28 listopada Saab Defence and Security zaprezentował pierwszą seryjną partię samolotów JAS-39E Gripen, które wkrótce zostaną przejęte przez odbiorców – Szwecję i Brazylię. Na zdjęciu dowódcy Força Aérea Brasileira gen. Carlos de Almeida (po lewej) i Svenska Flygvapnet gen. Carl-Johan Edström (po prawej) wraz z prezesem i dyrektorem wykonawczym Saaba Micaelem Johanssonem.

Koniec tego roku z całą pewnością był niezwykle owocny dla rynkowego segmentu wielozadaniowych samolotów bojowych. Jest to związane z kilkoma decyzjami podjętymi przez państwa poszukujące nowych maszyn tej klasy, a także działaniami samych producentów, którzy realizują wcześniej zawarte kontrakty i nadal szukają nowych możliwości sprzedaży produkowanych przez siebie wyrobów.

Świetnym przykładem, opisanym w odrębnym artykule w tym numerze „Wojska i Techniki”, jest francuska firma Dassault Aviation, która w tym roku może poszczycić się spektakularnymi sukcesami. Poniżej skupimy się na pozostałych czterech głównych zachodnich producentach naddźwiękowych samolotów wielozadaniowych, którzy podobnie jak Francuzi, także mają się czym pochwalić.

Jeden z dwóch pierwszych Typhoonów w barwach lotnictwa Kuwejtu. Łącznie koncern Leonardo dostarczy temu państwu 28 maszyn.

Saab Defence and Security

Ważnym wydarzeniem w historii szwedzkiego producenta był 24 listopada, kiedy uroczyście zaprezentowano obydwu nabywcom przygotowaną do odbioru pierwszą partię seryjną samolotów JAS-39E Gripen. W uroczystości w Linköping-Vårdsberg wzięli udział dowódcy sił powietrznych Królestwa Szwecji i Brazylii, a pilotażowe dostawy obejmą dwa samoloty dla Flygvapnet oraz cztery dla Força Aérea Brasileira. Co ciekawe, egzemplarz przedseryjny trafił w 2020 r. do Ameryki Południowej na pokładzie frachtowca, ale w przypadku maszyn seryjnych rozważa się bezpośredni przelot (oczywiście z międzylądowaniami), choć nie można wykluczyć przerzutu na pokładach samolotów transportowych bądź kolejny raz transportu morskiego.
Obecnie w portfolio Saaba są zamówienia na

96 samolotów JAS-39E/F Gripen. Zarówno w przypadku Szwecji, jak i Brazylii prowadzone są rozmowy o ich zwiększeniu, ale konkretnych umów należy się spodziewać raczej dopiero w drugiej połowie dekady. Nowy Gripen to zupełnie nowa jakość w linii szwedzkich samolotów bojowych – wykorzystując doświadczenia wieloletniej eksploatacji JAS-39 w wersjach A/B i C/D, a także obserwując trendy w rozwoju innych konstrukcji generacji 4+ czy 4++, konstruktorzy Saaba postawili na skokowy wzrost potencjału operacyjnego samolotu. Wśród różnic należy wymienić zastosowanie silnika General Electric F414G o większym ciągu, wielofunkcyjną stację radiolokacyjną Leonardo Raven ES-05 z anteną AESA, zwiększenie pojemności kadłubowych zbiorników paliwa i masy podwieszeń. Dodatkowo dokonano aktualizacji oprogramowania komputerów oraz kluczowych systemów awioniki i walki elektronicznej, zmieniono też środowisko informacyjne pilota. Wprowadzono także nowe typy uzbrojenia, z pociskami „powietrze–powietrze” MBDA Meteor na czele. W opinii producenta wszystkie te zmiany zaowocowały tym, że JAS-39E/F Gripen może skutecznie operować we współczesnym sieciocentrycznym środowisku walki, w tym we współdziałaniu z wielozadaniowymi samolotami bojowym 5. generacji.

Obok produkcji kolejnych JAS-39E/F dla Szwecji i Brazylii, Saab prowadzi działania mające na celu zdobycie nowych kontraktów. Tu na czoło wysuwa się Kanada, gdzie Gripen znalazł się nieoczekiwanie w finale rywalizacji o zamówienie na 88 samolotów.

Dodatkowo Saab chce utrzymać swoją obecność w Europie Centralnej, gdzie w najbliższych latach Republika Czeska i Węgry będą decydować o przyszłości leasingowanych obecnie od Szwecji maszyn JAS-39C/D. Wśród proponowanych opcji jest ich wymiana na nowe E/F, przy zachowaniu leasingu.

Co warte podkreślenia, pomimo postępów programu E/F, Saab nadal prowadzi aktywną promocję wersji C/D. Jednym z potencjalnych jej nowych użytkowników mogą być Filipiny, gdzie wkrótce powinien zostać rozstrzygnięty międzynarodowy przetarg na zakup 12 samolotów bojowych. Oferta Saaba (JAS-39C/D Gripen) rywalizuje z propozycją Lockheed Martina (F-16 Block 70/72). Nieoficjalnie, biorąc pod uwagę względy ekonomiczne, oferta szwedzka została wyżej oceniona, jednak – jak zazwyczaj w takich programach bywa – zadecydują kwestie polityczne.

