Samolot myśliwsko-bombowy Su-22M4 (nr ewid. 15-2472) Sił Aerokosmicznych Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej wyremontowany w zakładach Pars Aviation w Teheranie, sfotografowany podczas pokazów lotniczych na wyspie Kiss 27 listopada 2018 r.
Zakupom nowoczesnego sprzętu lotniczego w Stanach Zjednoczonych, zainicjowanym podczas rządów szacha Mohammada Rezy Pahlawiego, kres położyła rewolucja islamska, która wybuchła w Iranie w 1979 r. i zakończyła się obaleniem władcy oraz przejęciem rządów przez zwolenników Ruhollaha Chomejniego w efekcie czego powstała Islamska Republika Iranu. Eksploatacja, nie mówiąc o modernizacji, zakupionych za czasów szacha kilkuset amerykańskich samolotów: McDonnell Douglas F/RF-4D/E Phantom II (32 F-4D, 177 F-4E, 8 RF-4E, 8 RF-4C/UKI w latach 1968-79), Northrop F/RF-5A/B Freedom Fighter (104 F-5A, 23 F-5B, 15 RF-5A w latach 1965-76; większość F-5A i część B sprzedano w latach 70. po zakończeniu dostaw F-5E/F) oraz F-5E/F Tiger II (166 F-5E/F w latach 1972-76) i Grumman F-14A Tomcat (77 w latach 1976-79), z roku na rok stawała się coraz trudniejsza z powodu embarga na dostawy broni do Iranu, ogłoszonego przez amerykańską administrację.
Zdekompletowany samolot myśliwsko-bombowy Su-20 zdobyty przez amerykańskich żołnierzy w jednej z baz lotniczych na terenie Iraku w 2003 r.
W kolejnych dekadach, szczególnie podczas wojny z Irakiem rządzonym przez Saddama Husajna (1980-88), udało się jednak wiele z nich utrzymać w stanie gotowości bojowej (także dzięki „niekonsekwencji” Amerykanów w przestrzeganiu embarga...), choć liczba sprawnych samolotów amerykańskiej proweniencji systematycznie malała. Dlatego też na przełomie lat 80. i 90. Iran rozpoczął zakupy samolotów bojowych w Związku Sowieckim (25 MiG-29/UB, 12 Su-24MK) i Chińskiej Republice Ludowej (ok. 100 J-6/FT-6, ponad 40 F-7M/FT-7). Wsparcie eksploatacji i szkolenie personelu latającego oraz technicznego w przypadku tak różnych konstrukcyjnie, technicznie i technologicznie maszyn było i jest do dziś niemałym wyzwaniem organizacyjnycm, nie mówiąc o kosztach.
W 1991 r. irańskie lotnictwo wojskowe uzyskało poważne wzmocnienie, i to bez ponoszenia żadnych kosztów. Podczas tzw. I wojny w Zatoce Perskiej, poczynając od stycznia 1991 r., aby uniknąć zniszczenia w wyniku działań sił powietrznych państw koalicji antyirackiej, do Iranu przeleciało ponad 100 samolotów Irackich Sił Powietrznych. Wśród nich najliczniejszą grupą były myśliwsko-bombowe Suchoj Su-22.
Począwszy od 1973 do 1987 r. Irackie Siły Powietrzne (Al Quwwat al Jawwiya al Iraqiya) otrzymały 144 samoloty Su-20, Su-22/M/M3 i M4 oraz 34 szkolno-bojowe Su-22U/UM3 i UM3K, wyprodukowanych w Związku Sowieckim. Maszyny te były intensywnie używane podczas wojny iracko-irańskiej w latach 1980-88. O skali ich zastosowania świadczą poniesione straty, które sięgnęły 64 samolotów, w tym 21 zestrzelonych podczas walk powietrznych i 43 zniszczonych przez naziemną obronę przeciwlotniczą. Kolejna maszyna tej rodziny została zestrzelona podczas operacji zajęcia Kuwejtu latem 1990 r. Pod koniec sierpnia 1990 r. irackie lotnictwo dysponowało 113 Su-20 i Su-22 kilku wersji, choć nie wszystkimi w pełnej sprawności.
W tym miejscu warto bliżej przyjrzeć się dostawom samolotów Su-20 i Su-22 do Iraku oraz ich służbie w Irackich Siłach Powietrznych przed rozpoczęciem operacji „Desert Storm”.
W październiku 1973 r. Irak przejął 18 samolotów myśliwsko-bombowych i rozpoznawczych Su-20 (S-32MK), napędzanych silnikiem AL-21F-3. Przydzielono je 1. Dywizjonowi stacjonującemu w bazie Al Hurrija koło Kirkuku. We wrześniu 1980 r. w linii było 16 maszyn. Straty poniesione podczas wojny z Iranem i szkolenia zredukowały tę liczbę do 10 w sierpniu 1990 r. W toku operacji „Desert Storm” zniszczeniu uległy cztery, a dwa zostały uszkodzone. Spośród czterech Su-20, które podjęły próbę przelotu do Iranu aż trzy rozbiły się. Jeden podczas lądowania w 3. Taktycznej Bazie Lotniczej w Hamadan, zaś dwa kolejne w czasie próby lądowania na odcinku Aligudarz – Azna autostrady nr 62. W Iranie znalazł się jedyny ocalały samolot tego typu.
