Försvarets materielverk (FMV), czyli szwedzka Administracja Zaopatrywania Sił Zbrojnych, poinformowała, że okręt podwodny Gotland powrócił do służby w Svenska Marinen. Jednostka przeszła remont główny połączony z zakrojoną na szeroką skalę modernizacją, dzięki której będzie działała do drugiej połowy obecnej dekady przy zachowaniu wysokich parametrów operacyjnych.

Gotland i bliźniaczy Uppland, czyli dwa z trzech okrętów typu A19, zostały wytypowane do modernizacji w połowie cyklu operacyjnego, określanej jako HTMGtd (Halvtidsmodifiering Gotland). 30 czerwca 2015 r. FMV zawarła kontrakt z koncernem Saab na budowę dwóch jednostek typu A26 (Blekinge i Skåne), mających zastąpić parę przeszło 30-letnich okrętów typu A17 Södermanland, i właśnie na program HTMGtd. Ten połączony zabieg, po wycofaniu Södermanlandów (pierwszy jest już nieaktywny od 2011 r.) i ich potencjalnej sprzedaży do Polski, gdzie są przewidziane do roli rozwiązania pomostowego w programie okrętu podwodnego nowego typu pk. Orka, pozwoli na utrzymanie w służbie Marinen pięciu jednostek tej klasy (trzech A19 i dwóch A26). Liczba ta wynika z zapisów doktrynalnych Szwedzkich Sił Zbrojnych.

Poza potrzebą odmłodzenia Gotlanda i Upplanda, ważnym aspektem HTMGtd było ujednolicenie części wyposażenia oraz systemu walki zmodernizowanych jednostek typu A17 i nowo budowanych A26. Dzięki takiemu podejściu osiągnięto znaczącą standaryzację sprzętową (serwis i części zamienne), ułatwienie szkolenia załóg oraz możliwość sprawdzenia przyjętych rozwiązań przed ukończeniem budowy prototypowego Blekinge. Niewątpliwie wpłynęło to też na obniżenie kosztów zakupów sprzętu do czterech okrętów.

„Nowy” Gotland
Gotland trafił do hali stoczni w końcu 2015 r. Rozcięto go za kioskiem, po czym rozsunięto obie części. Kolejnym krokiem było sprawdzenie stanu urządzeń, ich demontaż oraz przekazanie FMV mechanizmów nie podlegających wymianie. Następnie remontowi poddano poszczególne pomieszczenia, ułożono nowe instalacje kablowe i armaturę. W dalszej kolejności wydłużono kadłub mocny o ok. 2 m. Po zakończeniu wymiany urządzeń zamknięto go, przystępując do sprawdzenia połączeń i przygotowania do rozruchów systemów. Po HTMGtd „ponad 20” systemów jest obecnie wspólnych dla typów A19 i A26.

Gotland otrzymał m.in. nowe systemy obserwacji technicznej. Na dziobie zamontowano sonar aktywny SA9510S i echosondę wielowiązkową EM 2040 Dual RX – oba produkcji Kongsberg Maritime. Pierwszy służy do nawigacji podwodnej i omijania przeszkód, w tym wykrywania min kotwicznych i dryfujących, zaś echosonda wysokiej rozdzielczości daje niemal fotograficzne zobrazowanie dna. Zamiast jedynego peryskopu Thales Optronics CK038 z konwencjonalnym kanałem optycznym wstawiono maszt optoelektroniczny Safran Series 30 SOM. Do wymiany przeznaczono również taktyczny system rozpoznania radiotechnicznego RESM. Pierwotny – Thales Manta S, został zastąpiono przez Exelis ES-3701U.

Schemat przedstawiający zgodność systemową zmodernizowanego Gotlanda i budowanego Blekinge. Fot. Saab.

Zmiany w systemach obserwacji skutkowały koniecznością wymiany systemu kierowania walką. Dotychczasowy Saab IPS-19, będący „podwodną“ odmianą 9LV Mk 3 do okrętów nawodnych, znany w Marinen jako SESUB 940, został zastąpiony nowszą wersją. Będzie ona podstawą do dalszej ewolucji, w celu zastosowania na A26. Nowy system walki zabezpieczono przed cyberatakami.

W części mechanicznej najważniejszą nowością jest zastąpienie dotychczasowych modułów napędu niezależnego od powietrza atmosferycznego AIP z silnikami Stirlinga ich najnowszą odmianą, w której wprowadzono zmiany wpływające na ogólny wzrost wydajności.

Zmodernizowane Gotlandy wyposażono w pionową śluzę w obudowie kiosku, przez którą będzie mogło wydostać się na zewnątrz do 3-4 uzbrojonych operatorów sił specjalnych. Okręty będą też przystosowane do użycia nowych 400 mm wielozadaniowych torped lekkich Saab Tp47, będących w finalnej fazie rozwoju.

W ramach projektu wykonano ponad 10 000 rysunków roboczych, prace zajęły prawie 500 000 roboczogodzin, w czasie których położono przeszło 10 000 nowych spoin. W ramach HTMGtd przeprowadzono też ok. 1500 godzin szkoleń i 360 działań weryfikacyjnych systemów technicznych w czasie ponad 1000 godzin testów wykonanych na morzu. Okręt po tych zabiegach zwodowano ponownie 20 czerwca 2018 roku, zaś po raz pierwszy wyszedł w morze 19 października 2018 roku.

Piątka Marinen?
Po Gotlandzie identyczne zabiegi przeszedł Uppland. Przesunięto je w czasie o ok. 12 miesięcy. Zapewne jego próby po modernizacji potrwają krócej, bowiem większość testów najnowszego wyposażenia zrealizowano na prototypie. Pozostaje jednak problem wspomnianych pięciu okrętów podwodnych dla Marinen.

Obecnie Szwedzka Marynarka Wojenna nie dysponuje już taką liczbą jednostek. Po wycofaniu w 2011 r. Östergötlanda, w linii znajdują się cztery okręty, i to nie dosłownie, bo Uppland nie zakończył HTMGtd. Sprawa skomplikuje się bardziej, gdy dojdzie do ewentualnej sprzedaży Södermanlanda (i Östergötlanda?) Polsce, co jest rozważane obecnie przez szwedzki parlament. Tymczasem planowany pierwotnie grafik budowy pary typu A26 jest już nieaktualny. Zamiast pierwotnego 2022 r. jako daty przekazania Marinen prototypowego Blekinge, obecnie podawane są lata 2024-2025.

Co więcej, dotąd nie zawarto umowy na modernizację trzeciego Gotlanda ‒ Hallanda, co może skutkować jego wcześniejszym wycofaniem z linii, jak też nie zakontraktowano kolejnej pary typu A26, i po wejściu do służby Blekinge oraz Skåne w drugiej połowie tej dekady, Marinen będzie musiała się zadowolić czwórką okrętów podwodnych. Oczywiście, nie można też wykluczyć, że Szwedzi znajdą fundusze na odmłodzenie Hallanda i (lub) zakup nowych jednostek. Niestety, broń podwodna to kosztowny „biznes”.