Eurofighter

Konsorcjum Eurofighter GmbH w ostatnich tygodniach świętowało dwa ważne wydarzenia. Pierwszym były postępy programu produkcji samolotów dla Kataru, a drugim rozpoczęcie dostaw Typhoonów Kuwejtowi.

Oblot techniczny pierwszego Typhoona dla Kataru odbył się 26 listopada w Warton w Wielkiej Brytanii. Termin tego wydarzenia nie był przypadkowy, gdyż wówczas na Wyspach Brytyjskich gościła delegacja władz emiratu, na czele której stał minister obrony Khalid bin Mohammad Al Attiyah. Łącznie konsorcjum Eurofighter GmbH dostarczy temu użytkownikowi 24 maszyny. Kontrakt został podpisany we wrześniu 2017 r. (wszedł w życie we wrześniu 2018 r. wraz z pierwszą płatnością), a głównym jego wykonawcą jest BAE Systems. W pakiecie z samolotami bojowymi Katar zakupił także dziewięć samolotów szkolenia zaawansowanego BAE Systems Hawk 167.

Katarskie Typhoony Tranche 3A, według dostępnych informacji, będą dysponować jedną z najbogatszych konfiguracji wyposażenia. Cały kontrakt to wynik gigantycznego programu rozbudowy potencjału lotnictwa wojskowego Kataru, który obejmuje łącznie zakup przynajmniej 96 wielozadaniowych samolotów bojowych (36 Dassault Rafale, 36 Boeing F-15QA Ababil i 24 Typhoony). Być może w niedalekiej przyszłości ta liczba ulegnie jeszcze zwiększeniu, gdyż wzorem Zjednoczonych Emiratów Arabskich, także władze tego emiratu skierowały do Stanów Zjednoczonych formalne zapytanie w sprawie możliwości zakupu maszyn . generacji Lockheed Martin F-35A Lightning II.

Kilka dni później, 7 grudnia, tym razem w bazie lotniczej Caselle koło Turynu we Włoszech, odbyła się uroczystość przekazania Kuwejtowi pierwszych dwóch Typhoonów – w tym przypadku głównym wykonawcą umowy, zawartej w kwietniu 2016 r., był koncern Leonardo. Za niemal 8 mld EUR Siły Powietrzne Kuwejtu wzbogacą się o 28 samolotów Typhoon Tranche 3A, które będą eksploatowanie równolegle z taką samą liczbą maszyn Boeing F/A-18E/F Super Hornet (ich produkcję zakończono w bieżącym roku). Całość nowego sprzętu lotniczego trafi do użytkownika do końca 2023 r., pierwsze dwa kuwejckie Typhoony zostały zbudowane w wersji dwumiejscowej (łącznie będzie ich sześć), co ma przyspieszyć szkolenie pilotów, zapoczątkowane we Włoszech jeszcze w 2020 r. Także maszyny dla tego emiratu są jednymi z najlepiej wyposażonych (reprezentują standard P3Eb), otrzymały m.in. jako pierwsze radar ze skanowaniem elektronicznym i anteną AESA Captor E-Scan oraz optoelektroniczne zasobniki obserwacyjno-celownicze Lockheed Martin Sniper. Pakiet uzbrojenia obejmuje kierowane pociski rakietowe „powietrze–powietrze” dalekiego zasięgu MBDA Meteor, „powietrze–ziemia” MBDA Brimstone i pociski manewrujące MBDA Storm Shadow.

Sukcesy na rynku bliskowschodnim to nie jedyny powód do zadowolenia członków konsorcjum Eurofighter GmbH, gdyż konstrukcja nadal ewoluuje. Ostatni kontrakt rozwojowy o wartości 135 mln GBP został podpisany latem tego roku i na jego mocy BAE Systems ma zintegrować nowe typy uzbrojenia i systemów samoobrony. Umowa obejmuje także prace nad modernizacją środowiska pracy pilota, m.in. zabudowy wielkoformatowego wyświetlacza dotykowego.

Poza zamówieniami eksportowymi, konsorcjum zawarło w listopadzie 2020 r. także umowę o wartości 5,4 mld EUR na dostawę 38 nowych EF-2000 Tranche 4 (30 jednomiejscowych i osiem dwumiejscowych) Republice Federalnej Niemiec. W przyszłym roku istnieje duża szansa na zwiększenie niemieckiego zamówienia o kolejne 93 egzemplarze. Decyzja o zakupie nowych Tifónów C.16/CE.16 może zapaść także w Hiszpanii, gdzie toczy się dyskusja o wyborze następcy części najstarszych Boeingów C.15/CE.15 (F/A-18A/B Hornet).