ORP Grom na gdyńskiej redzie.

Oprócz 80-lecia podniesienia bandery, 4 maja mija kolejna rocznica zatopienia ORP Grom. Była to pierwsza tak poważna strata Polskiej Marynarki Wojennej w akcjach na Zachodzie, a okoliczności utraty tego pięknego okrętu rozpatrywane są do dziś. Dodatkowym bodźcem do tych rozważań są badania przeprowadzone w 2010 r. przez polskich nurków z Bałtyckiego Towarzystwa Nurkowego na wraku i sporządzona wówczas dokumentacja. Ale w niniejszym artykule zajmiemy się początkami Groma i spróbujemy pokazać niektóre wersje modyfikacji dokumentacji ofertowej, które doprowadziły do powstania tych okrętów w ostatecznej konfiguracji.

Jak powszechnie (wśród zainteresowanych) wiadomo, przed budową najsłynniejszej chyba pary polskich niszczycieli – Groma i Błyskawicy – rozpisano trzy przetargi. Dwa pierwsze (francuski i szwedzki) nie przyniosły rozstrzygnięcia, a zainteresowanych nimi Czytelników odsyłamy do artykułu autora „Poszukując nowych niszczycieli” (Morza, Statki i Okręty 4/2000) oraz do publikacji wydawnictwa AJ-Press „Niszczyciele typu „Grom”, cz. 1”, Gdańsk 2002.

Trzeci przetarg, najważniejszy, ogłoszono w lipcu 1934 r. Zaproszono do niego stocznie brytyjskie: Thornycroft, Cammell Laird, Hawthorn Leslie, Swan Hunter, Vickers-Armstrongs oraz Yarrow. Nieco później, bo 2 sierpnia 1934 r., list ofertowy i warunki techniczne wydano również przedstawicielowi stoczni John Samuel White w Cowes.

Brytyjskie stocznie w tym czasie były głównym dostawcą niszczycieli na eksport. W latach 1921-1939 przekazały 7 krajom Europy i Ameryki Południowej 25 okrętów tej klasy; dalszych 45 zbudowano w miejscowych stoczniach według brytyjskich projektów lub przy pomocy Anglików. Na niszczycielach projektowanych przez Brytyjczyków (lub z ich pomocą) pływali marynarze Grecji, Hiszpanii, Holandii, Jugosławii, Polski, Portugalii, Rumunii i Turcji oraz Argentyny, Brazylii i Chile. Drugie w tym zestawieniu Włochy mogły pochwalić się 10 niszczycielami zbudowanymi dla Rumunii, Grecji i Turcji, zaś Francja wyeksportowała tylko 3 niszczyciele – do Polski i Jugosławii (plus 2 licencyjne).

Brytyjczycy ochoczo odpowiedzieli na polskie zapytania. Obecnie bliżej znamy dwa projekty powstałe w odpowiedzi na przetarg, zaproponowane przez stocznie Thornycroft i Swan Hunter; ich rysunki zaprezentowano we wspomnianej wcześniej publikacji AJ-Press. Oba przedstawiają okręty o klasycznym kadłubie niszczyciela, z podniesioną dziobówką i ze stosunkowo niską sylwetką. Na dziobie umieszczono jedno stanowisko artyleryjskiego z dwiema armatami kal. 120 mm, a na rufie – dwa takie same stanowiska, zgodnie z „Warunkami technicznymi dla projektu kontrtorpedowców” wydanymi przez Kierownictwo Marynarki Wojennej (dalej - KMW) w styczniu 1934 r. Oba projekty przedstawiają też okręty dwukominowe.

Komisja Przetargowa na posiedzeniu 4 września 1934 r. wybrała ofertę brytyjskiej stoczni John Thornycroft Co. Ltd. w Southampton, jednak jej cena okazała się zbyt wysoka. Wobec powyższego, w grudniu 1934 r. podjęto rozmowy ze stocznią J. S. White. Na życzenie strony polskiej stocznia dokonała w projekcie szereg zmian, a w styczniu 1935 r. główny projektant stoczni White, p. H. Carey, przybył do Gdyni i tam obejrzał Wichra i Burzę. Przedstawiono mu polskie opinie zebrane po kilku latach eksploatacji tych okrętów i zasugerowano zmiany, które polska strona uznała za konieczne.

Niestety, nie znamy na razie dokładnego wyglądu projektu przedstawionego przez stocznię J. S. White. Możemy jednak mieć o nich pewne wyobrażenie, posługując się szkicami znajdującymi się w dokumentacji Polskich Zakładów Optycznych. PZO projektowały (a później wykonały) zespoły przyrządów kierowania ogniem dla okrętowej artylerii i wyrzutni torped dla Groma i Błyskawicy oraz najwyraźniej na bieżąco były informowane o zmianach w projekcie, proponowanych najpewniej przez KMW.