W 1976 r. dostarczono 36 samolotów Su-22 (S-32M2K) z silnikami R-29BS-300. Spośród nich sześć należało do wariantu rozpoznawczego i było przystosowane do przenoszenia zasobnika KKR-1. Odpowiednio po 15 myśliwsko-bombowych i 3 trzy rozpoznawcze przydzielono dywizjonom 44. i 109. 109. Dywizjon rozlokowany był w bazie Al Raszeed na południowy wschód od Bagdadu. Po rozpoczęciu wojny z Iranem, z powodu intensywnego wykorzystania sprzętu i wysokich strat bojowych pod koniec 1983 r. w jednostce pozostały jedynie trzy sprawne Su-22. Po zajęciu Iraku przez wojska koalicyjne w 2003 r. maszyny te znajdowały się w bazie Al Takadum niedaleko Habbaniji. Duże straty odniósł także 44. Dywizjon, od 1988 r. stacjonujący we wspomnianej bazie Al Takadum 75 km na zachód od Bagdadu. W sierpniu 1990 r. w Irackich Siłach Powietrznych pozostało jedynie 10 Su-22, spośród których jeden zniszczony został w toku operacji „Desert Storm”. W Iraku pozostało pozostałych dziewięć.
W drugiej połowie lat 70. zakupiono w ZSRS kolejną partię maszyn Su-22, tym razem w wersji Su-22M (S-52K) z silnikiem R-29BS-300. W 1978 r. do Iraku dostarczonych zostało 18 takich maszyn, w które uzbrojono 5. Dywizjon. Spośród nich sześć w 1981 r. przystosowano do przenoszenia pocisków przeciwradiolokacyjnych Ch-28E i ich produkowanej na licencji w Iraku odmiany Nissan-28. W sierpniu 1990 r. na stanie pozostawało nadal 14 Su-22M z tej partii.
W niektórych opracowaniach pojawia się informacja, że w 1983 r. dokupiono około 20 Su-22M (S-52K) najnowszych serii, także wyposażonych w silniki R-29BS-300, które uzupełnić miałyby straty w 5. Dywizjonie, a pozostałe maszyny z tej dostawy skierowano do 44. Dywizjonu. Informacja dotycząca tych maszyn nie jest pewna i nie zostały one ujęte w zbiorczych zestawieniach dostaw samolotów tego typu do Iraku. Być może doszło do pomyłki i faktycznie chodziło o samoloty dostarczone w latach 1984-85, o których wspomniano niżej.
Kolejnych 18 Su-22M (S-52K) ostatnich serii z silnikami R-29BS-300 zakupiono w latach 1984-85. Miały one uzupełnić straty w 109. Dywizjonie. W sierpniu 1990 r. na stanie Irackich Sił Powietrznych wykazywano 24 samoloty Su-22M (14 z dostawy 1978 r. i 10 z dostawy 1984-85). Dwa z nich zniszczono podczas operacji „Desert Storm”, zaś sześć zostało uszkodzonych. Do Iranu odleciało pięć Su-22M, z których dwa zestrzeliły amerykańskie myśliwce F-15C 7 lutego 1990 r. W Iranie wylądowały trzy maszyny tej wersji, a na terenie Iraku pozostało ich 11.
W 1984 r. dostarczono 18 Su-22M3 (S-52MK) z silnikami R-29BS-300, które przydzielono 69. Dywizjonowi. Były to pierwsze, nie licząc Su-22M dostosowanych do przenoszenia pocisków przeciwradiolokacyjnych, irackie samoloty bojowe sowieckiej produkcji mogące wykorzystywać precyzyjne uzbrojenie „powietrze-ziemia”, a także uzbrojone w pociski kierowane „powietrze-powietrze” R-60. Dywizjon w kwietniu 1988 r. stacjonował w bazie Al-Bakr w Balad. W sierpniu 1990 r. na stanie Irackich Sił Powietrznych było jeszcze 16 Su-22M3. Siedem z nich uległo zniszczeniu podczas I wojny w Zatoce Perskiej. Próbę przelotu do Iranu podjęli piloci dziewięciu Su-22M3. Jeden z nich uderzył przy podejściu do lądowania w przeszkodę terenową. pilot poniósł śmierć w rozbitej maszynie. W Iraku nie została ani jeden Su-22M3.
W latach 1986-87 Irak zakupił 36 samolotów w najnowszej wersji Su-22M4 (S-54K) z silnikami AL-21F-3. Rozdzielono je po równo pomiędzy 5. i 109. dywizjony. W połowie 1990 r. na stanie było 28 Su-22M4. Spośród nich siedem uległo zniszczeniu w czasie „Desert Storm”. Do Iranu przeleciało 15, z których dwa doznały uszkodzeń przy lądowaniu. W Iraku pozostało sześć.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
