Pierwszy lekki samolot transportowy Leonardo C-27J Spartan przylecial na Slowacje 24 pazdziernika ubieglego roku, a jego uroczyste przejecie mialo miejsce 31 pazdziernika 2017 r. w bazie Malacky-Kuchyňa.

Leonardo C-27J Spartan jest wojskowym, dwusilnikowym lekkim samolotem transportowym strefy taktycznej, w klasycznym dla maszyn o tym przeznaczeniu układzie górnopłata. Jest efektem współpracy włoskiej firmy Alenia Aermacchi (obecnie Leonardo Aircraft Division) i amerykańskiego koncernu Lockheed Martin w ramach programu nowego systemu lotniczego transportu taktycznego, ukierunkowanego na potrzeby US Air Force, a prace nad nim zainicjowano w połowie lat 90. Maszyna ta miała zabezpieczać przewóz ludzi, lekkiego uzbrojenia i zaopatrzenia bezpośrednio do strefy walk.

Chociaż nadzieje na duże amerykańskie zamówienia się nie ziściły, od 2006 r. Spartan znalazł kilku nabywców i pozostaje głównym konkurentem maszyny Airbus C-295M w tym segmencie rynku. Do końca ubiegłego roku powstało niemal 90 takich maszyn, które służą lub wkrótce rozpoczną służbę w siłach powietrznych 13 państw. 31 października 2017 r. do grona użytkowników tych samolotów dołączyły Siły Zbrojne Republiki Słowackiej.

Wojskowe lotnictwo transportowe na Słowacji

W wyniku podziału majątku Lotnictwa Wojskowego i Obrony Powietrznej Sił Zbrojnych Czechosłowackiej Republiki Federacyjnej spośród 47 samolotów transportowych i specjalnego przeznaczenia lotnictwu Słowacji przypadło 16 z nich. Były to: trzy maszyny L-410UVP-T, po dwie An-24W, An-26 i L-410MA oraz po jednej An-12B, Jak-40, L-410UVP-E, L-410UVP-S i Tu-154B. Uzupełniały je dwa samoloty fotogrametryczne L-410FG. Sprzęt ten skoncentrowany został w 2. Mieszanym Pułku Lotniczym 2. Bazy Lotniczej w Pieszczanach. Pułk i bazę sformowano do 1 stycznia 1993 r. na bazie dawnego 3. Lotniczego Pułku Szkolnego oraz innych przemieszczonych do Pieszczan jednostek. W tamtejszej bazie rozlokowano 2. eskadrę transportową z samolotami transportowymi i 3. eskadrę śmigłowców pułku. Oddział wydzielony, stacjonujący w Bratysławie, dysponował pojedynczym Tu-154B do przewozu VIP-ów. Z kolei trzy samoloty L-410UVP-T przekazano 5. Lotniczemu Pułkowi Szkolnemu w Koszycach.
Z dniem 1 stycznia 1994 r. bazę z Pieszczan przekształcono w 32. Bazę Lotniczą, zaś pułk w 32. Skrzydło Lotnictwa Transportowego. Z kolei do 30 września 2001 r. obie te jednostki zostały rozformowane, a 1 października tegoż roku powstała w ich miejsce, w strukturach 2. Skrzydła Lotniczego, 3. mieszana eskadra transportowa w 2. Bazie Lotniczej w Kuchyňi. Po rozformowaniu 2. Skrzydła Lotniczego i 2. Bazy Lotniczej 30 września 2003 r. utworzono, także na lotnisku w Kuchyňi, Samodzielną Eskadrę Transportową, którą do 1 kwietnia 2006 r. przeorganizowano w Skrzydło Lotnictwa Transportowego z eskadrami dowodzenia i transportową. Przed 1 lipca 2009 r. tę jednostkę przemianowano na Skrzydło Transportowe.
Na przestrzeni 25 lat istnienia Republiki Słowackiej stopniowo wycofywano odziedziczony po Czechosłowacji sprzęt lotniczy, w tym także maszyny transportowe. Jako pierwszy, już w październiku 1995 r., wycofano pojedynczy Tu-154B. Po nim, w 1999 r., przyszedł czas na Jaki-40. W tym samym roku zakończono też eksploatację maszyny An-12B. W 2006 r. doszło do katastrofy samolotu An-24W i w związku z tym zaprzestano lotów także na drugiej maszynie tego typu. Spośród statków powietrznych sowieckiej produkcji najdłużej w linii pozostawały samoloty An-26, które wycofano w 2014 i w 2016 r. W międzyczasie doszło do zakończenia eksploatacji maszyn L-410MA – w 1998 i w 2003 r. oraz jednego z dwóch L-410FG – w 2003 r. W 2010 r. wycofano trzy L-410UVP-T i jeden L-410UVP-S. Tak więc spośród samolotów przejętych w chwili powstania samodzielnej Słowacji w użyciu pozostawały pod koniec 2017 r. jedynie dwa samoloty L-410UVP-E i jeden L-410FG.
Ze względu na szczupłość budżetu Ministerstwa Obrony i brak woli polityków ani w latach 90., ani przez prawie całą pierwszą dekadę XXI w. nie udało się zakupić następców przestarzałych maszyn. Dopiero pod koniec pierwszej dekady nowego stulecia zainicjowano w tej sferze pierwsze konkretne działania. Zakupione wówczas zostały w Czechach cztery fabrycznie nowe samoloty transportowe L-410UVP-E20. Pierwszy z nich został dostarczony 23 grudnia 2009 r., drugi 16 lipca 2010 r., trzeci 3 stycznia 2013 r., zaś ostatni 28 lutego 2013 r. Maszyny te zostały wyposażone we współczesną awionikę, co przejawia się m.in. w obecności dwóch kolorowych wyświetlaczy wielofunkcyjnych na tablicy przyrządów, obok przyrządów elektromechanicznych. Wdrożenie tych maszyn nie zapewniło przyrostu zdolności transportowych słowackiego lotnictwa, ale wpłynęło na podniesienie poziomu wyszkolenia załóg.