Pierwsze egzemplarze Electrona i pracownicy w hali montażowej RocketLab

14 stycznia 2017 r. o godzinie 23:33 czasu uniwersalnego (w Japonii był wówczas już 15 stycznia, godzina 8:33) z wyrzutni szynowej umieszczonej na stanowisku startowym Kappa w Uchinoura Space Center została wystrzelona rakieta SS-520 №4. Poprzez dodanie do wysokościowej rakiety sondażowej trzeciego stopnia, zamierzano stworzyć miniaturową rakietę nośną dla nanosatelitów. Start zakończył się niepowodzeniem, jednak na światowym rynku kosmicznym trwa wysyp firm, deklarujących stworzenie podobnych nosicieli.

Czy jest to zjawisko podobne do mającej miejsce przed laty bańki mydlanej informatycznych dotkomów? Prześledźmy to na trzech przykładach – w pierwszym rakieta ma już swój debiut za sobą, w drugim jest on spodziewany w ciągu najbliższych tygodni, w trzecim zaś w okresie roku-dwóch – o ile firma nie zbankrutuje.

Rakieta SS-520 №4

Na początek zajmijmy się wspomnianą we wstępie rakietą japońską. Kraj Kwitnącej Wiśni już w połowie lat 50. XX wieku rozpoczął za sprawą Hideo Itokawy eksperymenty z rakietami. Początkowo były to niewielkie konstrukcje zwane Pencil (ołówek), które z czasem zmieniły się w rakiety sondażowe serii Kappa i Lambda. Na bazie jednej z ich wersji powstała w 1970 r. pierwsza japońska rakieta kosmiczna Lambda-4S, która do dziś dzierży prym, jeśli chodzi o najmniejszą rakietę, jaka kiedykolwiek dostarczyła ładunek na orbitę okołoziemską – jej masa startowa wynosiła zaledwie 9,4 t, a udźwig 23 kg. Później Japonia zdywersyfikowała swe rakiety – z rodzin Kappa i Lambda powstała znamienita seria M (właściwie Mi, od greckiej litery μ), a jednocześnie zaczęły powstawać rakiety o średnim udźwigu (serie N i H), nadal nie zaniedbując rozwoju rakiet sondażowych. Były to rakiety stałopaliwowe, o różnym zasięgu pionowym – od 100 do 1000 km, w zależności od modelu i masy ładunku.
W ostatnich latach Japońska Agencja Kosmiczna JAXA używa trzech typów takich rakiet, są to S-310, S-520 i SS-520. Rakiety te używane są do rozlicznych celów – sondowania wyższych warstw atmosfery, astronomii, wypróbowywania nowych rozwiązań technicznych, doświadczeń w mikrograwitacji itp. Jednostopniowa S-310 jest stosowana z powodzeniem od 1975 r. (dotąd 52 starty, wszystkie udane). Ma wysokość 7,1 m, średnicę 0,31 m, masę 700 kg, pułap 150 km, udźwig 50 kg. Również jednostopniowa S-520 ma nieco większe parametry i osiągi: wysokość 8,0 m, średnicę 0,52 m, masę 2100 kg, osiąga pułap 300 km, wynosząc tam ładunek o masie 95 do 150 kg. W przeprowadzonych od 1980 r. trzydziestu startach tylko jeden zakończył się niepowodzeniem.
Na bazie S-520 powstała jej dwustopniowa wersja, nazwana SS-520. Pierwszy stopień jest identyczny, jak u poprzedniczki, dodanie drugiego, zbudowanego z lekkiego kompozytu węglowego, wydłużyło rakietę do 9,65 m (przy zachowaniu tej samej średnicy), masę do 2600 kg i umożliwiło dotarcie ładunku o masie do 140 kg aż do pułapu 800 km. Historia lotów SS-520 jest krótka, obejmuje jedynie dwa starty. Pierwszy z nich miał miejsce 5 lutego 1998 r. Rakieta wyniosła wówczas z Uchinoury na pułap 750 km trzy ładunki do badania plazmy. Drugi i ostatni jak dotąd start tej wersji rakiety miał miejsce 4 grudnia 2000 r. Wówczas z norweskiego poligonu Svalbard Rakettskytefelt (Spitsbergen) został wyniesiony ładunek badawczy Ion Outflow. Trzeci start jest planowany w roku bieżącym, również ze Svalbardu.