Ciągnik Jelcz C882.62 do zestawu Jak to najbardziej skomplikowane auto militarne powstałe w Jelcz Sp. z o.o. Na zdjęciu pojazd prototypowy podczas badań zakładowych.

W bieżącym roku zakłady Jelcz Sp. z o.o. obchodzą 70. rocznicę swego powstania. Na przestrzeni tego okresu odnotowały wiele sukcesów, ale nie zabrakło także gorszych momentów. W latach 70. i 80. fabryka z Jelcza-Laskowic produkowała nawet 10 000 ciężarówek, autobusów i nadwozi specjalistycznych, a do końca lat 80. powstało w niej ponad ćwierć miliona różnych pojazdów. W latach 90., w nowej rzeczywistości gospodarczej, firma została sprywatyzowana, ale realia rynku, błędy w zarządzaniu i faktyczny brak jakichkolwiek inwestycji skutkujących opanowaniem nowych technologii oraz uruchomieniem nowych produktów, doprowadziły w 2008 r. do ogłoszenia upadłości Zakładów Samochodowych Jelcz S.A. Nowy rozdział w historii jelczańskich zakładów rozpoczął się 26 kwietnia 2012 r., gdy 100% udziałów w wydzielonej z masy upadłościowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Jelcz-Komponenty kupiła Huta Stalowa Wola S.A.

Dziś firma, od 2014 r. działająca pod marką Jelcz Sp. z o.o., wchodzi w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej i jest głównym dostawcą sprzętu transportowego, w tym wysoce specjalistycznego, dla Sił Zbrojnych RP. Nowe ciężarówki i podwozia Jelcza nie tylko dominują w parkach sprzętu logistycznego naszego wojska, stanowią także istotny element wsparcia systemów uzbrojenia artyleryjskiego, są również nośnikami wyspecjalizowanego sprzętu elektronicznego, a nawet systemów uzbrojenia. Pojazdy Jelcza wykorzystywane były, są i będą w kluczowych programach modernizacji technicznej niemal wszystkich rodzajów polskich sił zbrojnych. Morska Jednostka Rakietowa, Langusta, Regina, Rak, Baobab, Wisła, Narew, Pilica, Warta, Odra, Orlik, Jak – to wszystko przedsięwzięcia, w których aktywnie uczestniczy Jelcz Sp. z o.o. Dziś w Siłach Zbrojnych RP użytkowanych jest ponad 4000 pojazdów Jelcz, w większości dostarczonych na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat.

Jak wspomniano, okres po 2012 r. to lata dynamicznego rozwoju firmy i systematycznego wzrostu wartości produkcji sprzedanej. I choć w ubiegłym roku wyprodukowano mniej aut niż w rekordowym roku 2018 (szerzej w WiT 1/2019), to rośnie wśród nich liczba wieloosiowych ciężarówek wysokiej i średniej mobilności w układach napędowych 6×6 i 8×8, znacznie bardziej skomplikowanych niż sztandarowy dotąd wyrób Jelcza, model 442.32, będący filarem rozwoju firmy w ostatnich latach. Stąd też wyższy poziom obrotów spółki, zatrudniającej obecnie ok. 700 osób. W 2021 r. wartość sprzedaży wyniosła ok. 390 mln PLN (szczegółowy bilans w chwili przygotowywania artykułu jeszcze powstawał, stąd na razie nie możemy podać zysku netto), na którą złożyły się 344 sprzedane pojazdy i podwozia pod zabudowy specjalne. Wśród nich nadal ilościowo dominowały samochody modelu 442.32, produkowane na mocy umowy wieloletniej z Ministerstwem Obrony Narodowej, zawartej 18 grudnia 2018 r. i dotyczącej dostawy 888 samochodów w latach 2019–2022, o wartości ponad 780 mln PLN brutto. Dzięki jej realizacji liczba ciężarówek tego typu w Siłach Zbrojnych RP przekroczyła w ubiegłym roku 2000.

Samochodów takich w 2021 r. przekazano 169. Oczywiście, poza wspomnianą umową, dostarczano także kilkadziesiąt dalszych ciężarówek i podwozi modelu 442.32 pod zabudowy specjalistyczne, m.in. w ramach programu Pilica (22 auta, na mocy umowy z 24 listopada 2016 r.). Wśród innych dostarczonych aut były m.in. 22 podwozia P862D.43 G9 i 14 podwozi P662D.34 CD10 M22 pod cysterny.

