Pancerniki obrony wybrzeża typów Oden, Äran i Oscar II. Pancernik Oden w Sztokholmie w 1897 r. Fot. Sjöhistoriska museet

Niniejszy artykuł jest kontynuacją historii pancerników szwedzkich, zapoczątkowanego publikacją tego samego Autora w numerze specjalnym MiO 1/2016. Przedstawiliśmy w nim pierwszą ich trójkę – Svea, Göta i Thule. Kolejne trzy okręty stanowiły znaczny postęp techniczny w stosunku do poprzedników.

Po przyznaniu środków na budowę trzech pancerników typu Svea ponownie powołano komitet ds. morskiego sprzętu wojennego (Sjökrigsmaterielkomitté), w celu przedstawienia parlamentowi (Riksdagowi) propozycji nowego typu okrętu pancernego. Stwierdził on, że flota powinna posiadać przynajmniej 15 pancerników I klasy, 30 torpedowców I klasy i 15 II klasy, jak również 6 awiz (tzw. krążowniki torpedowe – torpedkryssare). Propozycja dotycząca okrętu pancernego I klasy odbiegała od typu Svea, przede wszystkim pod względem rozmieszczenia artylerii ciężkiej w dwóch wieżach pojedynczych oraz zmiany artylerii średniej na armaty szybkostrzelne kal. 120 mm. Król Oskar II uznał tę propozycję i w 1893 r. zażądał od Riksdagu przyznania środków na rozpoczęcie budowy nowego pancernika oraz 2 mln koron rocznie, począwszy od 1894 r. Decyzją izby przyznano jedynie połowę sumy potrzebnej na budowę jednostki typu Svea, w wysokości 2,868 mln koron.
W rok później parlament zatwierdził 1,5 mln koron pod takim warunkiem, iż Jego Królewska Mość będzie mógł wykorzystać obie przyznane kwoty na zbudowanie pierwszego okrętu takiego typu, jaki zaproponował komitet ds. morskiego materiału wojennego w 1892 r.

Oden

Nowy pancernik został zakontraktowany w Zakładach Mechanicznych Bergsund (Bergsunds Mekaniska Verkstad) w Sztokholmie. 6 października 1894 r. nadano mu nazwę Oden. Wyporność normalna jednostki wynosiła 3500 t, zaś z pełnym obciążeniem 3715 t. Wymiary były następujące – długość na konstrukcyjnej linii wodnej (dalej – KLW) 84,78 m, długość maksymalna 86,3 m, szerokość 14,77 m, zanurzenie konstrukcyjne od linii wodnej do dolnej krawędzi stępki 4,92 m, zanurzenie największe 5,6 m. W dwóch kotłowniach znajdowało się 6 kotłów cylindrycznych typu Admiralicji. Dwie pionowe maszyny potrójnego rozprężania wyprodukowano w Zakładach Bergsund. Konstrukcja ich zakładała osiągnięcie łącznej mocy 5330 KM. Dwie śruby miały średnicę 3,93 m. Prędkość konstrukcyjna wynosiła 15 w. Na próbach 25 września 1897 r. osiągnięto prędkość maksymalną 16,8 w. Po przebudowie w latach 1914-1915 udało się uzyskać jeszcze więcej.
Artyleria główna składała się z 2 armat kal. 254 mm typu M/94 z francuskich zakładów S.A. des Forges et Chantiers de la Mediterranée w Hawrze systemu inż. Caneta w wieżach pojedynczych na dziobie i na rufie z następującymi parametrami – długość lufy 42 kalibry, masa lufy 28 160 kg, prędkość początkowa pocisku 720 m/s, szybkostrzelność 0,5 wystrz./min., donośność maksymalna 9950 m, elewacja (maksymalne podniesienie lufy armatniej) +10°, wykonane ze stali odlewanej.
Na artylerię średnią składały się 4 armaty kal. 120 mm typu M/94, wyprodukowane w założonych przez Alfreda Nobla krajowych zakładach Bofors-Gullspång, umieszczone w kazamatach na śródokręciu. Długość lufy wynosiła 45 kalibrów, masa lufy 3507 kg, prędkość wylotowa pocisku 740 m/s, szybkostrzelność 3-8 wystrz./min., zasięg 8200 m, elewacja +15° (depresja -7°), wykonane ze stali niklowej.
Ponadto na okręcie znajdowały się 4 szybkostrzelne działa kal. 57 mm typu M/89B w kazamatach i 2 km-y kal. 8 mm typu M/95 Maxim-Nordenfelt na marsie masztu bojowego, a także 2 nkm-y Palmcrantza kal. 25 mm typu M/84, po jednym na każdym slupie parowym. W stewie dziobowej mieściła się jedna podwodna wyrzutnia torped kal. 450 mm typu M/93. Uzbrojenie uzupełniały 4 reflektory o średnicy lustra 90 cm typu M/95 z niemieckich zakładów Schuckerta.