisaniem przez Pentagon umów na zakup F-35 w ramach kolejnych transz produkcji małoseryjnej LRIP (Low Rate Initial Production), cena F-35 zaczęła spadać. Cena jednostkowa myśliwców z transzy LRIP-2 wyniosła około 160 mln dolarów, a z transzy LRIP-3 i LRIP-4 około 130 milionów. Spadek cen wynikał przede wszystkim ze zwiększenia produkcji przez firmę Lockheed Martin, podpisywania międzynarodowych kontraktów na zakup F-35, oraz nacisku ze strony Pentagonu na obniżenie cen przy zamówieniach większych partii samolotów. Cena F-35 z transzy LRIP-5 okazała się o cztery procent niższa od ceny z myśliwców z transzy LRIP-4. Samoloty transzy LRIP-6 są o niecałe cztery procent tańsze od samolotów LRIP-5. Podobna obniżka cen samolotów transzy LRIP-7 nastąpiła względem transzy LRIP-6. Zgodnie z kontraktem podpisanym w 2013 r. średnia cena myśliwca F-35 z transzy LRIP-8 jest o 3,5% niższa niż myśliwca z transzy LRIP-7 i aż o 57% niższa względem transzy LRIP-1.