Rok 2022 – pod znakiem Wisły i Jaka

Plan na rok bieżący zakłada wyprodukowanie ponad 300 samochodów i podwozi. Poza kontynuacją dostaw modelu 442.32, a takich ciężarówek ma zostać przekazanych wojsku, w ramach różnych programów, ok. 150, kluczowa w tym roku będzie realizacja nowych projektów, na mocy umów zawartych w latach 2019–2020. Kontynuowane będą także dostawy podwozi P662D.35 (5) i P882.53 (11) do Huty Stalowa Wola S.A., gdzie posłużą do kompletacji pojazdów AWRU/WRUE i AWA/WA w ramach KMO Rak i DMO Regina.
Pierwszą jest umowa na dostawę zestawów do transportu lądowego ciężkiego sprzętu wojskowego, w tym czołgów i innego sprzętu gąsienicowego o masie do 70 ton (przy całkowitej masie zestawu do 130 ton). Projekt otrzymał kryptonim Jak. Oferta złożona przez Jelcz Sp. z o.o. została uznana na najlepszą w postępowaniu przetargowym, ogłoszonym przez Inspektorat Uzbrojenia w październiku 2017 r., a 29 maja 2019 r. została zawarta umowa na dostawę 14 zestawów w ramach zamówienia gwarantowanego oraz dziewięciu kolejnych zestawów i trzech ciągników bez naczep w ramach opcji. Łączna wartość zamówienia wyniosła 126,5 mln PLN brutto (72,3 mln w ramach zamówienia gwarantowanego i 54,26 mln w ramach opcji). W przewidzianym w umowie trybie opcja została potwierdzona, zatem łącznie, do końca 2022 r., firma z Jelcza-Laskowic ma dostarczyć 23 kompletne zestawy i trzy ciągniki.

Każdy zestaw składa się ze specjalnie skonstruowanego w ramach tego programu ciężkiego ciągnika siodłowego Jelcz C882.62 w układzie 8×8 z długą, czteromiejscową kabiną, opancerzoną na poziomie 2 wg normy STANAG 4569A/B oraz naczepy specjalnej niskopodwoziowej ST775-20W produkcji firmy Demarko Sp. z o.o. sp.k. o ładowności do 70 ton (szczegółowy opis zestawu Czytelnicy znajdą w WiT 11/2020).

W 2020 r. skompletowano pierwszy zestaw i poddano go badaniom zakładowym (obejmującym m.in. testy odporności kabiny ciągnika na ostrzał i detonacje), a później kwalifikacyjnym w Wojskowym Instytucie Techniki Pancernej i Samochodowej w Sulejówku. Badania kwalifikacyjne zakończyły się wynikiem pozytywnym w grudniu 2021 r. Warto wspomnieć, że wobec decyzji o zakupie dla Sił Zbrojnych RP czołgów podstawowych M1A2 Abrams SEPv3, przeprowadzono zimą tego roku na poligonie w Drawsku Pomorskim także próby za- i wyładunku oraz transportu czołgu M1A2, należącego do pododdziału US Army szkolącego się w tym czasie na terenie naszego kraju.

Do momentu publikacji tego artykułu spółka dostarczyła już Siłom Zbrojnym RP dwie partie sprzętu w ramach programu Jak. Na początku kwietnia przekazano siedem ciągników Jelcz C882.62 i cztery naczepy ST775-20W, zaś pod koniec maja 10 kompletnych zestawów ciągnik oraz naczepa. Całe zamówienie zostanie zrealizowane do końca października 2022 r., a więc zgodnie z harmonogramem zapisanym w umowie z 29 maja 2019 r. Biorąc pod uwagę potrzeby i systematyczną rozbudowę potencjału Sił Zbrojnych RP, należy mieć nadzieję, że zakupy zestawów Jak będą kontynuowane.

Kolejnym ważnym przedsięwzięciem, którego kulminacja z punktu widzenia jelczańskich zakładów przypada na rok 2022, jest pierwsza faza programu przeciwlotniczego i przeciwrakietowego systemu rakietowego średniego zasięgu Wisła. Jelcz Sp. z o.o. jest jednym z niewielu polskich podmiotów uczestniczących w tej fazie Wisły jako dostawca kluczowych elementów systemu – podwozi i pojazdów specjalnych, które zostaną zintegrowane z komponentami systemu dostarczonymi przez producentów ze Stanów Zjednoczonych (szerzej w WiT 9/2020 i 9/2021).

W ramach pierwszej fazy Wisły Jelcz zawarł dotychczas dwie umowy na dostawę podwozi i pojazdów specjalnych. Pierwsza podpisana została 17 maja 2019 r. z Inspektoratem Uzbrojenia i dotyczy 73 jednostek sprzętu o wartości 170,9 mln PLN brutto. W skład zamówienia, które ma zostać zrealizowane do końca bieżącego roku, wchodzą:

• 33 ciągniki siodłowe Jelcz 882.57 CSS w układzie 8×8, przeznaczone do holowania naczep specjalnych M860A1 do transportu: stacji radiolokacyjnych AN/MPQ-65, wyrzutni rakiet M903, kabin ECS/RIU (Engagement Control Station/Radar Interface Unit) i kabin technicznego wsparcia eksploatacji systemu – BMC (Battery Maintenance Center) oraz ISE (Intermadiate Support Element), wraz z niezbędnymi przyrządami i zestawem części zamiennych, a także naczep M871A4;
• 28 bazowych podwozi Jelcz P882.57 TS w układzie 8×8 w konfiguracji uniwersalnej, z których po dostosowaniu i zabudowie powstaną następujące transportery specjalne (TS):
• TS EPP (Electrical Power Plant) z pomostem skrzyniowym i zaczepami kontenerowymi, do transportu zespołu zasilającego w energię elektryczną – cztery...