Ostatni rok Panzerwaffe

Niemieckie wojska pancerne pozostały groźne do ostatniego dnia wojny, choć w końcowych miesiącach konfliktu brakowało dosłownie wszystkiego: nowych pojazdów, amunicji, a zwłaszcza paliwa. Opracowane w połowie wojny nowe typy czołgów i dział samobieżnych wciąż górowały nad większością swoich alianckich odpowiedników, jednakże wyprodukowano je w niewielkiej liczbie. Zarówno Armia Czerwona, jak i armie sojuszników zachodnich dysponowały przytłaczającą przewagą ilościową.

W sierpniu 1944 r. Inspektorat Wojsk Pancernych potwierdził organizację dywizji pancernych opracowaną w kwietniu tego roku. W każdej dywizji nadal miał być dwubatalionowy pułk pancerny, składający się z dowództwa i sztabu, pułkowej kompanii dowodzenia, plutonu przeciwlotniczego, batalionu czołgów PzKpfw V Panther, batalionu czołgów Pz IV i kompanii remontowej. Każdy batalion miał być zorganizowany w dowództwo, sztab, kompanię dowodzenia i cztery kompanie czołgów, które teraz miały liczyć po 17 czołgów (trzy plutony po pięć czołgów i dwa czołgi w dowództwie kompanii). Wszystkie pododdziały zorganizowano w myśl koncepcji Freie Gliederung, w ramach której pojazdy transportowe zabrano z każdej kompanii i zgromadzono w kolumnach transportowych na szczeblu batalionu. Zgodnie z tą koncepcją zapotrzebowanie na pojazdy miało się zmniejszyć – dzięki zoptymalizowanemu, scentralizowanemu ich wykorzystaniu. W istocie jednak taka organizacja była dość kłopotliwa, a żołnierze kompanii nie mieli np. ciągłego dostępu do swoich rzeczy osobistych, transportowanych na ciężarówkach nie będących
w ich kompanii.
Organizacja ta okazała się jednak nierealna wobec braków sprzętowych, a także kadrowych. A tymczasem należało odtworzyć wykrwawione w walkach dywizje – zarówno na froncie wschodnim, jak i zachodnim. W najgorszym stanie były 6., 19. i 25. Dywizja Pancerna, które zostały niemal całkowicie zniszczone. Wycofano je do Niemiec w celu odbudowy, ale sowiecka ofensywa „Bagration” z czerwca 1944 r. spowodowała, że resztki 25. DPanc – w składzie batalionu przeciwpancernego z jedną kompanią 14 Pz IV, jednego batalionu grenadierów pancernych i dywizjonu artylerii, wraz z dwukompanijnym batalionem saperów i kompanią łączności – odesłano na Front Wschodni. Ostatecznie jednak dywizja została użyta do tłumienia Powstania Warszawskiego. Pozostałe dywizje odbudowywano albo z pułkiem pancernym w składzie dwóch batalionów czołgów, ale z kompaniami po 14 wozów (64 czołgi w batalionie), albo z jednym batalionem czołgów z kompaniami po 17 czołgów (wówczas było 76 czołgów w batalionie).

Epizod z brygadami pancernymi

Klęska niemieckich wojsk na Białorusi, jaka zaczęła się rysować pod koniec czerwca 1944 r., skłoniła Adolfa Hitlera do wysunięcia propozycji zorganizowania brygad pancernych. W założeniu miała to być stosunkowo niewielka, ale dzięki temu szybka i mobilna jednostka pancerna, którą można by błyskawicznie kierować do prowadzenia kontrataków przeciwko włamującym się w niemiecką obronę wojskom przeciwnika. Propozycję zorganizowania takich brygad Hitler przedstawił generałom z Oberkommando der Wehrmacht (OKW, Naczelne Dowództwo Sił Zbrojnych Niemiec) na naradzie 2 lipca 1943 r., nakazując im zaprezentowanie propozycji struktury organizacyjnej takich brygad.
Na polecenie Führera Oberkommando des Heeres (OKH; Dowództwo Wojsk Lądowych) zaproponowało przeformowanie w brygady zdziesiątkowanych i odtwarzanych w Niemczech 6., 9., 11., 19., 25. i 116. DPanc, ale Hitler nakazał formowanie takich brygad „od zera”. 11 lipca 1944 r. wydano rozkaz o zorganizowaniu pierwszych dziesięciu brygad (o numerach od 101 do 110), składających się z batalionu pancernego z kompanią przeciwpancerną, batalionu grenadierów pancernych z czterema kompaniami piechoty (dwie na półgąsienicowych transporterach opancerzonych) i kompanią dział samobieżnych, kompanii saperów oraz służb zaopatrzenia. Batalion pancerny miał trzy kompanie czołgów po 11 wozów w każdej (trzy plutony po trzy wozy i dwa czołgi w dowództwie kompanii), pluton dowodzenia z trzema czołgami dowódczymi i plutonem przeciwlotniczym z czterema samobieżnymi zestawami Flakpanzer IV, kompanię przeciwpancerną z 11 wozami Jagdpanzer IV o organizacji identycznej jak kompania czołgów oraz pluton remontowy (2 ciągniki ewakuacyjne Bergerpanther). Łącznie brygada miała 36 czołgów Panther, 11 samobieżnych dział przeciwpancernych Jagdpanzer IV, 4 samobieżne zestawy przeciwlotnicze Flakpanzer IV, 10 dział samobieżnych SdKfz 251/9 z krótkolufowym działem kal. 75 mm, 48 transporterów piechoty SdKfz 251/1 (po 24 w kompanii piechoty zmechanizowanej), 4 SdKfz 251/2 z moździerzem 81 mm, 21 półgąsienicowych wozów dowodzenia z radiostacjami SdKfz 251/3, 18 transporterów saperskich SdKfz 251/5 i SdKfz 251/7, 42 transportery przeciwlotnicze SdKfz 251/21 z trzema armatami 20 mm (po siedem w każdej kompanii – dowodzenia, czterech kompaniach piechoty i w kompanii dział piechoty), 174 ciężarówki różnych typów (w tym 48 do transportu piechoty w dwóch kompaniach piechoty zmotoryzowanej), 63 samochody osobowo-terenowe, 69 motocykli z podwoziem półgąsienicowym SdKfz 2 Kettenkrad, 27 zwykłych motocykli. Typowy stan osobowy brygady to 65 oficerów, 568 podoficerów, 1449 żołnierzy i 7 pracowników cywilnych – razem 2089 ludzi.